Λειτουργεί αρνητικά το συμβατικό στοιχείο που, εν πολλοίς, χαρακτηρίζει την ζωή μας;
«Ναι, όντως. Οι κακές σχέσεις δυσανασχετούν πολύ. Θα υπάρξει, εκτιμώ, μια αύξηση διαζυγίων, πιθανολογώ ένα 10-15%, προσθέτοντας ότι έτσι κι αλλιώς είχε αυξηθεί το ποσοστό των διαζυγίων τα τελευταία χρόνια. Την προηγούμενη πενταετία είχαμε μια μεγάλη αύξηση χωρισμών και μια πολύ μεγάλη μείωση γάμων -από την εποχή της οικονομικής κρίσης. Η κρίση της ανθρώπινης ζωής θα επιφέρει μεγαλύτερες ρήξεις και διαζύγια όταν απελευθερωθούν τα πράγματα. Αλλά κι αυτό είναι ένα εκτιμούμενο στοιχείο».
Τι ρόλο παίζει και θα παίξει η αύξηση της χρήσης του διαδικτύου;
«Πράγματι, διαφαίνεται μια αύξηση της παθολογίας στο διαδίκτυο και ειδικότερα του ηλεκτρονικού τζόγου από τους νέους ανθρώπους. Κι είναι κάτι που διαφημίζεται κατά κόρον από την τηλεόραση. Δυστυχώς δεν δίνεται η πρέπουσα σημασία. Έχουμε ροπή και αύξηση.
Όσο για το πορνό ήταν και παραμένει χαρακτηριστικό της μοναχικότητας των ανθρώπων, όλων των ηλικιών. Δεν διαφαίνεται κάποια ιδιαίτερη αύξηση άλλωστε θεωρείται φυσιολογικότερο τώρα που οι άνθρωποι δεν βρίσκονται».
Πόσο θα μας αλλάξει αυτή η κρίση;
«Πιστεύω ότι είναι ανθρωπιστική αυτή η κρίση που περνάμε και στη συνέχεια θα φανερώσει και τις οικονομικές της επιπτώσεις. Αυτά θα φανούν στο προσεχές τρίμηνο, τετράμηνο ή εξάμηνο. Εκεί θα δούμε και πιθανές επιδεινώσεις των ανθρώπινων σχέσεων, με τα οικονομικά προβλήματα να πολλαπλασιάζονται».
Θα αλλάξει η ζωή μας μετά;
«Ναι, θα έχουμε μια αλλαγή της ζωής, αλλά και με θετικά μηνύματα, αν και είναι πρόωρα να τα εκτιμήσουμε. Θεωρώ ότι θα δούμε και θετική πλευρά σ΄αυτή την κρίση της υγείας και της ζωής. Θα αξιολογηθεί περισσότερο η ποιότητα και η ποσότητα της ζωής. Θα αποκτήσει σημαντικότητα».
Προβλέπετε έναν επαναπροσδιορισμό της οικογένειας;
«Εκτιμώ ότι θα έρθουμε σε πιο παραδοσιακούς τρόπους ζωής. Θα δούμε πάλι το οικογενειακό τραπέζι. Από την εποχή της ευμάρειας και του life style ως την οικονομική κρίση δημιουργήθηκε μια ισχυρή ατομικότητα. Ο Έλληνας είναι ατομικό προϊόν ζωής, είναι περισσότερο φίλαυτος, φίλαυτος νάρκισσος. Δεν ξέρει τον εαυτό του, τον διαχειρίζεται πολύ αρνητικά ή παθητικοεπιθετικά υπέρ του εαυτού του και σε προσωπικό του όφελος. Κοντόφθαλμα και πολύ πρόχειρα, ρηχά. Αυτό μάλλον θα ραγίσει και θα έρθει πιο βαθύτερο το νόημα της ανθρώπινης σχέσης. Κι αυτό αφορά και εκείνους που ζουν μόνοι τους τώρα και υποφέρουν –δυστυχώς οι κοινωνικές υπηρεσίες και δομές στην Ελλάδα είναι χλωμές. Έτσι και οι μοναχικοί άνθρωποι θα επαναπροσδιορίσουν την ζωή τους αλλά και εκείνοι που έμαθαν στο κυνήγι της ύλης, του χρήματος, της κοινωνικότητας, της μεγάλης δημόσιας σχέσης, θα ξαναδούν τους εαυτούς τους με πιο θετική λογική.
Το ίδιο και το περιβάλλον: Ισως να είναι προσωπική μου εκτίμηση αλλά πιστεύω ότι θα αγαπήσουν οι άνθρωποι πιο πολύ το περιβάλλον. Όταν απειλείται η ζωή συνειδητοποιείς την πραγματικότητα και την σημαντικότητά της».
Θα υπάρξει, λέτε, σύσφιξη των ενδοοικογενειακών σχέσεων;
«Θα ήθελα να σας θυμίσω ότι στην οικονομική κρίση παρατηρήθηκε η επιστροφή των άνεργων στο σπίτι, αλλά ήταν παθολογία. Οπότε τώρα θα έλεγα να μην δημιουργήσουμε το κλίμα ότι οι νέοι πρέπει να ζουν με τους γονείς τους.
Από την άλλη όμως, θεωρώ ότι είναι μια μεγάλη ευκαιρία που είμαστε στο σπίτι να μας γνωρίσουν τα παιδιά μας. Τα παιδιά μας μεγαλώνουν σχεδόν μόνα τους. Οι γονείς έχουν τώρα την δυνατότητα να δώσουν τον εαυτό τους στα παιδιά τους. Και να γνωριστούν μαζί τους, ζώντας στιγμές που τα παιδιά θα θυμούνται στο μέλλον. Γιατί οι σχέσεις με τους γονείς είναι βασικός άξονας ενσυναίσθησης των παιδιών.
Ο Ελληνας μεγάλωσε γρήγορα και ανώριμα και ο πλούτος, που ήρθε αιφνίδια, χάλασε πολύ τους δεσμούς, δημιουργώντας μια ατομική ελευθερία υπερβολική και υπέρμετρη, μακριά από την συναισθηματική νοημοσύνη και την ενσυναίσθηση της ανθρώπινης σχέσης.
Τα τελευταία είκοσι χρόνια έχει αλλάξει πολύ η οικογένεια στην χώρα μας, ίσως να έχει χαθεί και η έννοια, όπως και του γάμου. Όλο αυτό ίσως ξανακερδηθεί, ώστε να δούμε πάλι τον άνθρωπο δίπλα μας και όχι απέναντί μας».