Η ζωή μιας γυναίκας με «χίλια πρόσωπα» ξετυλίγεται σε ένα συγκλονιστικό μυθιστόρημα

Υπάρχει μια ιδιαίτερη μαγεία στο βιβλίο. Ξεκινά από τη στιγμή που το πιάνεις στα χέρια σου. Χαϊδεύεις τη ράχη του και αυτόματα θυμάσαι τις σελίδες που έχεις διαβάσει με νοσταλγία, σαν να λυπάσαι που οδεύεις στο τέλος του, αλλά και με ένα γλυκό χαμόγελο, γιατί χαίρεσαι που είχες την τύχη να βυθιστείς στην ιστορία του και να την κάνεις κτήμα σου.

Ύστερα, νιώθοντας το βάρος του στο χέρι σου, κάθεσαι αναπαυτικά στην αγαπημένη σου πολυθρόνα (ή ξαπλώνεις στο κρεβάτι, αν είσαι σαν εμένα και μπορείς να διαβάσεις κυριολεκτικά οπουδήποτε, ακόμα και σε κινούμενο όχημα), χαζεύεις για λίγο το εξώφυλλό του και εκτιμάς το πώς κατάφερε ο σχεδιαστής να αποδώσει τον χαρακτήρα του.

Ανοίγεις στο σημείο που το άφησες. Διαβάζεις για λίγο τις προηγούμενες σειρές, ώστε η μετάβαση στη νέα ανάγνωση να γίνει πιο ομαλά και μέσα σε μερικές στιγμές είσαι ξανά βυθισμένος στο μαγικό σύμπαν, που τόσο αριστοτεχνικά έχει πλάσει για σένα το χέρι της συγγραφέως. Πλέον, νιώθεις μέρος του, αισθάνεσαι ό,τι αισθάνονται οι πρωταγωνιστές, αγωνιάς και παθιάζεσαι μαζί τους. Χαίρεσαι και λυπάσαι. Συγκινείσαι και χαμογελάς. Και πριν το αφήσεις στην άκρη για να συνεχίσεις την ημέρα σου (αλήθεια, πόσο τέλειο θα ήταν όταν διαβάζουμε να πατάμε pause στον χρόνο;) να νιώθεις εκείνη την πληρότητα που μόνο το βιβλίο ξέρει να σου προσφέρει. Τη συναισθηματική και δημιουργική.

Όταν, δε, στα βιβλία πρωταγωνιστούν άνθρωποι με μοναδικές ιστορίες και πολύπλοκες προσωπικότητες -όπου κάθε σελίδα αντικατοπτρίζει και ένα στοιχείο του χαρακτήρα τους και όλες μαζί συνθέτουν τη σκιαγράφησή του- τότε το διάβασμα γίνεται αμέσως πιο απολαυστικό και είναι πιο εύκολο να ταυτιστείς μαζί τους. Γιατί όλο και κάποιο δικό σου χαρακτηριστικό θα βρεις ότι έχετε κοινό.

Και βέβαια, όταν ο πρωταγωνιστής είναι γένους θηλυκού και περνά μέσα από την ιστορία του το δικό του μήνυμα, που μοιάζει επίκαιρο και διαχρονικό, το βιβλίο αποκτά αυτόματα και ξεχωριστή αξία. Παύει ν’ αποτελεί απλώς έναν τρόπο για να περνάμε τον χρόνο μας και αναδεικνύεται σε μέσο διάδοσης πολύτιμων ιδεών και απόψεων, μιας φιλοσοφίας ζωής.

Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί και το «Σαντέ και λικέρ τριαντάφυλλο» της Πασχαλίας Τραυλού, ένα εκπληκτικό μυθιστόρημα από τις εκδόσεις Διόπτρα βασισμένο σε αληθινά γεγονότα, που μοιάζει να μιλάει κατευθείαν σε ένα πιο βαθύ σημείο της ψυχής. Σε κάνει να βλέπεις τον εαυτό σου μέσα του. Ένα βιβλίο που αφυπνίζει, που λειτουργεί ως «ματάκι» μιας κλειστής πόρτας και σου επιτρέπει να δεις καλύτερα τι συμβαίνει πίσω της. Να κατανοήσεις όσα «διαιωνίζονται από στόματα σφαλισμένα». Να ξεχωρίσεις τι είναι τελικά αλήθεια και τι θέλουν οι άλλοι να πιστέψεις ότι είναι αλήθεια.

Δημιουργική φύση η ίδια, με πάθος για τις τέχνες και το γράψιμο, η Πασχαλία Τραυλού έχει το μοναδικό ταλέντο να αποτυπώνει την ανθρώπινη υπόσταση με ολόσωστες λέξεις, μέσα από κεφάλαια που, το ένα μετά το άλλο, ξετυλίγουν μια ιστορία συγκλονιστική και μοναδική. Εκείνη της Ζαχαρώς. Η Ζαχαρώ με τα πολλά πρόσωπα και τις πολλές ζωές.

«Η έμπνευση είναι μια πολυσχιδής διαδικασία η οποία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο μηχανισμό του συνειρμού. Ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη σε θέματα φύλου θεωρώ συγγραφική μου υποχρέωση να αναδείξω τις κοινωνικές παθογένειες σε βάρος των γυναικών διαχρονικά. Πρωταρχικό έναυσμα για το βιβλίο αποτέλεσε μια ανάμνηση από τα παιδικά μου χρόνια. Μια πολύ αγαπημένη φιγούρα της παιδικής μου ηλικίας εξιστορούσε με απλό, αυθεντικό αφτιασίδωτο αφηγηματικό ύφος, τα κοινωνικά παθήματα μιας γυναίκας που έμελλε να γίνει η ηρωίδα μου. Για χρόνια με απασχολούσε εκείνη η ιστορία ώσπου έφτασε η στιγμή να τη μεταφέρω στο χαρτί με την αυθεντικότητα, τους προβληματισμούς και τις ανησυχίες που χαράχτηκαν μέσα μου από εκείνη τη στραπατσαρισμένη, ψιθυριστή, γεμάτη μισόλογα αφήγηση» λέει η Πασχαλία Τραυλού σχετικά με την ιδέα που «γέννησε» τελικά το βιβλίο της.

Στη συνέχεια, προσθέτει: «Πολλά από τα νοήματα εκείνης της εξιστόρησης τα αποκωδικοποίησα ως ενήλικη, τότε που κατανόησα και το βάθος τους. Όταν δε, κατά τη διάρκεια της συγγραφής του βιβλίου, έπεσε στην αντίληψή μου η παράλληλη υπόθεση της Τουρκάλας Μελέκ Ιπέκ που συνελήφθη για τη δολοφονία του επί δώδεκα έτη κακοποιητικού συζύγου της, συνειρμικά οι δυο ιστορίες στο υποσυνείδητό μου δέθηκαν και μου απέδειξαν ότι η βία κατά των γυναικών δεν έχει εποχή ούτε πατρίδα. Γι’ αυτό ενισχύθηκε η πεποίθησή μου ότι το "Σαντέ και λικέρ τριαντάφυλλο" ήταν ένα βιβλίο που έπρεπε οπωσδήποτε να γραφτεί τη δεδομένη στιγμή και με τον άμεσο τρόπο που γράφτηκε. Η πρόσφατη μάλιστα είδηση ότι η Μελέκ Ιπέκ αθωώθηκε και ελευθερώθηκε σε μια Τουρκία που μαστίζεται ακόμη από στυγνά πατριαρχικά στερεότυπα και αμείλικτες προκαταλήψεις σε βάρος των γυναικών, μου πρόσφερε μια ανείπωτη λύτρωση αποδεικνύοντάς μου πως δεν αντιγράφει μόνο η τέχνη τη ζωή αλλά και η ζωή την τέχνη κάποιες φορές».

«Σαντέ ήταν το πρώτο τσιγάρο μου και λικέρ τριαντάφυλλο το πρώτο πιοτί μου. Και όνομα και φίλους και άντρες και τόπους και μυαλά και γνώμη τα άλλαξα και τα παράλλαξα. Τσιγάρο και λικέρ ποτές» λέει η Ζαχαρώ. Μια γυναίκα με χίλιους εαυτούς, που φορά ακόμα το κόκκινο φουστάνι της νιότης της με την ίδια αυτοπεποίθηση και την ίδια χάρη. Που έζησε σε μια εποχή που το να είσαι γυναίκα σήμαινε αυτόματα να στερείσαι βασικά δικαιώματα που οι άντρες θεωρούσαν δεδομένα -τα οποία, ωστόσο, ακόμα και σήμερα στερούνται πολλές γυναίκες. Τι σημαίνει να είσαι το ’33 κορίτσι στο Γκουλέμα Ρέκα, στα ριζά του Βερμίου;

Διαβάζοντας το βιβλίο σκέφτηκα ότι οι χίλιοι εαυτοί της Ζαχαρώς είναι ουσιαστικά ένας παραλληλισμός με τους χίλιους εαυτούς κάθε γυναίκας. Η Πασχαλία Τραυλού, ωστόσο, δεν κάνει διαχωρισμό. «Θα τολμούσα να πω ότι κάθε άνθρωπος έχει τόσους και άλλους τόσους εαυτούς ανάλογα με τις συγκυρίες μες στις οποίες καλείται να επιβιώσει και με τις ευκαιρίες που θα του δοθούν ή θα του στερήσουν. Ως ένα βαθμό, η ποικιλία των ρόλων που αναλαμβάνει καθένας στη ζωή του είναι μια κατάσταση θεμιτή και αναπόφευκτη. Μια γυναίκα θα υπάρξει αναμφίβολα κόρη και ενδεχομένως σύζυγος και μητέρα. Τι συμβαίνει όμως με τους ρόλους που αναλαμβάνει άθελά της; Με όλους εκείνους τους εαυτούς που εκδηλώνει ως άμυνες, ως μεταμφιέσεις για να μπορέσει να επιβιώσει σε μια εχθρική κοινωνία;».

Η ίδια προσθέτει «Το βιβλίο βασίζεται στο δόγμα που ανέπτυξε εμφατικά στο βιβλίο της "Δεύτερο Φύλο" η Σιμόν Ντε Μποβουάρ ότι οι κοινωνικές αντιλήψεις ωθούν διαχρονικά τη γυναίκα να "χαμελαιοντίζει", να συμβιβάζεται, να υποτάσσεται και να υποκρίνεται για να μην έρθει αντιμέτωπη με την κοινωνική κατακραυγή και εχθρότητα. Η γυναίκα δεν γεννιέται, αλλά γίνεται. Η υποτακτική της φύση καλλιεργείται και η προσωπικότητά της δαμάζεται μέσα από αντιλήψεις, άγραφους κανόνες και στερεότυπα που τσαλακώνουν βάναυσα την ελευθερία και την προσωπικότητά της. Ταυτόχρονα αυτές οι συνθήκες έχουν ως αποτέλεσμα την εκδήλωση δεξιοτήτων προσαρμογής. Την αναγκάζουν να προσποιείται την εξαρτημένη και την αδύναμη ακόμη και όταν έχει κατακτήσει τα απαραίτητα εφόδια, ψυχικά και υλικά για την αυθυπαρξία της. Αν αναλογιστεί δε, κανείς ότι στις πατριαρχικές κοινωνίες οι γυναίκες εκπαιδεύονται από νωρίς να είναι εξαρτημένες από το αντρικό φύλο και η ανεξαρτησία τους στιγματίζεται και θεωρείται μεμπτή επισείοντας κοινωνική απομόνωση, κατανοεί κανείς ότι αντίστοιχα το θηλυκό αναπτύσσει ως άμυνα άλλοτε μια υποκριτική στάση και άλλοτε μια σκληρότητα που αλλοιώνει τη θηλυκότητά της. Η Ζαχαρώ μου σχεδόν από την αρχή της ζωής της, λόγω των κοινωνικών και οικογενειακών συνθηκών μες στις οποίες κλήθηκε να διαχειριστεί την ύπαρξή της αναγκάζεται να μεταλλάσσεται, να ελίσσεται και να παίζει αμέτρητους ρόλους για να επιβιώσει, πληρώνοντας ακριβά το αντίτιμο της ωριμότητας, της αυτοαποδοχής και της εξέλιξής της σ’ ένα περιβάλλον γεμάτο άκαμπτα και εχθρικά προς το φύλο της στερεότυπα. Η κοινωνική κατακραυγή και η ενοχοποίηση της αθωότητάς της οδήγησαν την ηρωίδα μου στο φαινόμενο της αυτοεπιβεβαιούμενης προφητείας, την ώθησαν να γίνει δηλαδή αυτό που θεωρούσαν πως ήταν: πόρνη».

Η Τρελοζαχαρώ τίναξε στον αέρα τη ζωή της σαν τη στάχτη του Σαντέ της για έναν έρωτα. Η Ζαχαρώ που άκουσε την καρδιά της και ας της έβγαινε σε κακό, που έγινε μάνα, που πούλησε το κορμί της. «Τη Ζαχαρώ τη γυναίκα, εντέλει, που έκανε όνειρα αιρετικά για το φύλο της και κατάφερε να γίνει πεταλούδα, έστω και με φτερούγες τσακισμένες, σε έναν κόσμο που οι γυναίκες ήτανε καταδικασμένες να μείνουν για πάντα κάμπιες…» μας λέει η συγγραφέας Πασχαλία Τραυλού, η οποία υπογράφει ένα συγκλονιστικό μυθιστόρημα τόσο επίκαιρο και διαχρονικό, που είναι σαν να ζεις την κάθε εποχή ξεχωριστά και όλες μαζί να ενώνονται σε έναν κοινό άξονα.

Όσον αφορά στο μήνυμα που ελπίζουν οι αναγνώστες να αποκομίσουν από το βιβλίο της, η συγγραφέας απαντά «Θα ήμουν ευτυχής αν περνούσα μια και μόνη αρχή: Το σεβασμό προς τον συνάνθρωπο και ειδικότερα προς τη γυναίκα που τον έχει στερηθεί∙ την ενίσχυση του δικαιώματός της να είναι απλώς ο εαυτός της και να αυτοκαθορίζεται∙ την εξάλειψη των προκαταλήψεων σε βάρος της. Την καλλιέργεια μέσα της της αλήθειας ότι μπορεί να είναι ανεξάρτητη και αυθυπόστατη. Η ευτυχία είναι προσωπική υπόθεση και τα κοινωνικά στερεότυπα είναι μια τροχοπέδη προς αυτό τον σκοπό που επιτέλους πρέπει να εκλείψει. Και είναι στο χέρι μας και στο χέρι των γονιών και των δασκάλων μας να συμβάλουμε από κοινού για να υπάρχουν γύρω μας περισσότεροι ευτυχισμένοι άνθρωποι των οποίων τα μάτια θα λάμπουν από χαρά και όχι από δάκρυα μοναξιάς και οδύνης».

Το «Σαντέ και λικέρ τριαντάφυλλο» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα.