Μια νέα εποχή (και μια νέα πτέρυγα) για την Εθνική Πινακοθήκη

Η πινακοθήκη, που άνοιξε τις πόρτες της ξανά τον Μάρτιο του 2021 και είχε «λείψει» από την ζωή της Αθήνας, όπως σημείωσε η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη στην εναρκτήρια ομιλία της, μπαίνει πλέον σε μια καινούρια τροχιά με νέα διεύθυνση και διάθεση ανανέωσης.

Η Συραγώ Τσιάρα, που ανέλαβε να συνεχίσει το έργο της εμβληματικής Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα, δήλωσε ότι τους πρώτους τέσσερις μήνες της θητείας της συνομίλησε με τους συναδέλφους και τους συνεργάτης της, προσπαθώντας να καταλάβει και εκ των έσω τι σημαίνει η Πινακοθήκη για τον καθέναν ξεχωριστά, να αξιολογήσει τις διαφορετικές τους εμπειρίες και να διαμορφώσει το δικό της βλέμμα.

Στις αρχές που θα διέπουν τη θητεία της, η ίδια ανέφερε τη συμπερίληψη, τη βιωσιμότητα, την κοινωνική διαπερατότητα, τη δημόσια λογοδοσία, τη διάκριση, τη συνέργεια και την πολυφωνία.

Μάλιστα, μεταξύ άλλων ανέφερε στους στόχους της την προσέλκυση διαφορετικών και νεότερων κοινών μέσα από το άνοιγμα και τη διεύρυνση των δράσεών της αλλά και την πρόθεση να συνομιλεί η Πινακοθήκη με τη σύγχρονη καλλιτεχνική παραγωγή μέσα από εκθέσεις και επιμελητικές πρωτοβουλίες που θα αφορμώνται από έργα της μόνιμης συλλογής.

Όσον αφορά την περιοδική έκθεση «Κωνσταντίνος Παρθένης. Η ιδανική Ελλάδα της ζωγραφικής του», αποφασίστηκε η παράτασή της μέχρι τις αρχές Μαρτίου 2023 με ταυτόχρονη εισαγωγή δημόσιου προγράμματος. Κάθε έκθεση στο εξής θα πλαισιώνεται και θα ολοκληρώνεται από δημόσιο πρόγραμμα δράσεων και εκδηλώσεων που θα σχεδιάζονται ειδικά για την έκθεση.

Από την άνοιξη και ως τα τέλη του 2023 θα παρουσιαστεί η έκθεση με θέμα το «Αστικό Βίωμα» στις δεκαετίες 1950 - 1960 - 1970 στις εικαστικές τέχνες και τον κινηματογράφο. Η έκθεση αντιμετωπίζει την πόλη ως εμπειρία, εξετάζει την αστικοποίηση, την ανοικοδόμηση και τη μετανάστευση –εσωτερική και εξωτερική– στο πλαίσιο των ραγδαίων αλλαγών που συνέβησαν μεταπολεμικά στην ελληνική κοινωνία. Εγκαινιάζοντας την πρακτική της διατομεακότητας, η έκθεση διερευνά τις εκδοχές του αστικού βιώματος στις εικαστικές τέχνες, στις δημοφιλείς ελληνικές ταινίες, καθώς και στον κινηματογράφο κριτικού ρεαλισμού. Για την υλοποίηση της έκθεσης έχει ήδη ξεκινήσει συνεργασία με την Ταινιοθήκη της Ελλάδος.

Επιπλέον, από την άνοιξη ως τα τέλη του 2024, με επίκεντρο τη συμπλήρωση 50 χρόνων από την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ελλάδα, η Πινακοθήκη θα διοργανώσει μια μεγάλη διεθνή έκθεση με θέμα τη Δημοκρατία και την Τέχνη στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία, το νόημα, το περιεχόμενο και τις εικαστικές εκφράσεις των αγώνων για την ανατροπή των αυταρχικών καθεστώτων στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, τη διεκδίκηση των πολιτικών ελευθεριών και τον αντιαποικιακό αγώνα. Η έκθεση θα πλαισιωθεί από συνέδριο, εργαστήρια, παρουσιάσεις βιβλίων, προβολές ντοκιμαντέρ και ταινιών μυθοπλασίας, δημόσιες συζητήσεις και άλλες δράσεις. Για την υλοποίηση της έκθεσης έχει ήδη επιτευχθεί συνεργασία με μουσεία και ερευνητικά ιδρύματα στην Ισπανία και την Πορτογαλία.

Όσον αφορά στη μόνιμη συλλογή, θα ολοκληρωθούν και θα τεθούν σε λειτουργία δράσεις σχεδιασμένες από την προηγούμενη διεύθυνση, όπως η επαναλειτουργία της Γλυπτοθήκης στο Άλσος Στρατού, Γουδή έπειτα από δύο χρόνια διακοπής λειτουργίας, η επαναλειτουργία της Βιβλιοθήκης και Αρχείου ΕΠΜΑΣ αλλά και η έναρξη λειτουργίας της Αίθουσας Δυτικοευρωπαϊκής Τέχνης.

Στη νέα αίθουσα, που βρίσκεται στο -2 της Πινακοθήκης εκτίθενται 47 έργα από τον 14ο έως το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, με την ευθύνη της συναδέλφου Έφης Αγαθονίκου. Το παλαιότερο έργο είναι η Αγία Τριάδα (π. 1389), που αποδίδεται στον Μάρκο Βενετσιάνο, και το νεότερο το Σεληνιακό τοπίο (π. 1966) του Λούτσιο Φοντάνα, μεταξύ των οποίων θα εκτίθενται και πέντε έργα από τη Δωρεά των Γάλλων καλλιτεχνών.

Ανάμεσα στα έργα περιλαμβάνονται και οι πίνακες «Γυναικείο κεφάλι» (1939) του Πάμπλο Πικάσο και «Ανεμόμυλος» (1905) του Πιέτ Μοντριάν. Ο πρώτος πίνακας ήταν δωρεά του Πικάσο στον τον ελληνικό λαό, το 1949, ως αναγνώριση της γενναίας αντίστασής του κατά των Ναζί στη διάρκεια της Κατοχής, ενώ ο δεύτερος αγοράστηκε από τον Αλέξανδρο Παππά, ο οποίος τον δώρισε την Πινακοθήκη. Και οι δύο πίνακες είχαν κλαπεί το 2012.

Ακόμη, σχεδιάστηκαν από τη νέα διεύθυνση δύο νέα προγράμματα. Το πρώτο, με τίτλο «Η Συλλογή ως Εργαστήριο» θα λαμβάνει χώρα στον τρίτο όροφο της μόνιμης συλλογής και ουσιαστικά θα επανασχεδιαστεί η παρουσίασή της με άξονα την ιστορία των συναισθημάτων, των ιδεών, των εμπειριών και των στάσεων ζωής. Η παρουσίαση της μόνιμης συλλογής στον τρίτο όροφο θα εναλλάσσεται με συχνότητα περίπου δύο ετών, έτσι ώστε να δίνεται κίνητρο στους επισκέπτες να επανέρχονται στην Εθνική Πινακοθήκη για να γνωρίσουν καινούργια έργα και ποικίλες ερμηνευτικές προσεγγίσεις.

Το δεύτερο πρόγραμμα, ο «Ενδιάμεσος Χώρος» εγκαινιάζει έναν κύκλο εκθέσεων και δράσεων στο μεσοπάτωμα και σε άλλους χώρους, στεγασμένους και υπαίθριους, με τίτλο «Ενδιάμεσος Χώρος», όπου οι επιμελητές της ΕΠΜΑΣ αρχικά και εν συνεχεία ανεξάρτητοι, εξωτερικοί επιμελητές θα προσκληθούν να αναπτύξουν τις δικές τους επιμελητικές προτάσεις με μια πυκνή περιοδικότητα. Έχοντας ως σημείο εκκίνησης ένα έργο ή μια ιστορία από τη συλλογή έργων τέχνης και τα αρχεία της ΕΠΜΑΣ, τα επιμελητικά εγχειρήματα του «Ενδιάμεσου Χώρου» θα επιχειρούν διάλογο ανάμεσα στη σύγχρονη τέχνη και τη μόνιμη συλλογή.

Παράλληλα, υπηρετώντας τον στόχο η ΕΠΜΑΣ να μετεξελιχθεί σε έναν πολυδιάστατο, ζωντανό οργανισμό με τα μέλη του σε ουσιαστική αλληλεπίδραση, η κυρία Τσιάρα ανέπτυξε τον σχεδιασμό για ειδικές δράσεις σε όλα τα Παραρτήματα της Εθνικής Πινακοθήκης. Από την Κουμαντάρειο Πινακοθήκη στη Σπάρτη και το Μουσείο Καπράλου στην Αίγινα ως το Παράρτημα Ναυπλίου, το Παράρτημα Κέρκυρας και το Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης, η ΕΠΜΑΣ εντάσσει την τέχνη στην καθημερινότητα της κοινωνίας, διοργανώνοντας εκθέσεις, ημερίδες, ξεναγήσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα που αφορούν όλους μας.

Ακριβώς πάνω σε αυτή τη λογική και προσδίδοντας ουσιαστικό περιεχόμενο στη διακήρυξη για μια Εθνική Πινακοθήκη όλων μας, σε κομβικό άξονα αναδεικνύεται η εκπαίδευση, στο πλαίσιο της οποίας, παράλληλα με δοκιμασμένες πρακτικές, όπως ξεναγήσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα, εισάγονται προγράμματα κατάλληλα για παιδιά από 18 μηνών και πάνω, θεματικές ξεναγήσεις δύο Σάββατα τον μήνα, καθώς και ξεναγήσεις στα αγγλικά. Ξεχωριστή σημασία έχει δε το γεγονός ότι η ΕΠΜΑΣ θα συνεργαστεί με το Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες - Διαπολιτισμικό Κέντρο «Πυξίδα», συμβάλλοντας στη διαδικασία ένταξης των παιδιών και των οικογενειών τους στο νέο κοινωνικό τους περιβάλλον.