«Ορκισμένη Παρθένα»: Μια συγκλονιστική παράσταση του Φεστιβάλ Αθηνών | 0 bovary.gr
«Ορκισμένη Παρθένα»: Μια συγκλονιστική παράσταση του Φεστιβάλ Αθηνών | 0 bovary.gr
10|07|2017 13:00
SHARE
ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΑΘΗΝΩΝ

«Ορκισμένη Παρθένα»: Μια συγκλονιστική παράσταση του Φεστιβάλ Αθηνών


Βασισμένος στο ομώνυμο μυθιστόρημα της Ελβίρα Ντόνες, ο Ένκε Φεζολλάρι, φέτος, στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών θα μας μυήσει σ'ένα συγκλονιστικό έθιμο από της χώρας του, της Αλβανίας, σύμφωνα με το οποίο γυναίκες ζουν και συμπεριφέρονται ως άνδρες, επικαλούμενες τον άγραφο νόμο του Κανούν.

Οι «virgjinesha», όπως λέγονται- που μέχρι σήμερα ζουν στα βουνά της βόρειας Αλβανίας, έχουν ορκιστεί να μείνουν παρθένες εφ’ όρου ζωής και να απαρνηθούν τη γυναικεία τους φύση. Μπορεί να προέρχονται από οικογένειες που δεν έχουν αρσενικούς απογόνους, κυρίως, όμως, αυτή η απόφαση είναι ο μόνος τρόπος για να ξεφύγουν από έναν συμφωνημένο γάμο, χωρίς να ατιμάσουν την οικογένειά τους. Ζώντας τη ζωή ενός άνδρα, ξεφεύγουν από την προκαθορισμένη μοίρα των γυναικών σε κλειστές κοινωνίες και με αυτό τον τρόπο διεκδικούν το δικαίωμα της αυτοδιάθεσής τους: εργάζονται, καπνίζουν, πίνουν ρακί στα καφενεία, φορούν παντελόνια, μπορούν να κυκλοφορούν ελεύθερες και να συμμετέχουν στη λήψη των αποφάσεων της οικογένειας.

Γι’ αυτές το ανδρικό τους όνομα είναι τιμή και η απόφασή τους μια επαναστατική πράξη απέναντι στις προκαταλήψεις.

Η Άντζελα Μπρούσκου, που πρωταγωνιστεί στην παράσταση, μου λέει ότι κάθε φορά που αναφέρει τη λέξη «Κανούν», ένα σύνολο εθιμικών κανόνων στην Αλβανία, μέσα στο έργο αισθάνεται να σφίγγεται το στομάχι της.

«Το Κανούν παρέμενε κυρίως άγραφο μέχρι τον 20ό αιώνα, όταν δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά. Ετυμολογικά, η λέξη προέρχεται από την ελληνική λέξη «κανών» ή «κανόνας», η οποία μέσω των αραβικών και των τουρκικών μεταφέρθηκε στα αλβανικά. Το Κανούν ρυθμίζει κάθε πτυχή της ζωής του ορεσίβιου: οικογένεια, θρησκεία, οικιακή οικονομία, φιλοξενία, ιδιοκτησία κ.τ.λ. Ένας από τους πιο αμφιλεγόμενους κανόνες του έχει να κάνει με την αντιμετώπιση του φόνου, η οποία στο παρελθόν -μερικές φορές ακόμη και σήμερα- οδηγεί σε βεντέτες αίματος, οι οποίες διαρκούν μέχρι όλοι οι άντρες μιας από τις εμπλεκόμενες οικογένειες να σκοτωθούν.

Πόσοι άγραφοι κανόνες όμως δεν ισχύουν ακόμα και σήμερα; Γι ‘αυτό, όταν κάποιος χτυπάει τη γροθιά του δυνατά  σ’ ένα τραπέζι, επειδή δεν μπορεί να δεχτεί τη γνώμη του άλλου, ένας άγραφος κανόνας, εγκυμονεί πάλι τον φόνο».

Η ορκισμένη παρθένα της παράστασης που το πραγματικό της όνομα είναι Χάνα, αλλά μετά τον όρκο της όλοι την αποκαλούν Μαρκ, είναι μια ιδιόμορφη βαλκάνια Αντιγόνη, που διαμαρτυρείται ενάντια στον ανορθολογισμό της εξουσίας. Κατά αντιστοιχία με την τραγική ηρωίδα, εκείνη αποφασίζει να θάψει όχι το σώμα ενός νεκρού αδελφού, αλλά το δικό της, στα πέτρινα τοπία της Σκόδρας, στη Βόρεια Αλβανία. Αποποιείται έτσι τη γυναικεία της φύση, για να εξασφαλίσει το ελάχιστο που οφείλεται σε κάθε ανθρώπινη ύπαρξη: το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση και στην ελευθερία. Υιοθετώντας αυτόν τον ιδιόρρυθμο τρόπο για να παρακάμψει τη βία ενός πατριαρχικού, ολοκληρωτικού καθεστώτος, όπως της Αλβανίας του Χότζα, δομεί τελικά μια καθ’ όλα διακριτή και σεβαστή ταυτότητα.

Μιλώντας με τον σκηνοθέτη Ένκε Φεζολλάρι, μου εξηγεί τους λόγους που τον οδήγησαν στην επιλογή του συγκεκριμένου έργου: «Τα βουνά έχουν δικούς τους νόμους. Η επιβίωση είναι άγριο θεριό. Βεντέτες, φτώχεια, αγώνας, φύση και άνθρωποι. Φύλα. Ρόλοι. Κοινωνίες που τρώνε αχόρταγα ό,τι ζωντανό φυτρώνει. Το έθιμο των ορκισμένων παρθένων, αν και σήμερα φθίνει, διατηρείται σε ρορισμένα σημεία. Αυτή τη στιγμή στην Αλβανία υπάρχουν γύρω στις 50 γυναίκες, που ζουν έτσι. Πολλά, όμως, νέα κορίτσια για να ξεφύγουν από το trafficking γίνονται Παρθένες. Επίσης, αν μία οικογένεια έχει χάσει τα αρσενικά της μέλη,  «για να πάρει βεντέτα», τότε το κορίτσι θα πρέπει να γίνει άντρας και να ξεπλύνει την ατίμωση. Όλο αυτό το άγριο φαινόμενο με απασχολούσε εδώ και πέντε χρόνια και όταν έγινε ταινία από την Λάουρα Μπισπούρι με εντυπωσίασε για άλλη μία φορά. Σε αυτό συνέβαλε και η συνάντηση μου επί σκηνής και εκτός σκηνής με την Παρθενόπη Μπουζούρη».

Τι συμβαίνει, όμως, όταν η «προοδευτική» Δύση «απελευθερώνει» τα σώματα αυτών των γυναικών;

Η Χάνα της παράστασης, ταξιδεύοντας στην Αμερική για να ξαναβρεί τους αγαπημένους της, θα έρθει αναπόφευκτα αντιμέτωπη με τη σύγκρουση ανάμεσα στη φύση της και την αρσενική φυλακή στην οποία κλείστηκε. 

Για την Παρθενόπη Μπουζούρη, που ερμηνεύει τον κεντρικό ρόλο, το ερώτημα της παράστασης είναι πώς μια νέα γυναίκα αποφασίζει να ζήσει για πάντα ως άντρας. «Πώς είναι να πρέπει να θυσιάσεις την ερωτική επιθυμία για να ζήσεις; Τι σημαίνει φύλο; Τι είναι επιθυμία; Πώς «ξυπνάει» ένα σώμα από νάρκη 15 ετών; Υπάρχουν σώματα χωρίς αξία; Τελικά είναι το «φύλο» μια κοινωνική κατασκευή; Είμαστε όλοι «επιτελεστές», performers στη μεγάλη σκηνή που λέγεται ζωή; Είναι το σώμα η μόνη μας πατρίδα; Κι ο έρωτας;» αναρωτιέται, λίγες μέρες πριν από την πρεμιέρα που θα γίνει στην Πειραιώς 260 στις 13 Ιουλίου.

Η ιστορία της Χάνα που έγινε Μαρκ όμως δεν αφορά μόνο σε ένα έθιμο, αλλά τελικά όπως παρουσιάζεται στο βιβλίο της Ντόνες αποκτά μια οικουμενική διάσταση, που έχει να κάνει με τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα.

«Άνθρωποι τσακισμένοι, ψυχές και σώματα ξεχασμένα. Η μοίρα πιο δυνατή από την θέληση και η ύπαρξη πλανήτης με μοναδικό δορυφόρο τον πόνο. Η ζωή σου δεν σου ανήκει! Τρομάζεις μπροστά στην αγριότητα και σκέφτεσαι τι ωραία που τουλάχιστον η Δύση έχει εξασφαλίσει κάποια θεμελιώδη- για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια-δικαιώματα. Είναι όμως έτσι; Πόσο κοντά είναι ο σκληρός βορράς της Αλβανίας με την καλό συγυρισμένη Δύση; Επιβιώνω πολλές φορές σημαίνει, ακρωτηριάζομαι για να αντέξω, ανεξάρτητα των γεωγραφικών συντεταγμένων», αναφέρει ο  Γιώργος Παπαπαύλου, υπογραμμίζοντας έτσι τους αυθόρμητους συνειρμούς που προκαλεί η ιστορία της «Ορκισμένης Παρθένας». 

Γιατί αυτή η γυναίκα δεν είναι απλώς μια «ειδική περίπτωση», αλλά ένα σύμβολο κάθε  ανθρώπου  που χάνει την πατρίδα του, όπως κι αν νοείται αυτή. 

«Ο άνθρωπος που φεύγει από το σπίτι του, όπου και αν είναι αυτό, και βρίσκεται σ’ ένα καινούριο περιβάλλον, γίνεται αυτόματα ευάλωτος. Εκτίθεται πάνω σε μία νέα σκηνή. Και αυτή η έκθεση δεν γίνεται ποτέ χωρίς πόνο. Μάλιστα έχει, συχνά, έντονη τη γεύση του βιασμού», συμπληρώνει ο Αντώνης Φραγκάκης.

Η «Ορκισμένη Παρθένα» διεκδικεί το αυτονόητο και για την Μαρία Σκαφτούρα η παράσταση, που παρουσιάζει τη διαδρομή της, αφήνει μια ελπίδα, γιατί όπως λέει: «Θα έρθει μια μέρα που το φύλο δεν θα είναι πια φυλακή. Το φύλο δεν θα καθορίζει πλέον τη ζωή μας, την ύπαρξη μας, το πώς αγαπάμε».

Κλείνοντας, η νεότερη της παρέας, η Γεωργιάννα Νταλάρα μοιράζεται μαζί μας την εμπειρία των προβών: «Η παράσταση προσπαθεί να μας βυθίσει γλυκά και τρυφερά στη συνειδητοποίηση της ασημαντότητας μας. Μέσα από τη διττότητα της ύπαρξης μας, της αποφυσικοποίησης μας στο βωμό της υποστήριξης ενός κοινωνικού φύλου, καθώς και άλλων κοινωνικών κατασκευασμάτων, που και αυτά – εν τέλει – κοινωνικά αποκλείονται ή οικογενειακά εγκλείονται, μας παρακαλεί να καταλάβουμε και αν τολμάμε, να φωνάξουμε μαζί, ότι τελικά «είμαστε όλοι ξένοι».

Πληροφορίες:

Πειραιώς 260,  Χώρος Η

13-14 Ιουλίου 2017

Ώρα έναρξης: 21:00

Συντελεστές:

Μετάφραση: Ελεάνα Ζιάκου

Σκηνοθεσία - Μουσική επιμέλεια: Ένκε Φεζολλάρι

Διασκευή - Θεατρική απόδοση: Μαρία Σκαφτούρα σε συνεργασία με τον σκηνοθέτη

Δραματουργική επεξεργασία: Ναταλί Μηνιώτη

Σχεδιασμός φωτισμών: Aλέκος Γιάνναρος 

Σκηνικά - Κοστούμια: Δάφνη Κολυβά, Εβελίνα Δαρζέντα

Βοηθός σκηνοθέτη: Ιωάννα Πιταούλη

Β’ Βοηθός σκηνοθέτη: Αποστόλης Κόκκαλης

Τύπος & Επικοινωνία: Μαρία Κωνσταντοπούλου

Φωτογραφία: Χριστίνα Γεωργιάδου

Σχεδιασμός Παραγωγής :Κωνσταντίνος Σακκάς

Συντονισμός Παραγωγής: Μαρία Βασαριώτου

Τεχνική Διεύθυνση/Εκτέλεση Παραγωγής: Βάσια Χριστοδούλου

Οργάνωση – Σχεδιασμός Παραγωγής: Delta Pi

Παίζουν: Παρθενόπη Μπουζούρη, Άντζελα Μπρούσκου, Γεωργιάννα Νταλάρα, Γιώργος Παπαπαύλου, Μαρία Σκαφτούρα, Στάθης Σταμουλακάτος, Αντώνης Φραγκάκης