Το stand up comedy είναι ένα ιδιαίτερο θεατρικό είδος, που τα τελευταία χρόνια έχει αποκτήσει και στη χώρα μας φανατικούς θαυμαστές.
Ξεκίνησε κυρίως από την Αμερική και την Αγγλία, όπου είχε τεράστια επιτυχία από τα πρώτα του κιόλας βήματα. Στην Ελλάδα έκανε την εμφάνισή του την δεκαετία του ‘90, μέσα από τις «Νύχτες Κωμωδίας» της Λουκίας Ρικάκη. Οι stand up comedians έδωσαν μάχη για να εγκαθιδρύσουν στη συνείδηση του κοινού αυτή τη μορφή διασκέδασης. Και τα κατάφεραν, αφού πλέον οι παραστάσεις που φιλοξενούνται σε μεγάλα θέατρα, γεμίζουν ασφυκτικά, ενώ το κοινό τους ακολουθεί πιστά. Ένας από τους λόγους που συντελέσαν σε αυτή την άνοδο, πέρα από το γέλιο που απλόχερα προσφέρει ένα stand up show, είναι πως πρόκειται για μια πολύ οικονομική έξοδο, αφού μπορείς να συνδυάσεις και θέαμα και ποτό με χαμηλό κόστος.
Το πρώτο πράγμα που θα σου πει κάθε κωμικός είναι πως στο stand up πάνω απ’ όλα σημασία έχει το κείμενο. Απαράβατος κανόνας: Οι κωμικοί γράφουν μόνοι τους τα κείμενά τους κι όχι, δεν αυτοσχεδιάζουν κάθε φορά, όπως οι περισσότεροι νομίζουν. Συνήθως δημιουργούν έναν συγκεκριμένο χαρακτήρα και εξελίσσουν την παράστασή τους μέσα από τη διάδρασή τους με το κοινό. Σίγουρα υπάρχουν στιγμές που γίνεται και πραγματικός αυτοσχεδιασμός, όμως το stand up comedy έχει σαφή και ξεκάθαρη δομή. Πολλοί ίσως πιστεύουν ότι πρόκειται απλώς για ανώδυνα αστεία, όμως η βάση αυτών των παραστάσεων είναι η σάτιρα και μια χιουμοριστική προσέγγιση της κοινωνίας μας. Ίσως γι’ αυτό σήμερα βρίσκει τόσο μεγάλη απήχηση στο κοινό, μιας και χιούμορ είναι η μόνη αντίδραση στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε. Η ατμόσφαιρα πάντως που επικρατεί σε ένα stand up είναι απογειωτική. Ακόμα κι αν δεν έχετε καλή διάθεση, γρήγορα θα μπείτε στο κλίμα και θα παρασυρθείτε σε γέλια μέχρι δακρύων.
Πώς μπορεί κάποιος να ασχοληθεί επαγγελματικά με το stand up;
Δεν χρειάζεται απαραίτητα να έχει σπουδάσει ηθοποιός κάποιος για να γίνει stand up comedian (οι περισσότεροι κωμικοί του είδους δεν έχουν), όμως απαιτείται μια ειδική ενασχόληση με το θέμα, πολλά σεμινάρια, άπειρες ώρες συγγραφής, προκειμένου να δημιουργήσουν το δικό τους σύμπαν, και φυσικά διάθεση για αυτοκριτική και αυτοσαρκασμό. Αυτό είναι το μεγάλο μυστικό: Να μην φοβάστε την έκθεση. Γιατί ο κωμικός στο stand p είναι ανελέητος, όχι μόνο με τους θεατές, αλλά κυρίως με τον εαυτό του.
Συμβουλή προς υποψηφίους θεατές: Μην παρεξηγηθείτε αν σας «την πουν» από σκηνής. Δεν έχουν προσωπικά μαζί σας, είναι μέρος του show. Αποδεχτείτε τη σύμβαση και μην κατεβάζετε τα μούτρα σας, γιατί δεν θα περάσετε καλά.
Επίσης, μην παρεμβαίνετε ανά πάσα ώρα και στιγμή. Μπορεί το κλίμα να είναι παρεΐστικο, αλλά μην ξεχνάτε πως βλέπετε μια παράσταση.
Εμείς μιλήσαμε με δύο από τους γνωστούς stand up comedians στην Ελλάδα και τους ζητήσαμε να μας αποκαλύψουν τα μυστικά τους.
- Γιώργος Χατζηπαύλου
Είναι από τους «παλιούς» του είδους. Τα show του διακρίνονται για το φινετσάτο χιούμορ του. Ο χαρακτήρας που έχει δημιουργήσει εκπροσωπεί απόλυτα τους σημερινούς σαραντάρηδες, που παλεύουν ανάμεσα στο παιδί που όλοι οι άντρες κρύβουν μέσα τους και στην ωριμότητα που πρέπει να κατακτήσουν. Από τις 7 ως τις 17 Οκτωβρίου θα περιοδεύσει στην Ελλάδα μαζί με έναν εξαιρετικό Άγγλο κωμικό, τον Alistair Barrie, και από τις 26 Νοεμβρίου επιστρέφει στην έδρα του, στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, με την προσωπική του παράσταση «Σχεδόν σαράντα».
«Ασχολούμαι επαγγελματικά με το stand up comedy από το 2007. Ίσως το πιο δυνατό είδος κωμωδίας, αλλά και το πλέον απαιτητικό, καθώς η έννοια του δημιουργού περικλείει τη δουλειά του συγγραφέα, του σκηνοθέτη και του ερμηνευτή. Όλα από τον ίδιο άνθρωπο. Οι εμπειρίες, οι σκέψεις και όλα όσα υπάρχουν γύρω μας είναι το ατελείωτο πεδίο, απ’ όπου αντλεί ιδέες ο κωμικός στο stand up comedy. Είναι εκπληκτικό ότι η παλέτα σου είναι πρακτικά... τα πάντα!
Το κείμενο σε αυτό το είδος είναι το πλέον σημαντικό στοιχείο. Μετά έρχεται η παρουσίασή του, οι κινήσεις, ο τόνος της φωνής, ο ρυθμός. Γι’ αυτό μου κάνει εντύπωση όταν με ρωτάνε -ευτυχώς πλέον όλο και λιγότερο- «σας έρχονται εκείνη την ώρα;» Είναι σαν να θεωρεί κανείς ότι είναι δυνατό μία συναυλία να στήνεται επί τόπου, με τραγούδια που συνθέτει ο μουσικός μπροστά στο κοινό του. Υπάρχουν άπειρες ώρες δουλειάς πίσω από κάθε παράσταση: γράψιμο, πρόβα, δοκιμές σε κοινό. Για 5 λεπτά υλικό μπορεί να χρειαστούν εβδομάδες προετοιμασίας.
Τα τελευταία χρόνια γίνονται πολλές και καλές παραστάσεις στην Ελλάδα. Φαίνεται ότι σταδιακά το stand up μπαίνει στις επιλογές ψυχαγωγίας του κόσμου και είναι σε πολύ καλό δρόμο να εδραιωθεί.
Προσωπικά το γνώρισα ως θεατής. Κατόπιν έγινε χόμπι και σύντομα αποφάσισα ότι αυτή θα είναι η κύρια επαγγελματική μου ενασχόληση. Για μένα το stand up comedy είναι το πιο ιδιαίτερο είδος στην οικογένεια της κωμωδίας και το πιο προσωπικό».
- Κατερίνα Βρανά
Ο χώρος του stand up είναι ανδροκρατούμενος μάλλον, όμως η Κατερίνα είναι από τις κυρίες που απέδειξαν ότι και οι γυναίκες έχουν χιούμορ και μπορούν είναι απίστευτα αστείες, χωρίς να χάνουν τη θηλυκότητα τους. Η ίδια πάντως μοιράζει το χρόνο ανάμεσα στην Ελλάδα και την Αγγλία, όπου είναι ιδιαιτέρως γνωστή. Μάλιστα το CNN για το show της «Feta with the Queen», την έχει συμπεριλάβει στη λίστα με τις 13 πιο πολλά υποσχόμενες stand-up κωμικούς. Μπορείτε να την απολαύσετε στο Θέατρο 104, στην παράσταση «About Sex».
«Ξεκίνησα να κάνω stand-up comedy το 2009 στο Λονδίνο, στα αγγλικά, μετά από 7-8 χρόνια κωμικό αυτοσχεδιασμό και σκετσάκια. Στην Αγγλία το stand-up είναι μέρος της κουλτούρας του κοινού, οπότε μπορείς να παίξεις ακόμα και με την ίδια την φόρμα του, ενώ είσαι επί σκηνής. Στην Ελλάδα ο κόσμος δεν το γνωρίζει το είδος αυτό ακόμα, βρισκόμαστε σε νηπιακό στάδιο. Νομίζω πάντως ότι το ελληνικό stand-up περνάει μια περίοδο αναγέννησης, το οποίο οφείλεται κατά μεγάλο μέρος στην κρίση. Ο κόσμος έχει τεράστια ανάγκη να βγει, να ξεσκάσει, να γελάσει και συγχρόνως να βρει πιο φθηνές μορφές διασκέδασης. Έπειτα, έχεις και μια ολόκληρη γενιά που μεγάλωσε με youtube, οπότε έχει δει πολύ stand-up online και θέλει να δει - και να κάνει - stand-up.
Αν δεν ξέρεις τι είναι, το καλύτερο είναι να δεις live παράσταση με πολλούς κωμικούς (στο Gazi Comedy Club π.χ) για να πάρεις μια ιδέα, μια γεύση, γιατί ο κάθε κωμικός έχει διαφορετικό στυλ και θεματολογία και υπάρχει κάτι για όλα τα γούστα.
Με το stand-up μέχρι τώρα ασχολούνταν λιγότερο οι γυναίκες απ’ ότι οι άντρες, ίσως γιατί για να είσαι καλή πρέπει να είσαι και ευάλωτη και εμείς οι γυναίκες μαθαίνουμε από μικρή ηλικία να προστατευόμαστε. Συνήθως οι γυναίκες αποτελούν το 10% των κωμικών, λλά αυτό έχει αρχίσει να αλλάζει, ιδίως σε Αγγλία, Αμερική και Αυστραλία, όπου ο αριθμός γυναικών stand-up comedians όλο κι αυξάνεται - τα ποσοστά εκεί πλησιάζουν τα 15% και 18%.
Το « About sex» είναι μια παράσταση που ασχολείται με τις ανησυχίες μου, επειδή πιστεύω ότι κάπου έχουμε χάσει την ουσία του σεξ. Είναι νομίζω μια πολύ αστεία παράσταση, καθόλου χυδαία, φοβερά επεξηγηματική και εκπαιδευτική. Έγινε sold out στα Φεστιβάλ Μελβούρνης και Εδιμβούργου και σε όλη την περσινή σεζόν στην Αθήνα».
- Improv Comedy
Όταν μιλάμε για stand-up comedy, δεν θα μπορούσε να λείπει και μια αναφορά στο Improv Comedy. Γιατί; Επειδή, παρόλο που είναι δύο διαμετρικά αντίθετες μορφές τέχνης, ο κόσμος συχνά τις μπερδεύει. Ο Μενέλαος Πρόκος, ιδρυτής του Ιmprovibe στην Ελλάδα, όπου μπορείτε να παρακολουθήσετε και σεμινάρια κωμικού αυτοσχεδιασμού. μάς εξηγεί:
«Το αυτοσχεδιαστικό θέατρο Improv Comedy Theater (συντομογραφία του Improvisational Comedy Theater) είναι μια μορφή θεατρικής τέχνης , που πρωτοπαρουσιάστηκε και αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1960 στις ΗΠΑ και τον Καναδά. Σιγά σιγά επεκτάθηκε σε πάρα πολλές χώρες του κόσμου και έγινε γνωστή ως «Improv». Στην Ελλάδα πάνε μόλις πέντε χρόνια που μπορεί το κοινό να βρει παραστάσεις Improv. Αυτό που κάνει το Improv να διαφέρει από τις υπόλοιπες θεατρικές τέχνες είναι ότι δεν υπάρχει ούτε σενάριο, ούτε προαποφασισμένοι χαρακτήρες, ούτε συγκεκριμένη δομή, ούτε καμία δικλείδα ασφαλείας. Παίρνουμε μία πρόταση από το κοινό και όλο το έργο εκτυλίσσεται και δημιουργείται μπροστά στα μάτια τους. Αυτή είναι και μία από τις ειδοποιούς διαφορές τους. Στο stand-up, ένας κωμικός προετοιμάζει και προβάρει προσεκτικά έναν καλογραμμένο μονόλογο, ο οποίος πρέπει να βγάλει γέλιο. Στο improv, μία ομάδα ηθοποιών επινοεί τα πάντα επί σκηνής, και δημιουργεί μία απολαυστική θεατρική παράσταση, η οποία μπορεί να είναι κωμική, αλλά μπορεί και όχι. Η διαδικασία της εξέλιξης της παράστασης επί σκηνής είναι μια συνεχής κίνηση πάνω σε τεντωμένο σχοινί. Κανένα από τα μέλη του θιάσου δεν ξέρει τί είναι το επόμενο πράγμα που θα συμβεί, ή θα ειπωθεί. Κάθε βήμα είναι άλλο ένα βήμα στο σκοτάδι. Από τα καμαρίνια, οι performer ήδη μ βρίσκονται σε εγρήγορση, γνωρίζοντας ότι κινούνται πάνω σε μια πολύ λεπτή γραμμή μεταξύ της απόλυτης επιτυχίας και της τραγικής αποτυχίας. Σβήνουν τα φώτα και ο θίασος βγαίνει στη σκηνή με άδειο κεφάλι. Όλα τα άφησε στο καμαρίνι. Στις κρεμάστρες μαζί με τα καθημερινά του ρούχα. Χειροκροτήματα. Ακολουθεί ένα φιλικό και άνετο καλωσόρισμα του κοινού, που στην συντριπτική του πλειοψηφία δεν ξέρει τι να περιμένει. Λίγες οδηγίες και εξηγήσεις για ό,τι πρόκειται να ακολουθήσει. Ο παρουσιαστής εμπνέεται μία ερώτηση και την κάνει στο κοινό. Βομβαρδισμός από απαντήσεις. Όλοι θέλουν ν’ ακουστούν. Μία απάντηση πάντα θα ξεχωρίσει στ’ αυτιά του παρουσιαστή. Ο θεατής αυτός είναι ο τυχερός. Θα δει την ιδέα του να υλοποιείται μπροστά στα μάτια του. Είναι ο εμπνευστής εκείνης της βραδιάς. Με μία του λέξη γέμισε το μυαλό των αυτοσχεδιαστών με ιδέες. Πέφτει το σύνθημα και ο θίασος ξεκινάει. Ταχύτατοι, γεμάτοι ενέργεια, ορμάνε στη σκηνή, πριν η ιδέα τους γίνει παρελθόν. Μιλάνε με τα μάτια: «Όλα καλά», «Ναι, μωρέ, θέλω όμως λίγη βοήθεια στην σκηνή», «Έγινε», και φουριόζος ο συμπαίκτης μπαίνει και σώζει την κατάσταση. Ένα μετά το άλλο τα κομμάτια του παζλ μπαίνουν στην θέση τους. Από το μηδέν φτιάχνουν κάτι. Με παιδικό ενθουσιασμό. Το κοινό γελάει. Διασκεδάζει με την ψυχή του. Φωνάζει καινούργιες ιδέες. Ο θίασος δεν αφήνει κανέναν παραπονεμένο. Όλες οι ιδέες χωράνε. Μέντιουμ κάνουν στροφή στην καριέρα τους και γίνονται πιτσαδόροι, δέντρα μεταναστεύουν και γιαγιάδες μάχονται ενάντια στα zombie. Όλα έχουν λογική στον κόσμο των αυτοσχεδιαστών. Σχεδόν 2 ώρες έχουν περάσει και η παράσταση τελειώνει. Μία αντισυμβατική υπόκλιση. Στο κάτω κάτω η ιδέα ήταν του κοινού. Επιστροφή στο καμαρίνι. Ξελάφρωμα και ενθουσιασμός (πάλι). Μια παράσταση που παίχτηκε, δεν έχει ξαναπαιχτεί ποτέ, και ούτε πρόκειται να ξαναπαιχτεί ποτέ. Μια παράσταση Improv γεννιέται και πεθαίνει την ίδια βραδιά».
