Μαρία Μπαλούτσου: «Δεν μπορούσα ποτέ να διαχωρίσω τους ανθρώπους σε φύλα ή φυλές»
Το «Πρόστιμο» του Φωκίωνα Μπόγρη αποτελεί ένα αθηναϊκό νέο-νουάρ που με ωμό ρεαλισμό και αυθεντική γλώσσα καταγράφει τη βία των κοινωνικών και διαπροσωπικών σχέσεων. Η ηθοποιός Μαρία Μπαλούτσου, μεταμορφωμένη για τις ανάγκες του ρόλου της, υποδύεται μια γυναίκα, την Κατερίνα, που ζει με έναν κακοποιητικό σύντροφο, μέχρι που παίρνει τη μεγάλη απόφαση για τη δική της επανάσταση.
Η ίδια μάς μίλησε για τη συμμετοχή της στο φιλμ, τη μεταμόρφωσή της για τις ανάγκες του ρόλου, την ισότητα των φύλων σήμερα και το ελληνικό #metoo
Ποιο είναι το «Πρόστιμο» που πληρώνουν οι ήρωες της ταινίας και συγκεκριμένα η Κατερίνα, την οποία υποδύεσαι;
Οι άντρες ήρωες πληρώνουν το πρόστιμο της αλαζονείας. Δεν έχουν ιδέα ποιοι στ’ αλήθεια είναι και τι ρόλο παίζουν στην κοινωνία που ζουν. Ο Βαγγέλης, ο κεντρικός ήρωας, πουλάει ναρκωτικά σε πιτσιρικάδες και εκεί, σε αυτόν τον κόσμο, στον δικό του κόσμο, είναι (κατά τη γνώμη του) βασιλιάς. Ξαφνικά, μπαίνει στην αληθινή νύχτα, εκεί που κυκλοφορεί πολύ χρήμα και οι καταστάσεις είναι πραγματικά άγριες. Μπαίνει με φόρα, με θράσος και φυσικά πληρώνει. Γιατί ο Βαγγέλης στην ουσία είναι ένας φοβισμένος «ψιλικατζής».
Ο Πέτρος από την άλλη, ο σύντροφος της Κατερίνας, ζει και εξουσιάζει αυτόν τον κόσμο. Ξέρει τα κατάλληλα άτομα, δεν έχει αναστολές και δεν φοβάται κανέναν. Έχει τόσο μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του, που γύρω του δεν βλέπει κανέναν άλλον. Γι’ αυτό, την πατάει. Γιατί δεν πιστεύει ότι θα υπάρξει ποτέ κανείς να του εναντιωθεί, να τον χτυπήσει, να τον χωρίσει, να τον καθαιρέσει.
Η Κατερίνα, αντιθέτως, πληρώνει, γιατί αναγκάζει τον εαυτό της να ζει στη σκιά των άλλων. Αποζητά πάντα το ισχυρό αρσενικό να την εξουσιάζει, να τη φυλακίζει στα «θέλω» του και στον τρόπο ζωής του, ενώ εκείνη κρατά μόνο επιφανειακά μια αυτόνομη προσωπικότητα. Στην ουσία, μένει στο περιθώριο και γίνεται απλός παρατηρητής της ζωής της.
Φωτογραφία: Παναγιώτης Μάλλιαρης
Γιατί συνεχιζει να ζει με έναν άνδρα τόσο κακοποιητικό και πώς παίρνει την απόφαση να ξεφύγει από αυτήν την κατάσταση;
Η Κατερίνα παλεύει να επιβιώσει, αλλά δεν είναι θύμα. Έχει μεγαλώσει μέσα στη νύχτα, έχει αντιμετωπίσει πολλούς άντρες με γενναιότητα, την έχει πατήσει πολλές φορές φυσικά, αλλά πάντα θα βρει τρόπο να επιβιώσει και να ζήσει καλά. Είναι σκληρή, αλλά παράλληλα συναισθηματική και φροντιστική απέναντι σε αυτούς που αγαπά, έστω και αν δεν το δείχνει. Όταν διάβαζα το σενάριο, είπα στον Φωκίωνα ότι αυτή η κοπέλα είναι εξαιρετικά εκνευριστική, γιατί έχει συνεχώς νεύρα. Μελετώντας την όμως, συνειδητοποίησα πως ο θυμός της είναι κυρίως στραμμένος στον εαυτό της. Ξέρει ότι αξίζει πολύ παραπάνω από αυτό που παίρνει, αλλά δεν φεύγει, γιατί μέσα της πιστεύει πως θα καταφέρει να αλλάξει τον Πέτρο, να τον κάνει να τη δει σαν ισότιμο άνθρωπο -και όχι μόνο ως μια ωραία γκόμενα που έχει στο κρεβάτι του. Και μέχρι ένα σημείο, τα καταφέρνει. Ζει καλά μαζί του σε γενικές γραμμές. Μέχρι που μπαίνει στην εξίσωση και ο Βαγγέλης, ο αδερφός που τη θυμάται όταν την έχει ανάγκη. Και τότε τα δύο αρσενικά παλεύουν να αποδείξουν ποιος είναι ο καλύτερος και τη χρησιμοποιούν σαν «σάκο του μποξ». Εκεί είναι που παίρνει την απόφαση να φύγει. Γιατί η Κατερίνα, δεν χρειάζεται να αποδείξει στους άλλους την αξία της, δεν χρειάζεται να τους νικήσει, να τους ταπεινώσει, να τους πληγώσει. Θέλει μόνο να ζήσει. Και αυτό κάνει.
Με ποιον τρόπο ο Φωκίων Μπόγρης σχολιάζει την τοξική αρρενωπότητα μέσα από την ταινία του;
Θα περίμενε κανείς σε μια ανδροκρατούμενη ταινία, οι κεντρικοί χαρακτήρες να είναι και ήρωες, με τους οποίους το κοινό θα ταυτίζεται. Δεν ξέρω αν αυτό συμβαίνει στο «Πρόστιμο». Ο Φωκίωνας έχει μόνο μία ματιά, όταν σκηνοθετεί: την πραγματικότητα, έτσι όπως ακριβώς είναι, χωρίς να την ωραιοποιεί, χωρίς να τη δαιμονοποιεί, χωρίς να την κάνει να φαίνεται ελκυστική, όπως γίνεται πολλές φορές στον κινηματογράφο. Αυτό κάνει και εδώ, φανερώνοντας τους χαρακτήρες στην πραγματική τους διάσταση. Παρουσιάζει τους αντρικούς χαρακτήρες αλαζόνες, επιρρεπείς, τους ξεφτιλίζει, δείχνοντας τις αδυναμίες τους, αλλά όχι επί τούτου, παρά μόνο μέσα στη ροή της καθημερινότητας. Σου λέει «κοίτα, αυτό είναι. Δεν έχει κάτι παραπάνω, δεν έχει κάτι βαθύτερο. Είναι απλώς κάτι τύποι, που προσπαθούν να δείξουν πόσο σπουδαίοι είναι, σε αυτούς που είναι πιο αδύναμοι χρησιμοποιώντας τη βία. Αυτό σας δείχνω».
Και ίσως, το πιο σπουδαίο, για μένα, που έχει κάνει ο Φωκίωνας σε αυτήν την ταινία είναι πως δεν προκαλεί το συναίσθημα του θεατή. Δεν επιδιώκει να συμπαθήσεις ή να δικαιολογήσεις καμία συμπεριφορά. Σου δίνει την αλήθεια, αποστασιοποιημένος από συμπάθεια προς τους χαρακτήρες. Σκηνοθετεί και δημιουργεί έναν κόσμο, ίδιο ακριβώς με αυτόν που βλέπεις όταν περπατάς στον δρόμο.
Τελικά, τι γεννάει όλη αυτή τη βία που βλέπουμε σε κάθε πλάνο της ταινίας;
Η ανάγκη της επιβολής της εξουσίας. Η βία προκύπτει όταν κάποιος θέλει να επιβληθεί σε κάποιον άλλον, να δείξει ότι είναι καλύτερος. Είναι ο πιο εύκολος και ο πιο γρήγορος δρόμος. Γι’ αυτό, πάντα θα υπάρχουν βίαιοι άνθρωποι.
Για την Κατερίνα έκανες και μια μεγάλη εξωτερική αλλαγή. Πώς πείστηκες;
Για να γίνω η Κατερίνα έβαλα πρόσθετα μαλλιά, συγκεκριμένα ασημένια κοτσιδάκια σε όλο μου το κεφάλι, τα οποία έφταναν μέχρι τη μέση μου και το χειρότερό μου, εξωφρενικά άσχημα νύχια, μωβ με ροζ και ασημί. Αυτό με πόνεσε περισσότερο από όλα.
Πείστηκα εύκολα! Καταρχήν, δεν είχα καμία αναφορά στον χαρακτήρα, δεν είχα αντίστοιχες κοπέλες στο περιβάλλον μου, δεν ήξερα πώς κινείται η Κατερίνα, ούτε τι φοράει. Ουσιαστικά, φόρεσα το κουστούμι του ρόλου για έναν μήνα σε όλη μου την καθημερινότητα, κάτι που με βοήθησε να την προσεγγίσω και να την καταλάβω.
Επίσης ένιωσα και πολύ σπουδαία, τύπου Hollywood, που η παραγωγή σου πληρώνει κομμωτήριο και μανικιούρ!
Είσαι τολμηρή με τις εξωτερικές αλλαγές και στην προσωπική σου ζωή;
Γενικά, δεν κολλάω πολύ στην εικόνα. Θέλω να μου αρέσω, αλλά βαριέμαι και την πολλή περιποίηση. Και γενικά βαριέμαι τα ίδια πράγματα. Οι εξωτερικές αλλαγές μου αρέσουν πολύ, τις τολμάω, γιατί ξέρω ότι θα επανέλθω στον εαυτό μου σιγά-σιγά. Τα μαλλιά μεγαλώνουν, τα κιλά έρχονται και φεύγουν, τα ρούχα χαλάνε. Οπότε, όλα καλά! Μόνο τα άσπρα μαλλιά που βλέπω στο κεφάλι μου δεν ξαναμαυρίζουν, αλλά το αποδέχτηκα και το κάνω στιλ!
Οι γυναίκες σήμερα έχουν κατακτήσει την ισότητα;
Οι κοινωνίες δεν αλλάζουν από τη μία μέρα στην άλλη. Αλλάζουν μετά από πολλές, μα πάρα πολλές, γενιές. Το θέμα της ισότητας με έχει απασχολήσει πολύ, ειδικά από τότε που έγινα μητέρα και οι ισορροπίες της ζωής μου άλλαξαν τελείως. Δεν ξέρω τι εννοούμε λέγοντας «ισότητα». Αν εννοούμε να είμαστε όλοι ίσοι απέναντι στον νόμο, ναι, εντάξει, νομικά είμαστε όλοι ίσοι. Αλλά, εγώ δεν είμαι ακριβώς φεμινίστρια με την κλασσική έννοια του όρου για να πω πως οι γυναίκες δεν αντιμετωπίζονται ισότιμα. Δεν μπορούσα ποτέ στη ζωή μου να διαχωρίσω τους ανθρώπους σε φύλα ή σε φυλές. Για μένα είμαστε όλοι άνθρωποι. Και είμαστε όλοι διαφορετικοί. Ίσοι, αλλά διαφορετικοί. Δεν δέχομαι να κρίνομαι για το φύλο μου, ούτε αρνητικά ούτε θετικά.
Φωτογραφία: Παναγιώτης Μάλλιαρης
Είμαι γυναίκα, είμαι καλλιτέχνης, είμαι εργαζόμενη, είμαι μαμά, είμαι νοικοκυρά, είμαι ανεξάρτητη, είμαι και εξαρτημένη, έχω αδικηθεί, έχω αδικήσει, είμαι, νομίζω, λίγο από όλα. Δηλαδή, όχι και τίποτα σπουδαίο να χρίζω καμιάς ιδιαίτερης μεταχείρισης. Και πιστεύω πως όλοι οι άνθρωποι είναι λίγο από όλα και δεν χρίζουν καμιάς ιδιαίτερης μεταχείρισης. Εννοείται βέβαια, πως υπάρχουν και ειδικές περιπτώσεις, αλλά τώρα αναφέρομαι στο γενικό σύνολο. Αγαπώ τα στερεότυπά μου, ζω με αυτά, τα σπάω όταν θέλω, επιστρέφω σε αυτά, όταν νιώθω την ανάγκη και προσπαθώ να υπενθυμίζω στον εαυτό μου πως δεν χρειάζεται να αποδείξω τίποτα σε κανέναν. Για μένα, αυτό είναι ισότητα. Και η βία απέναντι στις γυναίκες, στους άντρες, στους πιο αδύναμους, μόνο έτσι θα σταματήσει. Εντάξει, κομματάκι δύσκολο, αλλά ελπίζω στις επόμενες γενιές.
Δεν θα μπορούσα να μη σε ρωτήσω και για το ελληνικό κίνημα του #metoo, που έχει ξεκινήσει εδώ και μερικούς μήνες. Πιστεύεις, θα έχει μέλλον;
Ελπίζω να έχει. Η βία πάντα θα υπάρχει, όσο υπάρχουν σχέσεις εξουσίας ανάμεσα στους ανθρώπους. Η λύση είναι να μην την επιτρέπουμε. Να μη φοβόμαστε να μιλήσουμε, να μην ντρεπόμαστε, να μην ενοχοποιούμε τα θύματα.
Το θέατρο νοσεί εδώ και πολύ καιρό. Υπάρχει τεράστια προσφορά και μικρή ζήτηση. Γι' αυτό, και οι ηθοποιοί, για να μπορέσουν να επιβιώσουν στον χώρο και να ζήσουν το όνειρό τους, συνεχώς κάνουν υποχωρήσεις. Όταν πίσω από εσένα περιμένουν άλλοι 500 για να πάρουν τον ρόλο, δεν μιλάς, δεν αντιστέκεσαι, δεν ζητάς. Χάνεις την αξιοπρέπειά σου. Παίζεις με απλήρωτες πρόβες, χωρίς ασφάλιση, με εξευτελιστικά ποσοστά και φυσικά χωρίς να αντιμιλάς, ό,τι και να σου πουν. Με την πανδημία και τα κλειστά θέατρα, ήταν όλοι άνεργοι. Δεν υπήρχε κανείς να σου πάρει τον ρόλο και δυστυχώς δεν ξέρουμε καν αν θα ξαναδουλέψουμε του χρόνου. Οπότε, το έδαφος ήταν έτοιμο. Ήθελε μόνο μια αντίστοιχη αποκάλυψη, για να μας βγάλει από τον λήθαργο, η οποία, ευτυχώς, ήρθε από τον χώρο του αθλητισμού. Ελπίζω να μάθαμε. Να μην ανεχτούμε ποτέ ξανά, όχι μόνο τη σωματική και σεξουαλική βία, αλλά ούτε την εργασιακή. Και ας μη δουλέψει κανένας.
Φωτογραφία: Παναγιώτης Μάλλιαρης
Σου έχει συμβεί ανάλογο περιστατικό εργασιακής ή άλλου είδους βίας;
Όχι. Στο θέατρο είχα την τύχη όταν τελείωσα τη σχολή να φτιάξουμε τους Abovo, μια ομάδα από το πουθενά, από το τίποτα, αλλά με πείσμα και όνειρα. Ευτυχώς οι συνθήκες τότε ευνοούσαν τις ομάδες, οπότε για πολλά χρόνια, ειδικά τα πρώτα και πιο κρίσιμα, που ήμασταν νέοι και πιο επιρρεπείς, δουλεύαμε μαζί. Ξέραμε ότι πάντα υπήρχε η ομάδα, όποτε δεν είχαμε ανάγκη να ανεχτούμε τίποτα για να δουλέψουμε. Νομίζω αυτό μας καθόρισε όλους σε ό,τι αφορά στο εργασιακό μας κομμάτι. Όλοι έχουμε βιώσει περιπτώσεις που κάποιος προσπάθησε να απλώσει το χέρι του ή να επιβληθεί επάνω μας, αλλά ποτέ δεν πήγε παρακάτω. Ίσως, γιατί νιώθαμε πολύ δυνατοί και ανεξάρτητοι. Ίσως απλώς να έχουμε υπάρξει τυχεροί. Μιλάω στον πληθυντικό, γιατί πάντα με τους Abovo μιλάμε σαν να είμαστε όλοι ένας. Φοβερό; Τώρα το συνειδητοποίησα!
Στην πρώτη καραντίνα πέρσι, πέρασα πολύ ωραία. Ξεκουράστηκα, έκατσα σπίτι, ασχολήθηκα με τον χώρο, ήταν για πρώτη φορά και ο Θανάσης, ο σύζυγός μου, τόσες ώρες στο σπίτι που μας είχε λείψει, τα παιδιά χαλαρώσανε από το πιεστικό πρόγραμμα της καθημερινότητας και γενικά το ευχαριστηθήκαμε όλοι.
Φέτος, τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Ο καιρός ήταν πολύς. Βαρεθήκαμε το σπίτι, τα παιδιά κουράστηκαν με την τηλεκπαίδευση, αρχίσαμε να αγχωνόμαστε σοβαρά για τις δουλειές μας και θέλαμε πίσω τις ζωές μας. Παραδόξως, τα παιδιά μας το χειριστήκανε καλά, ήταν πολύ συνεννοήσιμα, μου δίνανε χώρο, όταν ένιωθα εγκλωβισμένη και δεν είχανε ξεσπάσματα. Εγώ πάλι δεν τα κατάφερα τόσο καλά. Ευτυχώς, είχα κοντά μου λίγους καλούς φίλους και επιπλέον ξεκίνησα πρόβες τον Μάρτιο, οπότε όλοι γλίτωσαν από το ξέσπασμά μου.
Φωτογραφία: Παναγιώτης Μάλλιαρης
Παράλληλα έχεις κι έναν χώρο για παιδιά. Πες μου δύο λόγια γι' αυτό.
Δουλεύω με παιδιά από το 2002, είναι κάτι που αγαπώ και πιστεύω πως έχει τη μεγαλύτερη αξία του κόσμου, καθώς το μόνο που θα μας σώσει είναι οι μελλοντικές γενιές. Ο χώρος δημιουργήθηκε, γιατί μεγαλώνοντας είχα την ανάγκη να απομακρυνθώ από το θέατρο. Δεν με ικανοποιούσε πια ο χώρος, δεν μου άρεσε -για τους λόγους που ανέφερα και πιο πάνω. Ήθελα να κάνω θέατρο μόνο με τους δικούς μου όρους. Να είμαι σε δουλειές που περνάω καλά, που εκτιμώ το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, που αγαπώ τους συνεργάτες μου, ακόμα και αν αυτές δεν ήταν στα καλύτερα θέατρα, δεν έδιναν καλούς μισθούς και αναγνωρισιμότητα. Επιπλέον, ήθελα κι εγώ, όπως όλοι οι άνθρωποι, να αφήσω πίσω μου μια κληρονομιά, κάτι που να έχει πραγματική αξία.
Έτσι αποφάσισα να ανοίξω με τις συνεργάτιδές μου, Στέλλα και Νίκη, το «Arbo». Έναν χώρο με αισθητική «σκανδιναβική», λιτό, φωτεινό, καθαρό, που στοχεύει να φτιάξει παιδιά αυτόνομα και με αυτοπεποίθηση, έναν χώρο που να εκπαιδεύει μέσα από την τέχνη. Εκτός από το θέατρο, χρησιμοποιούμε στα προγράμματά μας τη ζωγραφική, τη μουσική, τη λογοτεχνία, την ποίηση και τον χορό, φέρνουμε τα παιδιά σε επαφή με την αισθητηριακή τους πλευρά και προσπαθούμε να τους εμφυσήσουμε τον σεβασμό προς τον εαυτό τους και τους άλλους.
Τι άλλα σχέδια έχεις για το μέλλον;
Δεν κάνω και πολλά σχέδια για το μέλλον. Τώρα τελειώνω τις πρόβες με την Artika, μια ομάδα η οποία ασχολείται με το βρεφικό θέατρο -ή αλλιώς, και πιο σωστά, θέατρο για τις νεαρές ηλικίες. Η συγκεκριμένη παράσταση, είναι στα πλαίσια του Mapping, ενός ευρωπαϊκού προγράμματος, που εξερευνά αυτό το είδος θεάτρου. Η παράστασή μας, το «Μια Θαυμάσια Ημέρα», έχει ως αφετηρία ένα ποίημα του Καβάφη και πραγματεύεται την ποίηση στη ζωή μας. Δυστυχώς, η παρουσίασή της στον πρώτο σταθμό μας στη Γερμανία, θα γίνει βιντεοσκοπημένη, αλλά ελπίζω ότι του χρόνου θα κάνουμε δια ζώσης την περιοδεία μας σε κάποιες χώρες του εξωτερικού που μας έχουν καλέσει, αλλά και θα παίξουμε μπροστά σε κοινό στην Ελλάδα. Μέχρι τότε, απλώς θέλω να πάω διακοπές. Και να πάω σε μια ταβέρνα να φάω. Και να πιώ μαργαρίτες σε beach bar.
Info: Η Μαρία Μπαλούτσου πρωταγωνιστεί στην ταινία «Πρόστιμο» του Φωκίωνα Μπόγρη, η οποία προβάλλεται στους κινηματογράφους.
