#Psofos: Η «ρητορική μίσους» στα social media

Ο τρόπος που συζητάμε έχει αλλάξει στην ψηφιακή εποχή, χωρίς όμως να έχει κατασταλάξει ακόμα. Τα κοινωνικά δίκτυα είναι πλέον ένας δημόσιος χώρος, που επιτρέπει τη μαζική πρόσβαση στον δημόσιο διάλογο, συνδιαμορφώνοντας τις πολιτικές εξελίξεις, ενώ αποτελεί συγχρόνως πεδίο ιδεολογικής και κοινωνικής αλλαγής, αλλά και διαμάχης, ενίοτε και διαπροσωπικής.

Θα βρούμε άραγε τις δικλείδες εκείνες για να διασφαλίσουμε μια από τις μεγάλες κατακτήσεις του ανθρώπινου πολιτισμού; Δηλαδή, το προνόμιο ενός ισότιμου διαλόγου και μιας ελευθερίας λόγου και κριτικής, που δεν θα στοχοποιεί, αλλά αντίθετα θα προστατεύει τον αδύναμο.

Ο δημοσιογράφος Παναγιώτης Μένεγος συντονίζει τη συζήτηση συνομιλώντας με τους εκλεκτούς καλεσμένους της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση.  Σταχυολογήσαμε, μερικά αποσπάσματα, από την πολύ ενδιαφέρουσα και ουσιαστικά χρήσιμη συζήτηση που μπορείτε να παρακολουθήσετε μέσω του Onassis YouTube Channel.

Δημήτρης Χριστόπουλος, καθηγητής Πολιτειολογίας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου:  Η ρητορική μίσους είναι ο λόγος που προσβάλλει όχι όμως ο λόγος που προσβάλλει εξατομικευμένα. Δεν είναι ρητορική μίσους να σας πω «Σας μισώ». Ρητορική μίσους είναι ο λόγος ο οποίος προσβάλλει, καταφρονεί, περιφρονεί, υποτιμά τις ιδιότητες μια ομάδας στην οποία ανήκουμε είτε το θέλουμε είτε όχι. Ρητορική μίσους, λοιπόν, είναι ο λόγος που θίγει αυτή την ομάδα και δευτερευόντως, μέσα στη νομοθεσία, είναι ο λόγος που προτρέπει σε βία εις βάρος αυτής της ομάδας. Ένα παράδειγμα κατ’ εξοχήν ρητορικής μίσους είναι ο Καλαβρύτων Αμβρόσιος που μιλώντας στο ποίμνιό του για τους ομοφυλόφιλους είπε «Φτύστε τους» και καταδικάστηκε γι’ αυτό.  Έχει μεγάλη σημασία ποιος το λέει, πότε το λέει και πού το λέει.  Είναι άλλο να το πει ο Αμβρόσιος την ώρα του κηρύγματος στο ποίμνιο του και άλλο να το πει πίνοντας καφέ σε δύο φίλους του. Στη δεύτερη περίπτωση ο καθένας μπορεί να εκφράσει ό,τι τοξικό έχει μέσα του γιατί το κάνει σε μια στιγμή ιδιωτικότητας στην πρώτη αξιοποιεί τη δημόσια εξουσία που του έχει ανατεθεί μάλιστα από το κράτος για να ξεράσει το δηλητήριό του.

Μυρτώ Τσιλιμπουνίδη, κοινωνική ερευνήτρια, φωτογράφος, μέλος του Φεμινιστικού Αυτόνομου Κέντρου Έρευνας: Ακούω με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον το νομικό πλαίσιο της ρητορικής μίσους απλώς θέλω να τοποθετηθώ όσον αφορά αυτό: μιλάμε για την αστική δικαιοσύνη και για μια δικαιοσύνη η οποία είναι κατ’ εξοχήν φυλετική, έμφυλη, ταξική... Στα δικά μου μάτια κάνουμε έναν περίεργο κύκλο όταν ζητάμε από ένα σύστημα που αναπαράγει τα στερεότυπα, που καταλήγουν στη ρητορική του μίσους, να επιλύσει τη ρητορική του μίσους.

Βύρων Θεοδωρόπουλος, @Byron Theodoropoulos​,stand-up κωμικός: Δεν σημαίνει ότι επειδή ήρθατε εδώ που κάνω στο stand-up show μου και έχετε δει κάποια άλλα μου αστεία ξαφνικά εγώ πρέπει να ανοίξω έναν βόθρο και να αρχίσω να ξερνάω πάνω σας. Η συνθήκη δεν το δικαιολογεί. Και σίγουρα οφείλεις, ανάλογα με το τι κωμικός είσαι, να χρησιμοποιείς ή να μην χρησιμοποιείς κάποιες λέξεις. Υπάρχουν κωμικοί στο εξωτερικό όπως ο Frankie Boyle. Ο Βoyle έχει πάρα πολλά αστεία για βιασμούς, για παιδοφιλία, χρησιμοποιεί ακόμη τη λέξη “spastic” που στην Αγγλία είναι απαράδεκτο. Όμως αυτό είναι η καλλιτεχνική του δήλωση, δεν είναι τα σκατά της ψυχής του που αποφασίζει να τα κεράσει. Είναι ένας εκπληκτικός καλλιτέχνης κι όλο αυτό το κάνει, αν δει κανείς το έργο του, με φροντίδα και ουσιαστικά προσπαθεί να κατηγορήσει το ταξικό σύστημα της Αγγλίας και το πώς τα παιδάκια που πάνε στα ορφανοτροφεία καταλήγουν να βιάζονται από ανθρώπους που έχουν θέσεις εξουσίας στο BBC.

Ξένια Κουναλάκη, δημοσιογράφος και συγγραφέας: Δεν έχει πλάκα στην Ελλάδα να καταφέρεσαι κατά της πολιτικής ορθότητας γιατί η πραγματικότητα είναι εντελώς πολιτικά μη ορθή δηλαδή είναι απλώς σαν να αναπαράγεις την πραγματικότητα. Δεν είναι κάτι αστείο αλλά η αληθινή κατάσταση. Δεν είμαστε σε campus καλιφορνέζικο για να μπορούμε να καυτηριάσουμε τις υπερβολές και τις ακρότητες της πολιτικής ορθότητας ή το cancel culture. Εντάξει, όλοι διαβάζουμε ξένο Τύπο, έχουμε δει κάποια στοιχεία που είναι λίγο ανησυχητικά αλλά νομίζω στην Ελλάδα απέχουμε δεκαετία, ίσως και εικοσαετία από αυτή την κατάσταση των κινδύνων της υπερβολικής πολιτικής ορθότητας. Εδώ ο δημόσιος λόγος είναι γεμάτος ρητορικής μίσους και χωρίς καμία συνέπεια.

Κωνσταντίνος Τσάχαλος / @Tsach​, Content Creator: Όταν ξεκίνησα το YouTube ήταν 2011. Δεν ήξερα τίποτα από αυτά που ξέρω τώρα. Ήμουν ένα παιδί που είχε μεγαλώσει με κάποια συγκεκριμένα στερεότυπα, είχα συγκεκριμένες απόψεις και θεωρούσα χιούμορ συγκεκριμένα πράγματα, που ακόμη πολύς κόσμος τα θεωρεί χιούμορ. Όσο έκανα YouTube και βιντεάκια με σεξιστικά αστεία και κάφρικα ήμουν ο «κάφρος του ελληνικού YouTube που έχω τα μεγαλύτερα κότσια απ΄όλους και είμαι γαμάτος» . Οταν ξεκίνησα να μιλάω για πρόσφυγες, σεξισμό, ομοφοβία –εγώ ένας straight άνδρας που βάφω τα μαλλιά μου και τα νύχια μου και καταλαβαίνεις πόσο περίεργο μπορεί να φαίνεται αυτό- και έχω αφήσει πίσω μου το σεξιστικό χιούμορ και το «καφριλίκι» -τέλεια ταμπέλα το «καφριλίκι» για να ξερνάς τον σεξισμό σου- εννοείται ότι έχουν πέσει φουλ οι αριθμοί μου και εννοείται ότι εισπράττω κυρίως hate speech.

Βασίλης Μπίμπας, Social Media Manager στο Ίδρυμα Ωνάση: Το πρόβλημα που έχουμε οι περισσότεροι στα social media είναι ότι ο διακόπτης αντίδρασής μας είναι χαλασμένος δηλαδή λειτουργεί ή στο max ή στο minimum. Οπότε το ότι δεν μου πολυάρεσε το τελευταίο επεισόδειο του Game of Thrones μέχρι τη δολοφονία του George Floyd η αντίδρασή μας μπορεί να είναι το ίδιο έξαλλη. Είμαστε ή έξαλλοι ή τρελοί από ενθουσιασμό και δεν υπάρχουν όλες αυτές οι διακυμάνσεις που ζουν μέσα μας.

Σοφία Ντόντη / @Black Velour​, YouTuber: Εγώ αυτό που θα κάνω, κι όταν φύγω από εδώ, είναι να δίνω τον δικό μου αγώνα, μικρό ή μεγάλο,  στα social media μου για να είμαι ουσιαστικά η φωνή όλων αυτών των ανθρώπων που δεν έχουν δημόσιο λόγο έστω για να βοηθήσω κάποιους ανθρώπους ή έστω για να κάνω κάποιους άλλους να καταλάβουν το λάθος που κάνουν εις βάρος μας.