Μαρλέν Ντιμάς: Ποια είναι η Νοτιοαφρικανή ζωγράφος που έσπασε ρεκόρ δημοπρασιών και έρχεται στην Αθήνα
H 71χρονη Μαρλέν Ντιμάς είναι η καλλιτέχνιδα που είναι διάσημη για τις αλλόκοτες αναπαραστάσεις του ανθρώπινου σώματος, που μοιάζουν άλλοτε χιουμοριστικές, άλλοτε τρομακτικές, και μερικές φορές στοιχειωμένες.
Το έργο της τραβάει την παγκόσμια προσοχή επί δεκαετίες, ενώ μεγάλη έκθεσή της θα φιλοξενηθεί και στην Αθήνα τον επόμενο μήνα, στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, υπό τον τίτλο «Cycladic Blues».
Πριν λίγες μέρες πέτυχε μάλιστα και ένα αξιοσημείωτο ρεκόρ, ενδεικτικό της δυναμικής της και της καλλιτεχνικής αξίας του έργου της.
Κατά τη διάρκεια μιας κατά τα άλλα αδιάφορης δημοπρασίας έργων τέχνης του 21ου αιώνα στον οίκο Christie's στη Νέα Υόρκη, ένα μόνο έργο έκλεψε την παράσταση.
Ποιο έργο της Μαρλέν Ντιμάς μόλις έσπασε ρεκόρ σε δημοπρασία
Οι εικασίες είχαν φουντώσει γύρω από το έργο της Miss January (1997) τις εβδομάδες που προηγήθηκαν της πώλησης.
Με την υψηλή εκτίμησή του στα 12 με 18 εκατομμύρια δολάρια, επρόκειτο να γράψει ιστορία, καθώς θα γινόταν το ακριβότερο έργο τέχνης από εν ζωή γυναίκα καλλιτέχνη.
Ο πίνακας κατάφερε να ανταποκριθεί στις προσδοκίες, αλλά κατά λίγο, καθώς η τιμή πώλησης ανήλθε σε 13,6 εκατομμύρια δολάρια. Το ποσό αυτό ξεπέρασε με άνεση το προηγούμενο ρεκόρ των 12,4 εκατομμυρίων δολαρίων που είχε σημειώσει η Jenny Saville στον οίκο Sotheby's στο Λονδίνο το 2018, αν και ο πληθωρισμός αναμφίβολα έπαιξε ρόλο.
Παρόλο που η Ντιμάς δεν έχει φτάσει ακριβώς στο επίπεδο μερικών από τις κορυφαίες σε πωλήσεις γυναίκες συναδέλφους της, όπως η Yayoi Kusama, η Cindy Sherman και η Bridget Riley, δεν ήταν λιγότερο πιθανό για να διεκδικήσει την πρώτη θέση.
Το 2004, η πώληση του έργου Jule, die Vrou (1985) για 1,2 εκατομμύρια δολάρια στον οίκο Christie's της Νέας Υόρκης έβαλε την Ντιμάς σε ένα τότε εξαιρετικά αποκλειστικό κλαμπ γυναικών των οποίων τα έργα τέχνης είχαν πουληθεί για πάνω από 1 εκατομμύριο δολάρια. Ήταν μόλις το τρίτο μέλος της.
Μέχρι χθες, το δικό της ρεκόρ σε δημοπρασία ήταν 6,3 εκατομμύρια δολάρια, που είχε σημειωθεί το 2008, αν και το ποσό αυτό είχε ξεπεραστεί σε ιδιωτικές πωλήσεις έργων της καλλιτέχνιδας.
Στην Art Basel Miami Beach το 2023, ο David Zwirner ανέφερε ότι πούλησε το έργο The Schoolboys (1986-87) έναντι 9 εκατομμυρίων δολαρίων. Το ύψος που αγγίζουν οι πωλήσεις της τείνει να μένει σταθερό όλα αυτά τα χρόνια, με τις έμπειρες γκαλερί να κρατούν με ασφάλεια το έργο της μακριά από τα χέρια των flippers, πωλητών που αγοράζουν έργα για να τα πουλήσουν άμεσα ξανά.
Ποια είναι η 71χρονη Νοτιοαφρικανή ζωγράφος, Μαρλέν Ντιμάς
Η Ντιμάς κρατάει το κοινό γοητευμένο από τη δεκαετία του 1980 με έργα που συνεχίζουν να μας εκπλήσσουν, να μας νανουρίζουν και στη συνέχεια να μας απωθούν με την ικανότητά τους να είναι ποικιλοτρόπως γοητευτικά, προκλητικά, στοιχειωτικά ή συγκλονιστικά.
Αν και πολλοί από τους πίνακές της μοιάζουν με πορτρέτα, θα μπορούσαν με μεγαλύτερη ακρίβεια να εκληφθούν ως μελέτες διαφόρων ανθρώπινων καταστάσεων.
Με αυτά τα πρόσωπα και τις γυμνές μελέτες της, η χαλαρή, υγρή και έντονα χειρονομιακή κίνηση του χρώματος πάνω στον καμβά και το χαρτί τονίζει τη συναισθηματική ζωή, την ευαλωτότητα και τον αισθησιασμό του υποκειμένου, είτε πρόκειται για φίλο, είτε για ξένο, είτε για δημόσιο πρόσωπο, είτε για το ίδιο της το παιδί.
Η σειρά «Μοντέλα», ένας τεράστιος θησαυρός ασπρόμαυρων προσώπων από το 1994, είναι υποδειγματική για το εύρος των ενδιαφερόντων της Δουμά. Περιλαμβάνει εικόνες ψυχιατρικών ασθενών, καθώς και διάσημων καλλιτεχνών, ηθοποιών και μοντέλων μόδας. «Έχετε όλα τα είδη των γυναικών μαζί», δήλωσε η Ντιμάς σε έναν ηχητικό οδηγό για το MoMA.
Η πονηρή συμπερίληψη ενός φιδιού που σφυρίζει αντανακλά την αίσθηση του χιούμορ της καλλιτέχνιδας. «Αυτό είναι ένα ανόητο αστείο για το γεγονός ότι οι γυναίκες θεωρούνταν πάντα η αιτία της πτώσης, οπότε δεν μπορώ να παραμένω συνέχεια σοβαρή».
Γεννημένη στο Κέιπ Τάουν το 1953, η Ντιμάς ζει στο Άμστερνταμ εδώ και τέσσερις δεκαετίες. Εγκαταστάθηκε εκεί τη δεκαετία του 1970 για να σπουδάσει Καλές Τέχνες στο Πανεπιστήμιο του Κέιπ Τάουν και Ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ.
Έχοντας μεγαλώσει ως μάρτυρας του Απαρτχάιντ και ξεκινώντας αργότερα τη ζωή της ως ξένη σε μια νέα χώρα, το έργο της Ντιμάς δεν απέφυγε ποτέ τα προκλητικά, σοβαρά ή σκοτεινά θέματα όπως η φυλή, το φύλο και η σεξουαλικότητα.
Αρκετά από τα πιο ενοχλητικά έργα της πραγματεύονται κατά μέτωπο την επί δεκαετίες ισραηλινοπαλαιστινιακή σύγκρουση. Στο The Wall (2009), ένα από τα πολλά έργα που βασίζονται σε αποκόμματα εφημερίδων, μια ομάδα ορθόδοξων Εβραίων φαίνεται να περνάει το ιερό Δυτικό Τείχος στην Ιερουσαλήμ για να προσευχηθεί στον τάφο της Ραχήλ στη Βηθλεέμ.
Η σειρά «Blindfolded» του 2002 περιλαμβάνει 20 σχέδια με δεμένα μάτια Παλαιστίνιων ανδρών, ενώ το Dead Girl, από την ίδια χρονιά, δείχνει το ματωμένο κεφάλι ενός Παλαιστίνιου κοριτσιού που δολοφονήθηκε από πυροβολισμό.
Μερικοί από τους πιο γνωστούς πίνακές της είναι ωδές στη γυναικεία ηδονή, αλλά με μια ανατροπή, εισάγοντας ένα αρρωστημένο υπόβαθρο για να μπερδέψει και να υπονομεύσει το ανδρικό βλέμμα.
Μιλώντας για αυτά, η Ντιμάς τα έχει περιγράψει ως «περισσότερο υπαινικτικά. Αν ζουμάρατε σε ορισμένες πτυχές της λεπτομέρειας, δεν θα καταλαβαίνατε καν τι ήταν». Και πρόσθεσε: «Πάντα αναρωτιόμουν, πώς διακρίνεις την αγάπη από τη λαγνεία; Επειδή στην πραγματικότητα χρησιμοποιείς τις ίδιες πόζες».
Το ρεκόρ δημοπρασίας της, το Miss January, ήταν εμπνευσμένο από το κεντρικό εξώφυλλο ενός περιοδικού, με μια γυναίκα με τεράστιο στήθος. «Αυτό μου φαίνεται σαν ένα πλάσμα από το διάστημα», δήλωσε η Ντιμάς στο περιοδικό W το 2008. «Στην τέχνη, υπάρχει πάντα αυτό το θέμα με το "άλλο". Λοιπόν, είμαι γυναίκα, αλλά αυτό εξακολουθεί να μου φαίνεται σαν ένα παράξενο πλάσμα».
«Η ζωγραφική έχει να κάνει με την εξερεύνηση των φόβων του ατόμου, αλλά επίσης νιώθω ότι μπορεί να είναι κάπως όμορφη», έχει πει η Ντιμάς. Το Dead Marilyn (2008), για παράδειγμα, είναι μια ανατριχιαστική εικόνα βασισμένη σε μια φωτογραφία αυτοψίας της αμερικανίδας σταρ του κινηματογράφου που δημοσιεύτηκε σε μια εφημερίδα. Η Ντιμάς δεν φείδεται καμιάς λεπτομέρειας στην απεικόνιση του δέρματος της Μονρόε που γίνεται στικτό μπλε.
«Ένα από τα κριτήρια για να κάνω συχνά ένα έργο είναι όταν με τρομάζει λίγο», δήλωσε η Ντιμάς σε έναν ηχητικό οδηγό για το MoMA. «Κατά μία έννοια, πρόκειται για ένα πορτρέτο του θανάτου. Αλλά είναι επίσης ένα πορτρέτο της Μέριλιν Μονρόε. Είναι το πορτρέτο μιας περιόδου. Είναι ένα πορτρέτο του πιθανού θανάτου του καθενός».
Το 2021, κατά τη διάρκεια μιας έκθεσης ζωγραφικής εμπνευσμένης από την ποίηση του Σαρλ Μπωντλέρ στο Musée d'Orsay στο Παρίσι, το έργο της κρεμάστηκε δίπλα σε ιμπρεσιονιστές δασκάλους σε μια μικρότερη, δεύτερη έκθεση με τίτλο «Συνομιλίες». Ήταν η πρώτη φορά που το μουσείο «καταδέχτηκε» να συνδυάσει το έργο ενός από τους σημερινούς καλλιτέχνες με κάποιο από τα πολύτιμα αριστουργήματά του.
Έρχεται η έκθεσή της στην Αθήνα τον Ιούνιο
Άλλες αξιοσημείωτες αντίστοιχου ύφους εκθέσεις περιλαμβάνουν την «Moonrise: Munch» στο Μουσείο Munch στο Όσλο και, αυτό το καλοκαίρι, το «Cycladic Blues» στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης στην Αθήνα.
Την έκθεση επιμελείται ο ανεξάρτητος επιμελητής Douglas Foglas σε στενή συνεργασία με την ίδια την καλλιτέχνιδα. Οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να δουν δημιουργίες από την τελευταία εικοσαετία πρακτικής της καλλιτέχνιδας, καθώς και πρόσφατα ολοκληρωμένα έργα της, συνθέτοντας έτσι ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα της δουλειάς της.
Studio Dumas
Ανταποκρινόμενη στην ιστορία της παραστατικότητας στην τέχνη όπως τη βίωσε μέσα στις αρχαιολογικές συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, η Ντιμάς έχει επιλέξει προσωπικά τα έργα της που θα συμπεριληφθούν στην έκθεση, ενώ επιπλέον, σε μια σπάνια περίσταση, επέλεξε και τα αρχαιολογικά αντικείμενα που πρόκειται να παρουσιαστούν μαζί.
Όπως δηλώνει ο επιμελητής Douglas Fogle: «Βουβά και φλύαρα, τα σώματα που
στοιχειώνουν τους καμβάδες της Dumas εμπλέκονται σε ένα αναχρονιστικό pas de deux με τις αφηρημένες ανθρώπινες μορφές των κυκλαδικών ειδωλίων που άγνωστοι καλλιτέχνες δημιούργησαν περίπου 5.000 χιλιάδες χρόνια πριν».
Τα έργα της βρίσκονται σε έναν εκτενή κατάλογο ιδρυμάτων παγκόσμιας κλάσης, όπως το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στη Νέα Υόρκη, το Ινστιτούτο Τέχνης του Σικάγο, το Κέντρο Πομπιντού στο Παρίσι, το Fondation Beyeler και το Kunstmuseum στη Βασιλεία, το Μουσείο Τέχνης της Κομητείας του Λος Άντζελες, το Μουσείο Rijksmuseum και το Μουσείο Stedellijk στο Άμστερνταμ και η Tate στο Λονδίνο.
Πράγματι, το ενδιαφέρον για την καλλιτέχνιδα παραμένει σταθερό τις τελευταίες δύο δεκαετίες σύμφωνα με τη βάση δεδομένων τιμών του Artnet. Ο όγκος των πωλήσεών της σε δημοπρασία κορυφώθηκε περίπου στα 16 εκατομμύρια δολάρια το 2017, αλλά έφτασε στα 14 εκατομμύρια δολάρια το 2023, κάτι που μπορεί να αντανακλά την επιτυχία της ατομικής έκθεσης της Ντιμάς πέρυσι στο Palazzo Grassi της Βενετίας. Η έκθεση αυτή, η οποία συνέπεσε χρονικά με την Μπιενάλε, επιβεβαίωσε εκ νέου την ήδη σημαντική προβολή της.
