«Το σπίτι της γής»: Ένα πρώην λατομείο μεταμορφώνεται σε αρχιτεκτονικό αριστούργημα -Ωδή στην πρωτόγονη λιτότητα

Το καλοκαίρι του 2017, ένα ζευγάρι Καταλανών αρχιτεκτόνων, ο Antón García-Abril και η Débora Mesa βρέθηκαν στη Μενόρκα των Βαλεαρίδων νήσων της Ισπανίας με τα τέσσερα παιδιά τους.

Καθώς απολάμβαναν τις καλοκαιρινές του διακοπές περιπλανώμενοι στο ειδυλλιακό τοπίο του μεσογειακού νησιού, έπεσαν πάνω σε ένα ξεχασμένο ορυχείο ψαμμίτη κοντά σε ένα τοπικό αγρόκτημα. Σύντομα θα ανακάλυπταν πως το λατομείο πέτρας «Mares» ήταν εγκαταλελειμμένο για σχεδόν έναν αιώνα.

Συνεπαρμένοι από τις υλικές ιδιότητες και τις προοπτικές του χώρου, οι ιδρυτές του αρχιτεκτονικού γραφείου Ensamble Studio αποφασίζουν να αγοράσουν τη γη και να διεξάγουν μία πειραματική έρευνα, ξεκινώντας ένα ασυνήθιστο έργο ανασκαφής. Πίσω από τα πέτρινα γκρέμια και τις αλάξευτες υφές, η Ντέμπορα και ο Αντόν είδαν αυτό που θα μπορούσε να γίνει το σπηλαιώδες σύμπλεγμα -ένα σπίτι, το προσωπικό τους ησυχαστήριο που θα τους έφερνε κοντά στη γη.

To Ensamble studio παρουσιάζει το Ca'n Terra: To σπίτι της γης

Το από κοινού τους όραμα τους έδωσε το έναυσμα για τη δημιουργία του ανατρεπτικού Ca'n Terra, που στα καταλανικά σημαίνει «σπίτι που ανήκει στη γη». Για τους ίδιους πρόκειται για ένα πρότζεκτ βαθιά προσωπικό, το οποίο περισσότερο τους βρήκε παρά το βρήκαν αυτοί. «Έχει μετουσιωθεί σε ένα πνευματικό καταφύγιο και ένα εργαστήριο», λέει ο Mesa. «Είναι ένας χώρος που συνεχίζουμε να μεταμορφώνουμε και να τον επισκεπτόμαστε για να μάθουμε πώς να τον προσαρμόζουμε καλύτερα. Το έργο δεν έχει τελειώσει, δεν έχει ημερομηνία λήξης. Πρέπει να ζήσουμε μέσα σε αυτό, πρέπει να το βιώσουμε για να δούμε τι έχει νόημα να προσθέσουμε».

Το αρχιτεκτονικό αυτό αριστούργημα ανατέθηκε στο ζευγάρι από το περίφημο «'T' Space and Steven Holl Foundation» στο Rhinebeck της Νέας Υόρκης, και αποτελεί την απόλυτη ενσάρκωση της βασικής αρχής του Ensamble: η τεχνολογία είναι ένα εργαλείο και η αρχιτεκτονική είναι ο στόχος. Κατά τη διάρκεια μάλιστα της πανδημίας, τα ψηφιακά εργαλεία που χρησιμοποίησε το γραφείο για να «σκανάρει» και να απαθανατίσει τον χώρο δημιούργησαν μία εικονική έκθεση την οποία φιλοξένησε η διάσημη γκαλερί.

Μέσα από τη διορατική ματιά και τον άρτιο σχεδιασμό του Αντόν και της Ντέμπορα, το «Ca'n Terra» πήρε σταδιακά σάρκα και οστά, και αναδείχθηκε σε ένα σύμβολο πρωτοπόρου και ριζοσπαστικής αρχιτεκτονικής. Εξερευνώντας την προοπτική του λατομείου με στόχο την επίτευξη της αρμονίας με το αρχέγονο τοπίο που το περιβάλλει, το αρχιτεκτονικό δίδυμο ερμηνεύει και επαναπροσδιορίζει τον χώρο -ανακαλύπτοντάς τον του δίνει νέα πνοή και νέα ζωή.

«Η εξόρυξη της πέτρας είναι ίσως ένας από τους πιο αρχέγονους τρόπους κατασκευής. Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι κάτι που είναι εν μέρει βιομηχανικό σε να μπορεί ξαφνικά να γίνει ένας χώρος που η φύση μπορεί να διεκδικήσει πίσω, ή ένας χώρος που έχει άλλες χρήσεις, άλλες λειτουργίες, άλλες αξίες, άλλες ζωές» εξηγεί ο Μέσα σε συνέντευξη του με το περιοδικό Dwell.

Οι εμπνευστές του Ca'n Terra επιδιώκουν την «επιστροφή στις ρίζες» και προσκαλούν τον επισκέπτη που περιδιαβαίνει τους χώρους του κτίσματος να αναλογιστεί τη σχέση του με τη φύση και τη θέση του μέσα σ'αυτή, θέτοντας τη λιτότητα, τον μινιμαλισμό και την αυτάρκεια στον πυρήνα του σχεδιασμού τους. Eξού και τα αντικείμενα είναι ελάχιστα και λιτά: μια αιώρα ανάμεσα σε ακατέργαστους τοίχους, στρώματα και μαξιλάρια πάνω σε βαθμιδωτά κοψίματα ψαμμίτη, ένα τραπέζι και μια καρέκλα μέσα σε μια λαξευμένη σχισμή, ένας νεροχύτης τοποθετημένος ανάμεσα σε ένα άνοιγμα βράχου.

Περιγράφοντας το magnum opus τους, οι ιδρυτές του Ensamble studio γράφουν: «Το Ca'n Terra είναι το σπίτι της γης. Ο καρπός που μας δίνει η φύση, ως βιωμένος χώρος- ο οποίος απαιτεί κατεργασία και καλλιέργεια για να προσδώσει οικειότητα σ' αυτό που μας προσφέρει. Αν η ιστορία του πολιτισμού έχει εξελιχθεί σε μεγάλο βαθμό μετατρέποντας τις ιδέες σε κτίσματα, στο Ca'n Terra, η διαδικασία αντιστρέφεται, καθώς η ιστορία ερμηνεύεται για να μετατραπεί σε αρχιτεκτονική».

»Η μεταφορά από το σχέδιο στη δομημένη μάζα δίνει τη θέση της στη μετάφραση της ύλης σε ψηφιακά δεδομένα μέσω της αρχιτεκτονικής ανάγνωσης μιας γεωλογικής ανακάλυψης. Ο ανακαλυφθείς χώρος έχει βιομηχανική λογική ως πρώην λατομείο, καλλιτεχνική υπόσταση ως μεγαλειώδες σπήλαιο σκαλισμένο με το χέρι, και ορυκτή φύση ως κομμάτι του πετρώδους τοπίου στο νησί της Μενόρκα. Η εύρεση αυτού του ανασκαμμένου χώρου στα σπλάχνα της γης και η επανεφεύρεση της χρήσης του συνεπάγεται τη συγγραφή μιας νέας ιστορίας που μπορεί να τον σώσει από την εγκατάλειψή του.