Αν Μπολέιν και Ερρίκος Η' -Ο μεγάλος έρωτας που άλλαξε την ιστορία της Αγγλίας

To 1509, όταν ο Ερρίκος ο 8ος διαδέχτηκε τον πατέρα του στον θρόνο ήταν δεκαοχτώ χρονών –ένα όμορφο, αθλητικό αγόρι, περίφημος τοξότης, εξαίρετος καβαλάρης, που κορδωνόταν κάθε φορά που ο πρεσβευτής της Βενετίας του έλεγε πως οι γάμπες του ήταν πιο καλοκαμωμένες από κείνες του Φραγκίσκου του 1ου.

Αγαπούσε πολύ τα γράμματα και ήταν εξαιρετικά θεοσεβούμενος. Θεωρητικά, θα γινόταν ένας καλός, μετρημένος βασιλιάς.
Μόνο που το τυχαίο, είχε κιόλας επιλέξει το ρόλο του στην Ιστορία –εν προκειμένω, το τυχαίο ήταν ο ποντικός που είχε δαγκώσει τον πρωτότοκο αδελφό του Ερρίκου, Αρθούρο, προκαλώντας το θάνατό του από αιμορραγικό πυρετό. Έτσι, λίγο καιρό, μετά την άνοδό του στο θρόνο, ο Ερρίκος, παντρεύτηκε –από προξενιό, για να μη χαθεί η προίκα της Ισπανίδας πριγκίπισσας– τη χήρα του αδερφού του, Αικατερίνη της Αραγωνίας, κόρη του βασιλιά Φερδινάνδου. Ήταν μεγαλύτερή του, αυστηρή καθολική, μια γυναίκα που δεν είχε διαλέξει και δεν αγαπούσε. Και το χειρότερο: ο βασιλιάς λαχταρούσε ένα γιό, το βασίλειο είχε ανάγκη το διάδοχο. Όμως, η Αικατερίνη (μετά από πολλές αποβολές και τη γέννα μιας κόρης, της Μαρίας, το 1516), με την κλονισμένη, εύθραυστη υγεία, δεν μπορούσε πια να κάνει παιδιά. Ο Ερρίκος άρχισε να φοβάται, να αμφιβάλλει, να απελπίζεται –μήπως ήταν καταραμένος από το Θεό; 

Η απάντηση δεν ήταν κατάρα, αλλά ευλογία –και την έλεγαν «Αν». Κόρη μεγαλοσχήμονα, και ευγενούς διπλωμάτη η Αν Μπολέιν πρωτοεμφανίστηκε στην αγγλική αυλή, ως κυρία επί των τιμών, σε έναν αποκριάτικο χορό, τον Μάρτιο του 1522. Δεν είναι σαφές, αν ο Ερρίκος την πρόσεξε από την αρχή. (σ.σ. εκείνη την εποχή, ερωμένη του Ερρίκου ήταν η αδελφή της Μαρία, ενώ η Αν φλερτάριζε με τον Χένρι Πέρσι, γιο του κόμη του Νορθάμπερλαντ). Αλλά μπορεί σχεδόν κανείς να τους φανταστεί –από τη μια, ένα «λουλούδι» της σέρας, ο ανθός της εγγλέζικης αριστοκρατίας, μόλις 21 χρονών. Λεπτή, με δέρμα αρκετά σκούρο για τα γούστα της αυλής και μακρύ λαιμό, έξυπνη, κομψή, μορφωμένη, ετοιμόλογη, δραματικά σαγηνευτική. «Τα σκούρα της χρώματα και τα μαύρα μαλλιά της» γράφουν οι ιστορικοί -της έδιναν μια εξωτική αύρα σε μια κουλτούρα που θεωρούσε τη γαλακτώδη ωχρότητα ουσιώδη για την ομορφιά. Τα μάτια της ήταν ιδιαίτερα εντυπωσιακά, μαύρα και όμορφα -μάτια που ένας σύγχρονός της έγραφε πως, «ήξερε καλά πως να τα χρησιμοποιεί αποτελεσματικά». Και από την άλλη, ένας βασιλιάς-κατακτητής, στο κυνήγι ενός «σπάνιου θηράματος». Ένας άντρας και μια γυναίκα, στον αιώνιο, κυκλικό ερωτικό χορό –βλέμματα, κοκκινίσματα, διακριτικά σφιξίματα των χεριών, ένας ψίθυρος σε κάποιο ροδαλό, πρόθυμο αυτάκι.

Φαίνεται πως, γνωρίζοντας τη φήμη του Ερρίκου ως διαβόητου γυναικοκατακτητή, (παρακινημένη ίσως και από το παράδειγμα της Ελισσάβετ Γούντβιλ, της γιαγιάς του Ερρίκου, που λέγεται πως επίσης είχε πει στον βασιλιά Εδουάρδο τον 15ο, πως θα την αποκτούσε μόνο αν την παντρευόταν) η Αν αρνήθηκε πεισματικά να γίνει άλλη μια, πολυτελής, βασιλική ερωμένη –η θέση της, ήταν «ή γάμος ή τίποτα». Δηλώνοντας πως προτιμά να χάσει τη ζωή της παρά την τιμή της έφυγε από την Αυλή και αποσύρθηκε στο Κεντ. Τότε, ξεκίνησε ένα γαϊτανάκι γραμμάτων, εκκλήσεων, δώρων και ερωτικών υποσχέσεων, που μεγάλωνε όσο η απόσταση φούντωνε το βασιλικό πάθος. Φαίνεται πως ο Ερρίκος είχε εντυπωσιαστεί από τη στάση της Αν. Τόσο που -παρότι σιχαινόταν το γράψιμο και σώζονται ελάχιστα χειρόγραφά του- της έστειλε, μέσα σε επτά χρόνια φλερτ, δεκαεφτά ερωτικά γράμματα.

Ένα απ’αυτά, μια ερωτική επιστολή γραμμένη στα γαλλικά, πιθανότατα τον Ιανουάριο του 1528 ανασύρθηκε μες από τα συρτάρια του Βατικανού (σ.σ. το πώς βρέθηκε εκεί είναι άγνωστο αλλά το πιθανότερο είναι πως κλάπηκε από την Aν Μπολέιν, προκειμένου να χρησιμεύσει ως ένα ιδιότυπο στοιχείο ή μαρτυρία κατά του διαζυγίου του Ερρίκου από την Αικατερίνη της Αραγωνίας) και δόθηκε στη δημοσιότητα πριν λίγα χρόνια, σε μια έκθεση της British Library, αφιερωμένη στον Ερρίκο Η’. Το παράδοξο είναι πως ακόμα και μετά από πέντε αιώνες, το μελάνι «φωνάζει» το ορμητικό ξελόγιασμα ενός Βασιλιά, που μπροστά στο πιο κοινό ανθρώπινο πάθος, υποκύπτει, τρέμει και υπόσχεται: «Το γράμμα σου με αναγκάζει να σε αγαπώ, να σε τιμώ και να σε υπηρετώ για πάντα». Και «Από δω και στο εξής, η καρδιά μου θα είναι αφιερωμένη σε σένα -θα ευχόμουνα το ίδιο και για το σώμα μου» (σ.σ. είναι σαφές πως η Αν συνεχίζει να αρνείται συστηματικά -μάλιστα ο Ερρίκος απολογείται ταπεινά, για το ότι στο παρελθόν υπονόησε πως θα μπορούσε να είναι μια απλή ερωμένη και λέει πως «προσεύχεται καθημερινά», για να τους επιτρέψει ο Θεός «να ολοκληρώσουν την αγάπη τους»). Υπογράφει, «ο Η. θέλει την Α», σκιτσάροντας σαν ξετρελαμένο σχολιαρόπαιδο τα αρχικά της αγαπημένης του μέσα σε μια καρδιά.

«ΜΙΑ ΚΑΡΔΙΑ ΓΙΑ ΣΕΝΑ»

Το πλήρες κείμενο της επιστολής, είναι το ακόλουθο: «Για το πρωτοχρονιάτικο δώρο σου, τόσο όμορφο που τίποτα δεν θα μπορούσε να το ξεπεράσει, σε ευχαριστώ από καρδιάς -όχι μόνο για το όμορφο διαμάντι και το καραβάκι μες στο οποίο κλυδωνίζεται η μοναχική κόρη, αλλά κυρίως για τη σημασία αυτού του δώρου, και την ταπεινή υποταγή που δείχνει η καλοσύνη σου. Πιστεύω, πως στ' αλήθεια θα ήταν δύσκολο για μένα να το αξίζω, αν δεν υπήρχε η μεγάλη ανθρωπιά και η εύνοιά σου.
Αυτό το παράθυρο ευτυχίας, προσπάθησα, προσπαθώ και θα προσπαθώ πάντα, με κάθε τρόπο να είναι ανοιχτό σε μένα. Ελπίζω πως αυτή είναι η αμετάβλητη πρόθεσή μου. Η επίδειξη της αγάπης σου είναι τέτοια και τα όμορφα λόγια στο γράμμα σου τόσο από καρδιάς ταιριασμένα, που στ' αλήθεια με αναγκάζουν να σε τιμώ, να σε αγαπώ και να σε υπηρετώ για πάντα, ικετεύοντάς σε να συμφωνήσεις να έχεις τον ίδιο σταθερό και αμετάβλητο σκοπό και βεβαιώνοντάς σε πως θα σε ξεπεράσω -αν αυτό είναι δυνατό- αντί απλά να ανταποκριθώ στην πίστη της καρδιάς σου και στην επιθυμία μου να σε ευχαριστώ. Και συ, χωρίς άλλους δεσμούς στην καρδιά σου, μπορείς να αφιερωθείς σ’αυτό.
Σε εκλιπαρώ επίσης, αν σε πρόσβαλα, να μου δώσεις την ίδια συγνώμη και άφεση που ζητάς από μένα. Στο εξής η καρδιά μου θα είναι αφιερωμένη μόνο σε σένα. Θα ευχόμουνα και για το σώμα μου το ίδιο -ο Θεός μπορεί να μας το δώσει αυτό, αν αυτό είναι το θέλημά Του, και σ’ Εκείνον προσεύχομαι κάθε μέρα, ελπίζοντας πως στο τέλος οι προσευχές μου θα εισακουστούν.
Εύχομαι να είναι λιγοστός ο χρόνος -αν και θα μου φανεί μακρύς- μέχρι οι δυο μας να ξανασυναντηθούμε.
Ο Η. αναζητάει την Α.Β.»

ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ, ΜΙΑ ΑΓΑΠΗ, ΕΝΑ ΣΧΙΣΜΑ

Αναζητώντας τρόπους για να απαλλαγεί από την Αικατερίνη, ο Ερρίκος θα κατέφευγε στον Πάπα, ζητώντας την ακύρωση του γάμου του. Μετά από χρόνια και χρόνια συζητήσεων, αναβολών και αντεγκλήσεων, θα παντρευόταν κρυφά την Αν Μπολέιν τον Γενάρη του 1533 -εκείνη ήταν ήδη έγκυος. Στο άκουσμα αυτής της είδησης, ο Πάπας θα αφόριζε τον Ερρίκο Η΄, ο οποίος με τη σειρά του θα θέσπιζε το νόμο «Act of Supremacy», όπου όριζε ότι ο Άγγλος βασιλιάς και όχι ο Πάπας είναι η κεφαλή της αγγλικανικής Εκκλησίας. Κι έτσι κάπως θα άναβε το μπαρούτι της τεράστιας πολιτικής και θρησκευτικής αναταραχής, που έχει μείνει γνωστή ως Αγγλική Μεταρρύθμιση, με την Άννα την ίδια να πρωτοστατεί σ’αυτόν τον αγώνα.
«Ο Ερρίκος ο Η», γράφει ο ιστορικός Dr David Starkey, δεν είναι μόνο ο πιο γνωστός βασιλιάς της Αγγλίας -με τις γυναίκες του, την και τη δίψα του για αίμα- αλλά και ο πιο σημαντικός μονάρχης της. Όταν ανέβηκε στο θρόνο, ήταν ένας χαρισματικός πρίγκιπας, που κυβερνούσε μια χώρα στην καρδιά της καθολικής Ευρώπης. Όταν πέθανε, ήταν ο μεγάλος «σχισματικός», αυτός που δημιούργησε μια εθνική εκκλησία και μια στενόμυαλη, ξενοφοβική πολιτική που διαμόρφωσε την τύχη και την εξέλιξη της Αγγλίας για τα επόμενα 500 χρόνια»
«Θα σ’αγαπώ πάντα» -τι παράξενο να σκέφτεται κανείς πως ίσως τίποτα απ’όλα αυτά να μην είχε συμβεί χωρίς τα μαύρα μάτια της Αν Μπολέιν…

ΕΡΩΤΑΣ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ

Αν και είχε χρειαστεί ένα σχίσμα, για να «λυτρωθεί» από τον πρώτο του γάμο, ο Ερρίκος έλυσε μόνος του τον δεύτερο, απλούστερα. Μ’ένα ξίφος. Η δύστυχη Αν Μπολέιν, η Αν του «πάντα θα τιμώ, θα αγαπώ και θα υπηρετώ», απέτυχε να του δώσει τον διάδοχο που τόσο λαχταρούσε. Είχε μια αποβολή, γέννησε μια κόρη, την Ελισάβετ, μετά άλλη μια αποβολή – ένα βρέφος τεσσάρων μηνών, πιθανότατα αγόρι. Για τα «κρίματά» της αυτά, εφευρέθηκε ένα κατηγορητήριο, για μοιχεία, αιμομιξία κι εσχάτη προδοσία. Δικάστηκε -σε μια δίκη παρωδία- και καταδικάστηκε με συνοπτικές διαδικασίες. Φυλακίστηκε στον Πύργο του Λονδίνου, όπου εκτελέστηκε, με αποκεφαλισμό, στις 19 Μαϊου 1536. Λένε πως πήγε στο θάνατο χαμογελώντας, και πως η μόνη της αγωνία ήταν αν ο δήμιος ήταν καλός, γιατί είχε «πολύ μικρό λαιμό». Δεν βρέθηκε ούτε ένα φέρετρο για να την θάψουν -η σορός της πετάχτηκε κακήν κακώς σε ένα στενό κουτί και ενταφιάστηκε στο παρεκκλήσι του St Peter ad Vincula. Την επομένη της εκτέλεσης, ο «αιώνια δικός της» Ερρίκος, αρραβωνιάστηκε την μέχρι τότε κυρία επί των τιμών της Tζέιν Σέιμουρ, και δέκα μέρες αργότερα την παντρεύτηκε. Μέχρι το τέλος της ζωής του, ο μονάρχης έχασε, χώρισε ή εκτέλεσε άλλες τρεις συζύγους -για καμία τους δεν σώζονται τρυφερές, ερωτικές επιστολές. Η Αν Μπολέιν, η «πόρνη» της Ιστορίας, που λατρεύτηκε από ένα βασιλιά και άλλαξε την τύχη ενός έθνους, ήταν άλλη μια γυναίκα που έμαθε πως το «σ' αγαπώ» είναι μια μικρή κουβέντα, με μεγάλο πόνο…