Untitled: Πήγαμε στην πρώτη έκθεση Μπασκιά στην Ελλάδα -Η τέχνη που άλλαξε τα ’80s ζωντανεύει στον Πειραιά
Ανάμεσα στις παλιές αποθήκες του Πειραιά, «κρυμμένος» στις βιομηχανικές του εγκαταστάσεις βρίσκεται ένας χώρος δημιουργικής διάχυσης, που σίγουρα ο Jean-Michel Basquiat θα έβρισκε αντιπροσωπευτικό για μια παρουσίαση των έργων του έξω από τις νόρμες του απροσπέλαστου exclusivity.
Τριάντα έξι χρόνια μετά τον θάνατο του “enfant terrible” της καλλιτεχνικής σκηνής της Νέας Υόρκης, που καθόρισε τα ‘80s με το εικαστικό του ιδίωμα, η Άρτεμις Μπαλτογιάννη φέρνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα μέσα από το πρόγραμμα του “The Intermission”, την έκθεση "Untitled", που επιχειρεί να φωτίσει, χωρίς περιοριστικούς τίτλους, το δημιουργικό του χάρισμα. Είκοσι έργα σε χαρτί της περιόδου 1981-1983 διατέθηκαν σε αποκλειστική συνεργασία με την παρισινή γκαλερί Enrico Navarra, κατόχου μιας από τις σημαντικότερες συλλογές σχεδίων του Basquiat, για μια κατ’ ιδίαν γνωριμία με το αθηναϊκό κοινό.
Η αυθόρμητη πινελιά σαν τον ρυθμό της jazz, διαισθητικά στοιχεία πριμιτίβ και ωμής εικονοποιίας, η ενέργεια των χρωμάτων, η σάτιρα της ιλουστρασιόν υλιστικής κοινωνίας, αινιγματικά τοτεμικά σύμβολα ή ήρωες της ποπ κουλτούρας, doodling, ακρωνύμια και το φυλετικό τραύμα, συνθέτουν τη δική του τέχνη των συνοικιών και των συνθημάτων, το ατόφιο συναίσθημα που διοχέτευε στη στατική ζωγραφική αποτύπωση, θέτοντας τις βάσεις για τον νεο-εξπρεσιονισμό.
Στα πλαίσια της γιορτινής υποδοχής των εγκαινίων, το ετερόκλητο κοινό της τέχνης, του design, της μόδας και του επιχειρηματικού κόσμου συναντήθηκε σε έναν κοινό τόπο, παρακολουθώντας ένα μέρος του φιλμ της κινηματογραφίστριας Tamra Davis “The Radiant Child” του 1986, εισακούγοντας ένα ξεχωριστό “in memoriam” και αποκτώντας μια οικεία εικόνα για αυτό το εκτυφλωτικό παιδί της τέχνης, με προσωπικές αναμνήσεις της ίδιας και της stylist και creative director Lysa Cooper, μέλη του στενού κύκλου του.
Ο αυτοδίδακτος Basquiat ονειρευόταν να γίνει σκηνοθέτης… μαθαίνουμε. Για να παλέψει με ένα ακόμα μέσο για την ορατότητα των αφροαμερικανών, να γίνει η φωνή τους και να αποδείξει πως δεν είναι εγκληματίες ή κοινωνικοί παρίες αλλά καθημερινοί άνθρωποι με τη δική τους αξιοπρέπεια.
Την εποχή του μεγάλου καλλιτεχνικού πειραματισμού της δεκαετίας του ‘80, τότε που η δημιουργικότητα έρεε στις γκαλερί, τη μουσική σκηνή, τη μόδα, το σινεμά και κάθε πτυχή της ζωής, φέρνοντας μια “δεύτερη Αναγέννηση”, όπως το έθεσε η Cooper, ο Basquiat ήξερε να τοποθετεί τον εαυτό του στο επίκεντρο του πυρετώδους, χαοτικού δημιουργικού παλμού. “Μια παράξενη φιγούρα με παράξενα κοστούμια”, θα ξυπνούσε αργά, θα έβγαινε για χορό και θα επέστρεφε στο σπίτι για να δημιουργήσει τη δική του εκδοχή της Νέας Υόρκης.
Ο Basquiat αποφάσισε να μεταφέρει την τέχνη των δρόμων και τη σημειολογία των graffiti στον καμβά, όταν είδε τον φίλο του Michael Stewart να δολοφονείται από τους αστυνομικούς, ακριβώς λόγω της παραβατικής συμπεριφοράς της street art. Δεν ήθελε, όμως, να χάσει αυτή την αυθόρμητη απεύθυνση προς όλο τον κόσμο. Γι’ αυτό και δεν επιθυμούσε τα έργα του να καταλήξουν απολιθωμένα διακοσμητικά στοιχεία της προνομιούχας ελίτ των λευκών συλλεκτών, βολικά ταιριασμένα με τον καναπέ τους, αλλά να μπουν στα μεγάλα μουσεία, με ελεύθερη και ισότιμη προσβασιμότητα προς όλους. Αν και εν ζωή δεν κατάφερε να έχει τη δική του ατομική έκθεση, έργα του ωστόσο, αγοράζονταν από μεγάλους μουσειακούς θεσμούς και ιδρύματα της τέχνης όπως το MoMΑ και το Whitney Museum of American Art.
Καθοριστική για την πορεία του διαφαίνεται και η σχέση του με τον Andy Warhol, που μάλιστα πολλοί εικάζουν πως η κορώνα στους πίνακες του, ως ανεστραμμένο W έφερε και έναν μικρό φόρο τιμής στο όνομα εκείνου. Μέσα από την επαφή του με τον “μέντορα” όλων των ανερχόμενων καλλιτεχνών της εποχής, ο Basquiat βρήκε μια πατρική φιγούρα και μια διέξοδο καλλιτεχνικής νομιμοποίησης. Όμως, ακόμα και η στήριξη αυτή τον άφησε βορά στους κριτικούς, που δεν δίστασαν να τον ακυρώσουν και να τον υποτιμήσουν ως υποχείριο και “σκυλάκι” του Warhol, γεγονός που τον έκανε να αναδιπλωθεί, αφήνοντας οριστικά πίσω τη φιλία τους.
Και ποιες είναι οι συνδέσεις με το σήμερα; Σε μια ανέλπιστη αναλογία, η Lyda Cooper παρατήρησε αυτή την αστική έκρηξη του graffiti στην Αθήνα, όμοια με μεγάλες αλλά και περιθωριοποιημένες πολιτείες της Αμερικής, σταματώντας το ταξί της για να αιχμαλωτίσει αυτό το vibe της πόλης μέσα από τον φωτογραφικό της φακό. Τα graffiti, αγαπημένη εκφραστική ύλη του Basquiat, που έχει αρχίσει να εκλείπει στα πλαίσια του εξευπρεπισμού της Νέας Υόρκης είναι “ο πιο ζωντανός συμβολισμός του τι σημαίνει η τέχνη για όλους”. Και η Ελλάδα τη δεδομένη στιγμή έχει κάτι από το καλλιτεχνικό “buzz” της παλιάς καλής Νέας Υόρκης, βουίζοντας από πηγαία έκφραση και πολυφωνία.
Ο Basquiat, έστω και με αυτό το σύντομο πέρασμά του, αποτελώντας ατυχώς μέρος των καταραμένων καλλιτεχνών που έφυγαν στον σημαδιακό αριθμό των 27 ετών, εξακολουθεί να επηρεάζει την κουλτούρα, την τέχνη και τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον κόσμο σήμερα. Και καταπώς φαίνεται από την ανταπόκριση και την ατμόσφαιρα, που περιέβαλε την επίσημη έναρξη της έκθεσης, το αντισυμβατικό αλλά αληθινό “modus creandi” του συγκινεί βαθιά.
Η έκθεση "Untitled" θα διαρκέσει μέχρι και τις 2 Αυγούστου 2025.
The Intermission, Πολυδεύκους 37Α, Πειραιάς
