Στην καρδιά του δάσους του Μαινάλου και μόλις λίγα χιλιόμετρα μακριά από την πανέμορφη και γραφική Βυτίνα υπήρχε μέχρι πρόσφατα εγκαταλελειμμένο ένα από τα πιο τρομακτικά κτίρια της Ελλάδας. Το παλιό σανατόριο της Μάνας.
Σήμερα, 85 χρόνια αργότερα, το παλιό σανατόριο έδωσε τη θέση του στο ΜΑΝΝΑ, ένα πολυτελές ορεινό ξενοδοχείο στα Μαγουλιανά της Αρκαδίας, που υπογράφουν τα αρχιτεκτονικά γραφεία K-Studio και Monogon.
Το σανατόριο «Μάνα» είναι ένα μοναδικό παράδειγμα νοσοκομειακής αρχιτεκτονικής, που βρίσκεται σε μια ονειρική τοποθεσία, σε υψόμετρο περίπου 1.500 μέτρων, θυμίζοντας ελβετικό τοπίο.
Το σανατόριο χτίστηκε το 1923 (κατά άλλους το 1925). Με πρωτοβουλία και έρανο της αδελφής του Παύλου Μελά, Άννας Παπαδοπούλου -που ήταν γνωστή ως Μάνα- το κτίριο άρχισε να λειτουργεί το 1928 για τους ασθενείς με φυματίωση και φιλοδοξία της Άννας Παπαδοπούλου ήταν να γίνει το μεγαλύτερο σανατόριο στα Βαλκάνια.
Για το λόγο αυτό πήρε οικονομική βοήθεια από τους εύπορους Έλληνες της διασποράς, στην Αίγυπτο και την Αμερική. Η Άννα Μελά ήταν μια αριστοκράτισσα της εποχής, η οποία αφιέρωσε τη ζωή και την περιουσία της στη θεραπεία τραυματισμένων στρατιωτών και ασθενών με φυματίωση. Λόγω της απόλυτης αφοσίωσής της στους ασθενείς και της εκτεταμένης φιλανθρωπίας της, χαρακτηρίστηκε ως η «Μητέρα του Στρατιώτη». Ετσι το σανατόριο πήρε το όνομά του από εκείνη.
Το MANNA λειτούργησε ως σανατόριο μέχρι το 1938. Ο άφθονος καθαρός αέρας λόγω του υψομέτρου και του πυκνού δάσους, αποτέλεσε ιδανικό παράγοντα για τη θεραπεία των ασθενών εκείνης της εποχής. Με την εισαγωγή της πενικιλλίνης ως θεραπεία κατά της φυματίωσης, το σανατόριο έκλεισε, λεηλατήθηκε και στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε. Το MANNA ωστόσο ήταν ένα εμβληματικό κτίριο νεοκλασικών επιρροών, με γείσα και αετώματα. Χτίστηκε από θρυλικούς ντόπιους τεχνίτες από το κοντινό χωριό Λαγκάδια, γνωστούς για την τέχνη της πέτρας, και σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Ξενοφώντα Αγγελίδη, με πλάκες οπλισμένου σκυροδέματος, γκρίζα ασβεστολιθική πέτρα και δάπεδα από ξύλο και μωσαϊκό, τα οποία διατηρούνται μέχρι σήμερα. Μετά το κλείσιμο και τη λεηλασία του θεραπευτηρίου, τα πολύτιμα πέτρινα περβάζια του διασκορπίστηκαν σε νεότερες κατασκευές, ενώ η ξύλινη οροφή του αφαιρέθηκε και επανατοποθετήθηκε ολόκληρη σε νοσοκομείο της Τρίπολης.
Σήμερα είναι ένα καταφύγιο ευεξίας πέντε αστέρων που αποτελείται από 32 δωμάτια, καθώς και εγκαταστάσεις γυμναστηρίου και σπα και ένα εστιατόριο που εστιάζει στα τοπικά προϊόντα.
Το κτίριο βρίσκεται μέσα σε ένα ελατοδάσος στο όρος Μάιναλο, την ψηλότερη κορυφή της ορεινής περιοχής.
Το σχεδιαστικό όραμα που έθεσε το K-Studio ήταν να ενισχύσει την αίσθηση του καταφυγίου που προσφέρει η απομακρυσμένη τοποθεσία και να ενισχύσει την αίσθηση της σύνδεσης με τη φύση.
Ο ιδιοκτήτης του Manna, Στρατής Μπαταγιάς, ένας Έλληνας επιχειρηματίας που είχε περάσει τα καλοκαίρια της παιδικής του ηλικίας στην περιοχή, ήθελε να δημιουργήσει έναν προορισμό για όλο το χρόνο που θα έμενε πιστός στην ιστορία του κτιρίου.
«Η φιλοδοξία του πελάτη ήταν να επανερμηνεύσει την έννοια του καταφυγίου στα βουνά με σύγχρονους όρους», αναφέρουν οι K-Studio. «Το ξενοδοχείο θα έπρεπε να είναι ένας τόπος απομόνωσης, αλλά και δημιουργίας και συμμετοχής στις πρωταρχικές δραστηριότητες της καθημερινής ζωής».
Η ανακαίνιση επιβλέφθηκε σε συνεργασία με την εταιρεία Monogon με έδρα την Αθήνα και περιελάμβανε σημαντικές οικοδομικές εργασίες, συμπεριλαμβανομένης της ανακατασκευής μιας εγκαταλελειμμένης πίσω πτέρυγας και της τοποθέτησης νέας στέγης.
Οπως προαναφέραμε, όταν έκλεισε το σανατόριο το κτίριο είχε εκκενωθεί για να αποφευχθεί η λεηλασία. Τα πέτρινα περβάζια των παραθύρων αφαιρέθηκαν και μετατοπίστηκαν, ενώ η αρχική στέγη αφαιρέθηκε και επαναχρησιμοποιήθηκε σε νοσοκομείο της Τρίπολης. Το σκυρόδεμα χρησιμοποιήθηκε για να αντικαταστήσει τα παλιά περβάζια, ενώ η νέα ξύλινη στέγη τοποθετήθηκε πάνω σε επιχρισμένο τούβλο.
Μια αναδιαμορφωμένη διάταξη παρέχει μια νέα είσοδο στο πλάι του κτιρίου. Αυτή οδηγεί σε μια σειρά από κομψούς χώρους υποδοχής και σαλόνια, όπου οι λεπτομέρειες περιλαμβάνουν κίονες με καμπύλες γωνιακές αποκαλύψεις, περίτεχνα πλεγμένες οροφές και τζάκι με σχέδιο ψαροκόκαλου.
Το μπαρ του Manna βρίσκεται επίσης εδώ, με προσεγμένη ξυλουργική κατασκευή. Σε άλλο σημείο, το εστιατόριο που διευθύνει ο σεφ Αθηναγόρας Κωστάκος έχει μια πιο χαλαρή ατμόσφαιρα χάρη στην ανοιχτή κουζίνα.
Η τέχνη είναι παρούσα παντού, με έργα του Έλληνα καλλιτέχνη Νίκου Κάνογλου, της ζωγράφου Joanna Burtenshaw και της κεραμίστριας Diane Alexandre.
Τα υπνοδωμάτια βρίσκονται στους επάνω ορόφους του κύριου κτιρίου, συμπεριλαμβανομένου ενός νέου επιπέδου σοφίτας, και σε όλα τα επίπεδα της ανακατασκευασμένης βόρειας πτέρυγας. Η παλέτα υλικών συνδυάζει ξύλο με υφάσματα σε γήινους τόνους. Στα χαρακτηριστικά που ξεχωρίζουν είναι τα περίτεχνα παραβάν που αποτελούν το φόντο των κρεβατιών.
Τα δάπεδα από Terrazzo είναι επενδεδυμένα με μάρμαρο για να ορίσουν διαφορετικές ζώνες, ταιριάζοντας με την πέτρα που χρησιμοποιείται για τους νιπτήρες. Οι αριθμοί των δωματίων είναι σκαλισμένοι στις επιφάνειες του δαπέδου μπροστά από την είσοδο κάθε δωματίου.
«Οι ντόπιοι τεχνίτες συμμετείχαν σε όλες τις φάσεις της κατασκευής, καθώς φέρουν την τεχνογνωσία της λιθοδομής, της ξυλουργικής, ακόμη και της χαρακτηριστικής χαραγμένης αρμολόγησης των εξωτερικών λιθοδομών», δήλωνουν οι K-Studio.
Το Manna άνοιξε τις πόρτες του το καλοκαίρι του 2023 και εκπροσωπείται από την Design Hotels, μια εταιρεία που ειδικεύεται σε καταφύγια με γνώμονα το σχεδιασμό. Ο συνιδρυτής της K-Studio Δημήτρης Καραμπατάκης παρουσίασε το έργο στην έκδοση 2023 του The Lobby, ενός ετήσιου συνεδρίου φιλοξενίας στην Κοπεγχάγη.
Είπε χαρακτηριστικά ότι «Όταν φτάσαμε για πρώτη φορά, είδαμε κάτι που χρειάστηκε περίπου έναν αιώνα για να φτιαχτεί», είπε. «Δεν θέλαμε να το καθαρίσουμε πάρα πολύ, για να είμαστε επιλεκτικοί ως προς την κληρονομιά του. Ήταν πιο σημαντικό για εμάς να αγκαλιάσουμε ολόκληρη την ιστορία του».
Το Manna φιλοδοξεί να καθιερωθεί ως ένα διαχρονικό καταφύγιο όπου κάποιος χάνεται μόνο για να ξαναβρεί τον εαυτό του. Καλλιεργώντας μια ισχυρή αίσθηση κοινότητας στους χώρους συγκέντρωσης, διατηρώντας την εντύπωση του χαμένου σανατόριου όπου η θεραπεία γινόταν σε απομόνωση, ο χώρος για τη σύνδεση με τον εαυτό μας είναι υψίστης σημασίας. Οι μεγάλοι κοινόχρηστοι χώροι και οι απομονωμένες περιοχές συνυπάρχουν για να επιτρέπουν το άνοιγμα στην κοινότητα ή το κλείσιμο για ενδοσκόπηση- το δάσος είναι ένα ιδανικό σκηνικό για να ανακαλύψει κανείς το παρελθόν της ιδιοκτησίας και να έρθει πιο κοντά στην ουσία του τόπου. Ο χώρος F&B και το σπα φιλοδοξούν να γίνουν αυτόνομα αξιοθέατα, με τη συμβολή αναγνωρισμένων ειδικών που γνωρίζουν πώς να αναβαθμίσουν τις καθημερινές ζωτικές συνήθειες σε τελετουργίες, ενώ η αναπόφευκτη επαφή με το αρκαδικό τοπίο θα ενισχυθεί με την άφιξη πρόσθετων διαδρομών για πεζοπορίες και άλλες υπαίθριες δραστηριότητες σε μια χαρτογραφημένη περιοχή που προορίζεται ειδικά για μια πληρέστερη εμπειρία.
Το πρώην σανατόριο απέχει 5 χλμ. από την Εθνική Οδό Τρίπολης - Ολυμπίας, 13 χλμ. από τη Βυτίνα, 56 χλμ. από την Τρίπολη και 200 χλμ. από την Αθήνα.
Eδώ ο χρόνος σταματά, το σώμα αναζωογονείται, το μυαλό αδειάζει και τα μάτια γεμίζουν φύση.
Οι φωτογραφίες είναι της Ana Santl.
