Λίγο έξω από τη route 90 του αυτοκινητόδρομου των Η.Π.Α, με κατεύθυνση τη μικρή πόλη Βάλενταιν των 200 κατοίκων, στέκει μία απρόσμενη εγκατάσταση 4.5 τετραγωνικών μέτρων, πανομοιότυπη με μπουτίκ της Prada.
Η πολυτελής βιτρίνα του, μέσα στο άγονο τοπίο, στη μέση του πουθενά, μοιάζει μάταιη, χωρίς να απευθύνεται ουσιαστικά σε κανέναν. Κι, όμως, μέσα της κρύβει αυθεντικά είδη του Οίκου αξίας 80.000 δολαρίων.
Η ρέπλικα ενός αληθινού καταστήματος Prada, που ακολουθεί πιστά τους αισθητικούς του κώδικες, σχεδιάστηκε το 2005 από το καλλιτεχνικό δίδυμο Michael Elmgreen και Ingar Dragset από το Βερολίνο, σαν ένα κοινωνικό σχόλιο. Μία σουρεαλιστική δημιουργία που παίζει με τις τάσεις, ειρωνεύεται τη λατρεία για τον υπέρμετρο καταναλωτισμό του δυτικού κόσμου αλλά και το gentrification, που αλλοιώνει τον αυθεντικό χαρακτήρα των πόλεων και τον ανερχόμενο τουρισμό του retail.
Η ιδέα προέκυψε μετά από την προσωπική τους «έξωση» από το δημιουργικό τους περιβάλλον, στο SoHo, γειτονιά άνθησης της νεοϋορκέζικης καλλιτεχνικής σκηνής στα ‘oos. Αιτία; Η ανέγερση πολυτελών μπουτίκ μόδας στην περιοχή, καταστρώνοντας, έτσι, ένα πέρασμα πολυέξοδων πειρασμών για τους διερχόμενους επισκέπτες. Η καλλιτεχνική κοινότητα εκτοπίστηκε δυτικά στο λιγότερο fancy Τσέλσι, όχι, όμως χωρίς καμία αντίδραση. Σε μία γκαλερί του Τσέλσι, οι Elmgreen και Dragset σχεδίασαν μία ένδειξη που έγραφε «Prada, σύντομα κοντά σας», επικρίνοντας την προέλαση των πολυτελών brands, που ισοπεδώνει τα πάντα. Αυτή την πινακίδα πρόσεξαν οι καλλιτεχνικοί σύμβουλοι της Μ.Κ.Ο The Art Production Fund, Yvonne Force Villareal και Doreen Remen και αποφάσισαν να συνεργαστούν σε κάτι μεγαλύτερο. Για να υλοποιήσουν αυτό το πρωτότυπο project, οι καλλιτέχνες ένωσαν τις δυνάμεις τους με το Ballroom Marfa, ένα μουσείο σύγχρονης τέχνης στο Τέξας που βρήκε χώρο για να στεγάσουν το project τους σε ένα ράντσο στην αφιλόξενη έρημο.
Η μπουτίκ της Prada, αποτελεί πιστό αντίγραφο της αυθεντικής στο Rodeo Drive της Πέμπτης Λεωφόρου. Σχεδιάστηκε αρχικά με βιοδιασπώμενα υλικά, όπως λευκό πλίθο, που εναρμονίζονται με το περιβάλλον, με σκοπό να αποσυντεθεί και να αφομοιωθεί φυσικά, χωρίς να αφήσει κανένα ίχνος. Μόνο ίσως να αποτελέσει έναν αστικό μύθο για το ότι κάποτε έφτασε να εμφανιστεί ένα αρχέτυπο του shopping και της σπατάλης μέχρι και στην έρημο… Σεβόμενοι τις αρχές της Land Art, της τέχνης της γης, που υπάρχει μέσα στη φύση και διαμαρτύρεται για την κυριαρχία του πλαστικού, οι καλλιτέχνες δήλωναν χαρακτηριστικά στους New York Times: «είτε γίνει απλά ένα μέρος για εξάσκηση στη σκοποβολή από κάποιον καουμπόη , είτε καταλήξει σε σπίτι για τυφλοπόντικες σε 50 χρόνια από τώρα, θα είναι απλά ένα ερείπιο, αυτού που κάποτε ήταν.» Η ονομασία Prada Marfa φέρει και μία ακόμα σημασία. Η κοντινή πόλη Marfa στο Τέξας ήταν η γενέτειρα του Donald Judd, ενός από τους πιο γνωστούς καλλιτέχνες του μινιμαλισμού, του κινήματος που τόσο πολύ δείχνουν να αγαπούν και να ασπάζονται οι επώνυμοι Οίκοι για να καλλιεργήσουν την ιδιαίτερη αισθητική τους και το ανώτερο γούστο.
Παραδόξως, το δημιούργημα δεν φάνηκε προσβλητικό, αντίθετα δέχτηκε θερμής υποδοχής από τη Miuccia Prada. Η ίδια ανέλαβε να το εξοπλίσει επιλέγοντας 21 παπούτσια και 6 τσάντες από τη συλλογή της για το φθινόπωρο του 2005, που βρίσκονταν σε απόλυτη αρμονία με τα χρώματα της ερήμου.
Ήδη από τις πρώτες μέρες, προβολής του από τον Τύπο η απόκοσμη μπουτίκ, έγινε αντικείμενο πλιάτσικου, ενώ πολλές φορές έχει υποστεί «εχθρικές παρεμβάσεις» και φθορές με μπογιές και γκράφιτι. Οι θεωρίες συνωμοσίας, φυσικά, οργιάζουν με ορισμένους να ισχυρίζονται ότι πρόκειται για μία ύπουλη ανθρωποπαγίδα κατασκευασμένη από εξωγήινους!
Οι επισκέπτες του χιλιάδες, ανάμεσά τους και διασημότητες παγκόσμιας δυναμικής, όπως η Beyoncé, που έχει φωτογραφηθεί μπροστά από το Installation, ανεβάζοντάς το στον λογαριασμό της στο Instagram και κάνοντάς το αυτομάτως ακόμα πιο viral. Άλλη μία απόδειξη ότι έχει γίνει cult, η επίσκεψή του από την οικογένεια Simpsons. Ο προστατευτικός φράχτης γύρω του έχει γεμίσει με λουκετάκια αγάπης από τους επισκέπτες, θυμίζοντας τη γέφυρα Pont des Arts στο Παρίσι!
Έκτοτε, το όλο δημιούργημα έχει γιγαντωθεί, σε κάτι πέρα από τις βλέψεις και τις αρχικές προσδοκίες των δημιουργών του, αποκτώντας τη δική του υπόσταση, σαν ένας πολύτιμος «Φράνκενσταἵν», ένας τουριστικός προορισμός με σταθερή χρηματοδότηση, κάτι σαν το καμάρι του Τέξας! Με την άνοδο του Airbnb και των social media, η Prada Marfa έχει γίνει ένα ακόμα mainstream αξιοθέατο. Μάλιστα, το Μουσείο και η Μ.Κ.Ο σε δίκη του 2013 ενάντια στο τμήμα μεταφορών του Τέξας, που απειλούσε να το κατεδαφίσει ως κομμάτι παράνομης διαφήμισης και εμπορικών σκοπών, κέρδισαν, χρίζοντάς το με το συμβολικό status ενός μουσειακού αντικειμένου.
Οι καλλιτέχνες επέστρεψαν το 2019 για να επιβλέψουν τις εργασίες αποκατάστασής του, τα ζευγάρια από τα παπούτσια έχουν, πια, όλα τους μόνο από ένα δεξί ταίρι, οι πάτοι από τις τσάντες έχουν αφαιρεθεί και σε καθετί έχει τοποθετηθεί GPS tracker. Το όλο εγχείρημα έχει κατά πολύ ξεπεράσει τη φαντασία τους και οι ίδιοι νιώθουν ότι υποτίμησαν την ανταπόκριση του κοινού. «Είναι σχεδόν σαν να είσαι γονιός που βλέπεις τα παιδιά σου να μεγαλώνουν και να παίρνουν έναν δρόμο που δεν περίμενες ποτέ», είχε σχολιάσει ο Elmgreen στον Guardian. Ενώ για τον Dragset είναι ένα πρίσμα για να αντιληφθείς το πέρασμα του χρόνου αλλά και το πώς οι τεχνολογικές εξελίξεις καθορίζουν την εμπειρία μας με ένα μέρος, αφού με την κουλτούρα των selfies «τίποτα δεν έχει αξία, εάν δεν έχεις το πρόσωπό σου μπροστά από αυτό.»
Ποιο είναι ίσως το επιμύθιο; Όταν πρόκειται για τη μόδα be careful what you wish for! Οι καλλιτέχνες, πάντως, είναι ιδιαίτερα αισιόδοξοι με όλη αυτή την απήχηση!
«Πιστεύουμε ότι οι ιδέες πίσω από το έργο τέχνης επιβιώνουν και ελπίζουμε ότι όλο αυτό θα ενισχύσει το ενδιαφέρον για τη σύγχρονη τέχνη και τις δυνατότητές της», είναι η μακάρια δήλωση του Elmgreen στον επίσημο ιστότοπο του Ομίλου της Prada.
Σίγουρα, πάντως, τροφοδοτεί τον διάλογο για τα δημόσια έργα τέχνης που συνεχίζουν τη δική τους ζωή, σε αντίθεση με τα μουσεία, έναν χώρο που ενδεχομένως να έμεναν στην αφάνεια.
Όσο για το μέλλον της Prada Marfa; Σε κάθε περίπτωση εμπνέει και άλλους καλλιτέχνες. Ένας από αυτούς ο Timothy Hancock τη φαντάζεται να στέκει ακόμα πιο λαμπερή σε ένα δυστοπικό περιβάλλον, αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής, δημιουργώντας φωτογραφίες της με τη βοήθεια του AI.
