Οι πίνακες γυναικών που ζωγράφισε η Marie Laurencin στα 20s μοιάζουν με χάδι

Οι πίνακες της Marie Laurencin μοιάζουν με χάδι.

Αρκεί να κοιτάξει κανείς μία φορά κάποιο από τα έργα της ώριμης περιόδου της και δεν θα το ξεχάσει, ούτε θα το μπερδέψει με κάποιο άλλο.

Κι όμως, παρά τη σπάνια αυτή αρετή που διαθέτουν οι πίνακές της, η ίδια παραμένει ακόμη σημαντικά παραγνωρισμένη στον καλλιτεχνικό χώρο, απολαμβάνοντας σχεδόν μεγαλύτερη αποδοχή όσο ζούσε, παρά το αντίθετο.

Τώρα, μια φρέσκια ματιά στο έργο της έφερε τους ιστορικούς τέχνης αντιμέτωπους με ένα λαχταριστό εύρημα: τον υπαινικτικό ομοερωτισμό και την τρυφερότητα που αναπτύσσεται στις σχέσεις μεταξύ των γυναικών στους πίνακές της, από τους οποίους απουσιάζουν σχεδόν κατ΄αποκλειστικότητα οι ανδρικές μορφές.

Marie Laurencin. Women with a Dove (Femmes à la colombe), 1919. Centre Pompidou – Musée National d’Art Modern / Centre de Création Industrielle, Paris. Gift of Lord Joseph Duveen, 1931, on deposit to Musée des Arts Décoratifs, Paris. Artwork © Fondation Foujita / Artists Rights Society (ARS), New York / ADAGP, Paris 2023.

Ένα σχεδόν εξόλοκλήρου γυναικείο σύμπαν, όπου κυριαρχούν οι αδρές μορφές και οι παστέλ αποχρώσεις που μοιάζουν καλυμμένες απο πούδρα.

Γεννημένη το 1883 στο Παρίσι, η Laurencin αναδείχθηκε σε μία από τις πρωταγωνιστικές γυναικείες φιγούρες του avant-garde κινήματος. Ήταν φίλη του Πικάσο και του σουρεαλιστή Μαν Ρέι, ενώ είχε συνδεθεί ερωτικά με τον ποιητή Γκιγιόμ Απολλιναίρ.

Man Ray. Marie Laurencin, 1925. Gelatin silver print. Centre Pompidou – Musée National d’Art Modern / Centre de Création Industrielle, Paris, AM 1994-394 (3761). Artwork © Man Ray 2015 Trust / Artists Rights Society (ARS), NY / ADAGP, Paris 2023.

Τότε σπούδαζε σχέδιο και ζωγραφική πορσελάνης και πριν παρακολουθούσε μαθήματα στην ανεξάρτητη παρισινή σχολή τέχνης Académie Humbert, η οποία ήταν ανοιχτή για γυναίκες τα απογεύματα.

Τα πρώτα χρόνια επηρεάστηκε έντονα από τον κυβισμό που εισήγαγαν τότε οι διάσημοι φίλοι της, αλλά βρήκε τη δική της φωνή όταν μετανάστευσε στην Ισπανία κατά τη διάρκεια του Ά Παγκοσμίου Πολέμου. Tότε διαμόρφωσε ολοκληρωτικά το χαρακτηριστικό προσωπικό στιλ της, το οποίο της έφερε σημαντική αναγνώριση και έκανε τους πίνακές της περιζήτητους στην εποχή της.

Marie Laurencin. Woman Painter and Her Model (Femme peintre et son modèle), 1921. François Odermatt Collection. Artwork © Fondation Foujita / Artists Rights Society (ARS), New York / ADAGP, Paris 2023.

Αν και δεν μίλησε ποτέ ανοιχτά για τη σεξουαλικότητά της, κινούνταν σταθερά στους ΛΟΑΤΚΙ καλλιτεχνικούς κύκλους των του Παρισιού της δεκαετίας του 1920, συχνάζοντας στα σαλόνια της Natalie Clifford Barney. και της Γερτρούδης Στάιν, η οποία μάλιστα είχε αγοράσει και δουλειά της. Αργότερα, υιοθέτησε τη σύντροφό της Suzanne Moreau ως κόρη της -όπως έκαναν τότε πολλά LGBTQ ζευγάρια χωρίς νόμιμο δικαίωμα γάμου- και έζησε μαζί της μέχρι το θάνατό της το 1956.

Marie Laurencin. What Do Young Women Dream Of? (À quoi rêvent les jeunes filles?), 1932. Musée Marie Laurencin, Tokyo. Artwork © Fondation Foujita / Artists Rights Society (ARS), New York / ADAGP, Paris 2023.

Η Laurencin δεν περιοριζόταν μόνο στη ζωγραφική, αλλά είχε πλούσιο και ευρύ καλλιτεχνικό έργο. Εικονογραφούσε βιβλία, έγραφε ποίηση και σχεδίαζε κοστούμια μπαλέτου και θεατρικά σκηνικά ενώ δημιούργησε διακοσμητικές πλάκες και ταπετσαρίες. Μάλιστα, ζωγράφισε και το πορτρέτο της Coco Chanel.

Marie Laurencin. Portrait of Mademoiselle Chanel (Portrait de Mademoiselle Chanel), 1923. Musée de l’Orangerie, Paris. Museum purchase. Artwork © Fondation Foujita / Artists Rights Society (ARS), New York / ADAGP, Paris 2023.

Μετά το θάνατό της ωστόσο, το 1956, και για περίπου μισό αιώνα, το έργο της έμεινε στην αφάνεια, καθώς οι θεωρητικοί τέχνης ανά τα χρόνια, το αγνοούσαν θεωρώντας το υπερβολικά «κοριτσίστικο» και γλυκερό, χωρίς ιδιαίτερο βάθος.

Ωστόσο, σήμερα, είναι αυτό ακριβώς το στοιχείο που έφερε τη Laurencin δυναμικά στην επιφάνεια, ανοίγοντας και ένα κανάλι με τις queer κοινότητες.

Marie Laurencin. Spanish Dancers (Danseuses espagnoles), 1920. Musée de l’Orangerie, Paris. Museum purchase. Artwork © Fondation Foujita / Artists Rights Society (ARS), New York / ADAGP, Paris 2023.

Στην πραγματικότητα, η ιδιοφυής ζωγράφος, επιχείρησε να δημιουργήσει μια νέα οπτική γλώσσα για να περιγράψει τις εκφάνσεις της θηλυκότητας και τις λεπτές ποιότητες των γυναικεών σχέσεων, ερωτικών ή φιλικών. Μέσα στον καθαρά ανδροκρατούμενο καλλιτεχνικό κόσμο του μεσοπολέμου οι πίνακές της δημιούργησαν ένα χώρο για τις γυναίκες, για να υπάρξουν πιο ελεύθερες, ιδωμένες μέσα από το γυναικείο βλέμμα.

Marie Laurencin. The Woman-Horse, 1918. Musée Marie Laurencin, Tokyo. Artwork © Fondation Foujita / Artists Rights Society (ARS), New York / ADAGP, Paris 2023

Η έκθεση «Marie Laurencin: Sapphic Paris» που διοργανώνεται στο Barnes Foundation της Φιλαδέλφια, είναι η πρώτη μεγάλη ατομική έκθεση της Laurencin στις Ηνωμένες Πολιτείες εδώ και τρεις δεκαετίες.

Περιλαμβάνει περισσότερα από 50 έργα, από τις αυτοπροσωπογραφίες της μέχρι τα συνεργατικά διακοσμητικά projects της και από τους πρώιμους κυβιστικούς πίνακές της μέχρι το χαρακτηριστικό έργο της - θηλυκό και διακριτικά queer - που καθόρισε το Παρίσι της δεκαετίας του 1920. Παρουσιάζοντας περισσότερα από 50 έργα της Laurencin, εξετάζει πώς η απεικόνιση μιας "σαπφικής νεωτερικότητας" από μέρους της αμφισβητεί διακριτικά αλλά ριζικά τις υπάρχουσες αφηγήσεις για τη σύγχρονη ευρωπαϊκή τέχνη.