Flapper girls: Tα κορίτσια των 20s που έθεσαν τις βάσεις για έναν απελευθερωμένο τρόπο ζωής

Πέταξαν τους κορσέδες τους, κόντυναν τα μαλλιά και τις φούστες τους, χόρεψαν τζαζ, αλλά πάνω από όλα έθεσαν τις βάσεις για έναν νέο, απελευθερωμένο τρόπο ζωής.

Πριν από 100 περίπου χρόνια ένα κίνημα γυναικών έθεσε τις βάσεις για έναν νέο τρόπο ζωής που δεν είχε καμία σχέση με τη βικτωριανή αισθητική και ηθική που ακόμα τις καταδίωκε. Η εμφάνισή τους και μόνο αρκούσε για δηλώσει πως κάτι είχε αλλάξει: οι μπούκλες των μαλλιών τους έδωσαν την θέση σε πολύ κοντά χτενίσματα, ενώ οι κορσέδες και τα πολλαπλά layers ρουχισμού καταργήθηκαν, καθώς εμπόδιζαν την ευκολία των κινήσεων τους που ήταν άλλωστε πλέον το ζητούμενο. Τα flapper girls, όπως ονομάστηκαν, δεν ήθελαν κανενός είδους περιορισμό, καθώς η καθημερινότητά τους ακροβατούσε για τα δεδομένα της εποχής ανάμεσα στο εξωφρενικό, το «ανήθικο», ή έστω το απολύτως επικίνδυνο. Στην πραγματικότητα, οι νεαρές Αμερικανίδες έβαζαν τις βάσεις για τη γυναικεία ανεξαρτησία, επενδύοντας -ή και δημιουργώντας- τρεις εξαιρετικά βασικούς πυλώνες: την οικονομική, πολιτική, αλλά και σεξουαλική γυναικεία απελευθέρωση.

Όπως βέβαια πολύ καλά γνωρίζουμε, οι αλλαγές δεν συμβαίνουν από τη μια στιγμή στην άλλη, οπότε, αν θέλουμε να κατανοήσουμε σε μεγαλύτερο βαθμό την εμφάνιση των flappers πρέπει να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να δούμε τι ίσχυε πριν από την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Εκεί, λοιπόν, συναντάμε το Gibson Girl, ή αλλιώς τη Νέα Γυναίκα: εμπνευσμένο από τα σχέδια του γραφίστα Charles Dana Gibson, το Gibson Girl στην ουσία ήταν η εικονική αναπαράσταση της όμορφης και ανεξάρτητης Αμερικανίδας κατά την αλλαγή του 20ου αιώνα. Η εικόνα της λίγο πολύ είναι οικεία σε όλους μας: τα μακριά μαλλιά της είναι χαλαρά, πιασμένα στην κορυφή του κεφαλιού της, φοράει μια μακριά φούστα σε ίσια γραμμή και ένα πουκάμισο με ψηλό γιακά. Έχουμε δηλαδή τη αδιαπραγμάτευτη για την εποχή διατήρηση της θηλυκότητας, αλλά και την κατάργηση προγενέστερων περιορισμών λόγω φύλου. Σκεφτείτε το πιο απλό: το Gibson Girl, ή «Ιδανική Γυναίκα» όπως χαρακτηρίστηκε, μπορεί πλέον να οδηγήσει ποδήλατο –εγκαινιάζουμε δηλαδή μια νέου είδους μορφή ανεξαρτησίας.

Και κάπου εκεί ξεκινάει ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος και η δομή της κοινωνίας συνταράσσεται συθέμελα. Οι νέες γυναίκες μπαίνουν δυναμικά στην αγορά εργασίας, ενώ οι νεαροί άντρες που καταφέρνουν να γυρίσουν στην πατρίδα τους δεν είναι πλέον οι ίδιοι άνθρωποι: μια ολόκληρη γενιά έχει αλλάξει, και καλείται να επανεφεύρει την ταυτότητά της. Η δεκαετία του 1920 επέφερε επίσης την ποτοαπαγόρευση, το αποτέλεσμα της 18ης τροποποίησης που έβαλε φρένο στις νόμιμες πωλήσεις αλκοόλ.

Σε συνδυασμό με μια έκρηξη δημοτικότητας της τζαζ μουσικής ήταν αναμενόμενη η δημιουργία παράνομων μπαρ –και δεν χρειάζεται να έχουμε δει τις αντίστοιχες κινηματογραφικές εικόνες για να φανταστούμε το κλίμα που επικρατούσε στα λεγόμενα speakeasies.

Ταυτόχρονα, η μαζική παραγωγή αυτοκινήτων του Henry Ford μείωσε τις τιμές των αυτοκινήτων, επιτρέποντας στη νεότερη γενιά πολύ μεγαλύτερη κινητικότητα. Αν τα Gibson Girls ήταν χαρούμενα που μπορούσαν να οδηγούν ποδήλατο, τα Flapper Girls βρέθηκαν με ευκολία πίσω από το τιμόνι, εγκαινιάζοντας μια άνευ προηγουμένου κοινωνική επανάσταση.

Ο όρος «flapper» εμφανίστηκε λοιπόν για πρώτη φορά στη Μεγάλη Βρετανία μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ως flapper χαρακτηρίστηκε το νεαρό κορίτσι, που ήταν κάπως αμήχανο και δεν είχε ακόμη φτάσει την ηλικία που θα το χαρακτηρίζαμε «γυναίκα». Συγγραφείς όπως ο F. Scott Fitzgerald και καλλιτέχνες όπως ο John Held Jr. σύστησαν για πρώτη φορά τον όρο στο αναγνωστικό κοινό των Η.Π.Α., συμβάλλοντας και οι ίδιοι στην ετυμολογία του, ενώ, αργότερα, το βιβλίο της Anita Loos «Gentlemen Prefer Blondes» -και η συνέχειά του, «But Gentlemen Marry Brunettes»- σατίριζαν με τον δικό τους τρόπο τον κόσμο των flappers.

Σύμφωνα με τον Fitzgerald, το ιδεατό flapper girl είναι «υπέροχο, ακριβό και περίπου δεκαεννιά», ενώ έδωσε έμφαση και στον ήχο της λέξης, σχεδιάζοντας κορίτσια που φορούσαν γαλότσες –ώστε να κάνουν τον αντίστοιχο ήχο όταν θα περπατούσαν...

Αφήνοντας, όμως, τις ενδυματολογικές φαντασιώσεις τον αντρών, το αμερικανικό γυναικείο κίνημα είχε κάθε λόγο να γιορτάσει μια ακόμα κατάκτηση της δεκαετίας, καθώς μετά τη δυναμική είσοδο των γυναικών στην αγορά εργασίας έχουμε και την έγκριση της 19ης τροπολογίας, που έδινε στις γυναίκες το δικαίωμα ψήφου.

Ταυτόχρονα, στις αρχές της δεκαετίας του 1920, η ακτιβίστρια Margaret Sanger ίδρυσε το American Birth Control League. Πρόκειται για ένα συγκλονιστικά σημαντικό βήμα στην παροχή αντισύλληψης στις γυναίκες, ενώ το 1929, δημιούργησε και την Εθνική Επιτροπή για την Νομιμοποίηση της Αντισύλληψης -της οποίας το επίκεντρο ήταν φυσικά η νομιμοποίηση της αντισύλληψης στις ΗΠΑ.

Οι flappers λοιπόν κάπνιζαν δημόσια, έπιναν αλκοόλ, χόρευαν σε τζαζ κλαμπ, έβγαιναν ραντεβού και απολάμβαναν τη σεξουαλική ελευθερία –συγκλονίζοντας ταυτόχρονα τη βικτοριανή ηθική των γονιών τους. Φορούσαν ψηλοτάκουνα, απαλλάχθηκαν από τους κορσέδες τους και εγκαινίασαν μια νέα εποχή στα εσώρουχα. Ακόμα και ο χώρος των καλλυντικών γνώρισε τη δική του επανάσταση με τα ρουζ, το κραγιόν και τη μάσκαρα να έχουν την τιμητική τους, καθώς τόνιζαν ακόμα περισσότερο τα νέα χτενίσματα τύπου bob.

Σχεδιαστές όπως οι Coco Chanel, Elsa Schiaparelli και Jean Patou κυριαρχούσαν στη μόδα. Ο Jean Patou εισήγαγε νέα υφάσματα σε μαγιό, ενώ υπήρξε πρωτοπόρος και στα γυναικεία αθλητικά ενδύματα, όπως τα ρούχα για τένις. Ενέπνευσε μια πιο ελεύθερη, πιο χαλαρή σιλουέτα, ενώ και τα ρούχα των Chanel και Schiaparelli δημιούργησαν νέες γραμμές που τόνιζαν πλέον το σχήμα του γυναικείου σώματος με πιο φυσικό τρόπο. Το διάστημα 1925-27 κόντυνε και το μήκος των φορεμάτων, που πλέον έρχεται ακριβώς κάτω από το γόνατο.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1920, το χρηματιστήριο κατέρρευσε και ο κόσμος βυθίστηκε στη Μεγάλη Ύφεση. Ο τρόπος ζωής της περασμένης δεκαετίας έδωσε τη θέση του σε μια νέα εποχή λιτότητας όπου δεν υπήρχε χώρος για τα flapper girls. Η παρακαταθήκη τους όμως δεν έμεινε αναξιοποίητη, ούτε περιορίστηκε στα εντυπωσιακά τους χτενίσματα. Για πολλά χρόνια η φιλοσοφία των flappers κρύφτηκε στα πιο ψηλά ράφια της ντουλάπας μας, καθώς το φεμινιστικό κίνημα της δεκαετίας του ’60 κινήθηκε σε αρκετά διαφορετικά μονοπάτια –για παράδειγμα περιφρονούσαν τη λέξη «κορίτσι» καθώς συχνά λάμβανε υποτιμητική χροιά.

Στο σήμερα όμως, το ανεξάρτητο πνεύμα των κοριτσιών με τις κοντές φούστες και τα κοντά μαλλιά γνωρίζει την δική του αναβίωση, ενώ όλο και περισσότερες γυναίκες θα αγκάλιαζαν με ευκολία και τον ενδυματολογικό τους κώδικα. Άλλωστε, ανεξάρτητα από το μήκος των μαλλιών ή των ρούχων μας, δεν μπορούμε παρά να ταυτιστούμε μαζί τους, όπως άλλωστε και με κάθε κίνημα γυναικών, που για λίγο ξεβόλεψε το κατεστημένο, ταρακούνησε συνειδήσεις και τελικά έκανε την δική του επανάσταση.