Επανεξετάζοντας τον Φρανκ Γκέρι, τον απόλυτο αρχιτέκτονα των καλλιτεχνών
Ο Frank Gehry, ο οραματιστής αρχιτέκτονας που έφυγε από τη ζωή στις 5 Δεκεμβρίου, σε ηλικία 96 ετών, άφησε πίσω του ένα έργο που δύσκολα μπορεί να συγκριθεί με εκείνο οποιουδήποτε άλλου σύγχρονου δημιουργού.
Η αρχιτεκτονική του γλώσσα επηρέασε βαθιά όχι μόνο τον τρόπο με τον οποίο χτίζεται ένα κτίριο, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την τέχνη, το design, ακόμη και τη βιομηχανία της μόδας. Οι δημιουργίες του, άλλοτε παιχνιδιάρικες κι άλλοτε μνημειώδεις, ξεπερνούσαν πάντα τα όρια του αναμενόμενου, με τον ίδιο να αποδεικνύει πως η αρχιτεκτονική δεν είναι απλώς κατασκευή, αλλά μία μορφή καθαρής έκφρασης.
Η πιο εμβληματική συνεργασία της καριέρας του συνδέθηκε με τον Bernard Arnault και τον κολοσσό LVMH. Ο ισχυρός άνδρας της πολυτέλειας ανακάλυψε στον Frank Gehry έναν σπάνιο συνδυασμό καλλιτεχνικής φαντασίας και τεχνικής τόλμης, γι’ αυτό και του ανέθεσε το έργο που έμελλε να γίνει ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά ορόσημα της Ευρώπης -το Fondation Louis Vuitton στο Παρίσι. Ο Bernard Arnault, αποχαιρετώντας τον, μίλησε για έναν «αγαπημένο φίλο» και για μια συνεργασία που υπήρξε από τις πιο βαθιές και δημιουργικές της ζωής του.
Το μουσείο άνοιξε τις πόρτες του το 2014 και από τότε αποτέλεσε έναν χώρο όπου συναντιούνται η τέχνη, η αρχιτεκτονική και η υψηλή αισθητική. Οι γυάλινες «παντιέρες» που σχεδίασε ο Frank Gehry μοιάζουν να κινούνται στον αέρα, επιβεβαιώνοντας αυτό που ο Arnault αποκάλεσε «ιδιοφυΐα της ελαφρότητας και της χάρης».
Πέρα όμως από το Fondation Louis Vuitton, η σχέση του Frank Gehry με τον όμιλο LVMH ήταν διαρκής και βαθιά. Σχεδίασε αρωματικά μπουκάλια, concepts για βιτρίνες, ακόμη και μοναδικές limited-edition τσάντες Capucines, όπου η αρχιτεκτονική του γραφή μεταφέρθηκε στον μικρό, πολυτελή καμβά της δερμάτινης χειροποίητης δημιουργίας. Ο ίδιος είχε παραδεχτεί πως η μετάβαση από τα σκίτσα ενός τεράστιου κτιρίου σε μια τσάντα διαρκούσε «μόλις λίγες μέρες», κάτι που τον απελευθέρωνε δημιουργικά, αφού δεν έπρεπε να παλέψει με έγκριση επιτροπών, γραμμές παραγωγής ή την πολυπλοκότητα της κατασκευής.
Δεν ήταν όμως η μόδα η πρώτη πόρτα που άνοιξε ο Frank Gehry στον κόσμο του retail. Στις αρχές της καριέρας του είχε σχεδιάσει το Santa Monica Place, ένα κλειστό εμπορικό κέντρο που αργότερα μετατράπηκε σε ανοιχτό χώρο με θέα στον Ειρηνικό. Από τα πρώτα του βήματα, έδειχνε πόσο τον ενδιέφερε η συνύπαρξη της καθημερινής ζωής με την αρχιτεκτονική και πώς κινούνται οι άνθρωποι μέσα στον χώρο.
O Frank Gehry σπούδασε αρχιτεκτονική στη Νότια Καλιφόρνια και αργότερα πολεοδομία στο Harvard, δουλεύοντας αρχικά σε εταιρείες όπως η Victor Gruen Associates. Το 1962 άνοιξε το δικό του γραφείο και ξεκίνησε να χτίζει τον προσωπικό του μύθο, χρησιμοποιώντας συχνά ταπεινά υλικά -από σύρματα μέχρι κόντρα πλακέ- με τρόπους που κανείς δεν φανταζόταν ότι θα μπορούσαν να μετατραπούν σε υψηλή αισθητική.
Ένα από τα πρώτα του σημαντικά έργα ήταν η ανακαίνιση του δικού του σπιτιού στη Santa Monica. Το μεταμόρφωσε σε μια αντισυμβατική κατασκευή που έμοιαζε με γλυπτό, μια δημιουργία που πολλοί δεν κατάλαβαν αρχικά, αλλά που σταδιακά αναγνωρίστηκε ως μία από τις πιο επιδραστικές αρχιτεκτονικές δηλώσεις των ’70s.
Η πορεία του απογειώθηκε όμως με το Guggenheim Museum στο Μπιλμπάο, που άνοιξε το 1997 και άλλαξε για πάντα όχι μόνο την πόλη, αλλά και τη σχέση της σύγχρονης τέχνης με την αστική ανάπτυξη. Η αρχιτεκτονική του είχε την ικανότητα να «πυροδοτεί» οικονομικές και πολιτιστικές αναγεννήσεις, όπως αποδεικνύουν τα εκατομμύρια επισκεπτών που κατέκλυσαν το Μπιλμπάο τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του.
Στις ΗΠΑ, το Walt Disney Concert Hall στο Λος Άντζελες αποτελεί ίσως την πιο γνωστή δημιουργία του. Με μεταλλικές καμπύλες που μοιάζουν με κύματα και μια δομή που θυμίζει πτυχώσεις υφάσματος, το κτίριο δεν είναι απλώς ένας χώρος μουσικής, αλλά μια ολοκληρωμένη εμπειρία.
Ο Frank Gehry είχε επίσης έντονη παρουσία στη Νέα Υόρκη, με έργα όπως η εντυπωσιακή έδρα της IAC, αλλά και ο πύργος κατοικιών στο 8 Spruce Street, ένα από τα ψηλότερα residential buildings της πόλης.
Παρά το μεγαλειώδες έργο του, είχε μια ιδιαίτερα ανθρώπινη πλευρά. Μιλούσε συχνά για την επιθυμία του να καθοδηγήσει τη νέα γενιά αρχιτεκτόνων, να τους μάθει όχι μόνο τεχνική, αλλά και τι σημαίνει ευαισθησία και τόλμη στο design. Είχε αποκτήσει τον τίτλο του «δύσκολου» συνεργάτη, όμως όσοι τον γνώριζαν καλύτερα μιλούσαν για έναν άνθρωπο που πάλευε καθημερινά να υπερασπιστεί τη δημιουργία απέναντι σε κάθε είδους συμβιβασμό. Μέχρι την τελευταία στιγμή της ζωής του, εργαζόταν πάνω σε μεγάλα έργα =ανάμεσά τους το πολυαναμενόμενο Guggenheim Abu Dhai.
Η κληρονομιά του Frank Gehry είναι ανυπολόγιστη. Κτίρια που μεταμορφώνουν πόλεις, συνεργασίες που γεφυρώνουν την αρχιτεκτονική με τη μόδα, αντικείμενα που μοιάζουν περισσότερο με τέχνη παρά με design. Η επιρροή του θα συνεχίσει να εμπνέει αρχιτέκτονες, καλλιτέχνες και δημιουργούς για δεκαετίες.
