Σαν σήμερα, 29 Μαρτίου του 2019 έφυγε από τη ζωή η αείμνηστη σκηνοθέτης Ανιές Βαρντά, κατά κόσμον «η Γιαγιά της Νουβέλ Βαγκ».
Η Γαλλοβελγίδα πρωτοπόρος του γαλλικού «Νέου Κύματος» είναι ευρέως γνωστή ως μία από τις επιδραστικότερες φιγούρες στην ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου, αφήνοντας παρακαταθήκη ένα έργο ριζοσπαστικό, διαχρονικά καινοτόμο και πρωτίστως, βαθιά ανθρώπινο.
Φύσει αντικομφορμίστρια, η Βαρντά αναδείχθηκε στο βάθος του χρόνου σε σύμβολο του φεμινιστικού κινηματογράφου και θεωρείται ως σήμερα η γυναίκα που έφερε στο προσκήνιο το «female gaze» σε έναν συντριπτικά ανδροκρατούμενο χώρο.
Ήταν μία πνευματική δημιουργός πολυσχιδής και πολυτάλαντη, ωστόσο η ευαλωτότητα και η ειλικρίνεια με την οποία προσέγγιζε την τέχνη της ήταν ίσως το μεγαλύτερο της χάρισμα -αυτό που της επέτρεψε να χαρτογραφήσει τον φλοιό, τον μανδύα και τον πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης, δημιουργώντας ένα έργο εμβριθές και άκρως προσωπικό.
Η πιο οικουμενική γλώσσα είναι η αγάπη
Καθ’ όλη τη διάρκεια της μακρόχρονης καριέρας της, η Βαρντά αντιμετώπιζε τον κινηματογράφο ως μία ευκαιρία για προσωπική κάθαρση και ένα μέσο για να αποκαλύψει και να μοιραστεί τις πιο ενδόμυχες πτυχές του εαυτού της.
Με συγκινητική ειλικρίνεια, εξερεύνησε μέσα από τα έργα της τα εσώτατα μέρη της προσωπικής της συνείδησης, επιδιώκοντας να φανερώσει τις πιο διακαείς επιθυμίες της και να εξακριβώσει ποια είναι η κινητήριος δύναμη της στη ζωή.
Όπως κάθε καλλιτέχνης που αναζητά τον εαυτό του, η Βάρντα αφιέρωσε το έργο της στην αποκρυπτογράφηση της αγάπης και η αυτο-εξερεύνηση της συνδέθηκε άρρηκτα με το συναισθηματικό της δέσιμο με τους κοντινούς της ανθρώπους.
Δημιουργώντας πορτρέτα του εαυτού της και των αγαπημένων της ανθρώπων μέσα από μία βαθιά προσωπική ματιά, η εμβληματική σκηνοθέτης επικοινωνούσε με τους θεατές της σε μία γλώσσα ανθρώπινη και οικουμενική, βασισμένη στα κοινά βιώματα όλων μας.
Ξετυλίγοντας και αποκαλύπτοντας τον εαυτό της στην οθόνη, κατάφερε να υπερβεί την απόσταση μεταξύ καλλιτέχνη και θεατή, προσκαλώντας μας να εξερευνήσουμε τι μας συγκινεί, τι είναι αυτό που μας συναρπάζει και τι μας ολοκληρώνει. «Η τέχνη πρέπει να χτυπάει ένα καμπανάκι στη ζωή των ανθρώπων. Δεν θέλω να λένε οι θεατές για τα έργα μου ότι είναι σπουδαία, θέλω να λένε: "Είναι για μένα"» είχε πει χαρακτηριστικά η ίδια.
Να ακολουθείς τη συνείδηση σου
Πορευόμενη στη ζωή με γνώμονα «τον δαίμονα εαυτού», η Βαρντά υιοθέτησε μία αντισυμβατική θεώρηση του κόσμου, υπενθυμίζοντάς μας πως η πιο σθεναρή επαναστατική πράξη είναι να ακολουθεί κανείς τη συνείδηση του.
Η Γαλλοβελγίδα πρωτοπόρος σκιαγράφησε γυναικείους χαρακτήρες ευθαρσείς και αυτόβουλους, αφηγούμενη ιστορίες γυναικών που εναντιώνονταν στις απαιτήσεις των προκαθορισμένων κοινωνικών τους ρόλων, πρόθυμες να πληρώσουν το τίμημα της προσωπικής τους επανάστασης.
«Το προσωπικό είναι πολιτικό»
Η καινοτόμος σκέψη που διέπει το έργο της Βαρντά αντικατοπτρίζεται μεταξύ άλλων και στην ιδιαίτερη προσέγγισή της σε έμφυλα ζητήματα. Χωρίς να αποκλίνει από το ανθρωποκεντρικό στιλ που τη χαρακτήριζε, εξέτασε και αναθεώρησε τα παγιωμένα έμφυλα στερεότυπα με ευαισθησία αλλά και ένα αναζωογονητικό, καπριτσιόζικο χιούμορ, αποφεύγοντας τις ηθικιστικές υποδείξεις.
Μένοντας πιστή στον εαυτό της, έριξε φως στη γυναικεία εμπειρία με συμπόνοια και ειλικρίνεια, καθώς μοιραζόταν με τους θεατές της κομμάτια του εαυτού της. Στρέφοντας τον φακό στην Ανιές, η Βαρντά διακήρυξε με παρρησία ότι οι ιδέες της, η ιστορία της, η σεξουαλικότητά της, η χαρά και ο θυμός της ίδιας και της κάθε γυναίκας ήταν ζητήματα άξια προσοχής.
Τόσο μέσω της στάσης ζωής που υιοθέτησε, όσο και του πολυσχιδούς έργου που δημιούργησε, η Ανιές Βαρντά αποδείκνυε διαρκώς πως το «προσωπικό είναι πολιτικό» (όπως θα έλεγε η φεμινίστρια Carol Hanisch), δίνοντας στον φεμινισμό της έναν ιδιαίτερα προσωποπαγή χαρακτήρα.
