«Οι Δρόμοι της Αραβίας»: Η έκθεση που ξαναγράφει την ιστορία της Αραβικής Χερσονήσου στο Μουσείο Μπενάκη  | 0 bovary.gr
«Οι Δρόμοι της Αραβίας»: Η έκθεση που ξαναγράφει την ιστορία της Αραβικής Χερσονήσου στο Μουσείο Μπενάκη | 0 bovary.gr
ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ

«Οι Δρόμοι της Αραβίας»: Η έκθεση που ξαναγράφει την ιστορία της Αραβικής Χερσονήσου στο Μουσείο Μπενάκη


Κάποιες φορές, το παρελθόν επιστρέφει και μας δίνει την ευκαιρία να ζήσουμε στο παρόν εμπειρίες πρωτόγνωρες, να μάθουμε ιστορίες ανείπωτες, να διασχίσουμε τους δρόμους που διασταυρώνουν το χθες και το σήμερα.

Στην καρδιά της Αθήνας, ζωντανεύει ένας συναρπαστικός, ανεξερεύνητος κόσμος που περιμένει τους επισκέπτες του να τον ανακαλύψουν.

Όταν η γνώση έρχεται μέσα από εικόνες, γίνεται ανεξίτηλη στη μνήμη. Μετουσιώνεται σε μια εμπειρία που ξυπνά τις αισθήσεις και ανοίγει διάπλατα τους ορίζοντες.

«Δρόμοι της Αραβίας. Αρχαιολογικοί Θησαυροί από τη Σαουδική Αραβία»: η μοναδικής αισθητικής έκθεση –με τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό του Νίκου Σ. Πετρόπουλου- που φιλοξενεί το Μουσείο Μπενάκη στον αριθμό 138 της οδού Πειραιώς, είναι μια τελετουργία μύησης στην ιστορία της Αραβικής Χερσονήσου από τους προϊστορικούς χρόνους έως τον 20ο αιώνα που δεν πρέπει να χάσει κανείς. 

Επιτύμβια στήλη από την Τάυμα, 5ος – 4ος αιώνας π.Χ, Ψαμμίτης Μουσείο Τάυμας . Πάνω στην παρούσα πλάκα από ψαμμίτη έχει χαραχτεί η μορφή ενός προσώπου μέσα σε εσώγλυφο τετράγωνο πλαίσιο.  Κάτω, αραμαϊκή επιγραφή αναφέρει: «Στη μνήμη του Τάιμ, του γιου του Ζαΐντ.». Παρόμοιες επιτύμβιες στήλες βρέθηκαν στην Τάυμα, στα βορειοανατολικά της αλ-Ούλα, γεγονός που καταδεικνύει την επικοινωνία μεταξύ της βορειοδυτικής Αραβικής Χερσονήσου και του νοτιότερου μέρους της, όπου τέτοιες στήλες απαντώνται συχνότατα.
Επιτύμβια στήλη από την Τάυμα, 5ος – 4ος αιώνας π.Χ, Ψαμμίτης Μουσείο Τάυμας . Πάνω στην παρούσα πλάκα από ψαμμίτη έχει χαραχτεί η μορφή ενός προσώπου μέσα σε εσώγλυφο τετράγωνο πλαίσιο. Κάτω, αραμαϊκή επιγραφή αναφέρει: «Στη μνήμη του Τάιμ, του γιου του Ζαΐντ.». Παρόμοιες επιτύμβιες στήλες βρέθηκαν στην Τάυμα, στα βορειοανατολικά της αλ-Ούλα, γεγονός που καταδεικνύει την επικοινωνία μεταξύ της βορειοδυτικής Αραβικής Χερσονήσου και του νοτιότερου μέρους της, όπου τέτοιες στήλες απαντώνται συχνότατα.

Μπαίνοντας στην έκθεση, στον τοίχο γραμμένα τα παρακάτω λόγια, σαν εισιτήριο επιβίβασης σε ένα όχημα που σε ταξιδεύει σε έναν κόσμο γεμάτο πολιτιστικούς θησαυρούς.

Η περιπλάνηση στους δρόμους της Αραβίας ξεκινά...

"Λίγες αρχαιολογικές ανακαλύψεις των τελευταίων χρόνων έχουν μεταβάλει τις αντιλήψεις μας για μια περιοχή σε τέτοιο βαθμό, όσο τα αντικείμενα που εκτίθενται σε αυτή την έκθεση. Αινιγματικές επιγραφές σε λίθο, μνημειώδη αγάλματα και μορφές λεπτοδουλεμένες σε κράμα χαλκού φανερώνουν την ιστορία της Αραβικής χερσονήσου πριν την εμφάνιση του ισλάμ τον 7ο αιώνα μ.Χ. Κατά την αρχαιότητα, οι νότιες περιοχές της Χερσονήσου, ήταν οι μοναδικές εκτάσεις στις οποίες το λιβάνι και το μύρο ευδοκιμούσαν και εμπορεύονταν. Αυτή η βιομηχανία είχε ως αποτέλεσμα την δημιουργία ενός περίπλοκου δικτύου δρόμων που προμήθευαν με θυμίαμα ναούς και αυλές της αρχαίας Εγγύς Ανατολής. Οάσεις, πόλεις και σταθμοί  αναπτύχθηκαν κατά μήκος αυτών των εμπορικών διαδρομών. Ταυτοχρόνως, δραστήριες αγορές γεμάτες κίνηση πουλούσαν πολυτελή αντικείμενα τα οποία είτε είχαν δημιουργηθεί τοπικά, είτε είχαν εισαχθεί από την Ινδία, την Κίνα, και άλλα βασίλεια της Άπω Ανατολής...".

Τμήμα βωμού ή θυμιατηριού -Από την αλ-Ούλα 4ος - 3ος αιώνας π.Χ. Ψαμμίτης Πανεπιστήμιο King Saud, Ριάντ, Τμήμα Αρχαιολογίας
Τμήμα βωμού ή θυμιατηριού -Από την αλ-Ούλα 4ος - 3ος αιώνας π.Χ. Ψαμμίτης Πανεπιστήμιο King Saud, Ριάντ, Τμήμα Αρχαιολογίας

Η Αραβία δεν υπήρξε απλά μια απέραντη έρημος, χωρίς ζωή, δράση, σχέδιο και πολιτισμό. Για πολλούς, η πραγματική εικόνα της είναι συγκεχυμένη. Σε αυτή την έκθεση, η αίγλη αυτού του κόσμου αποτυπώνεται σε πάνω από 300 εκθέματα.

Ο τρόπος με τον οποίο η έκθεση είναι εγκατεστημένη στο μουσείο καταφέρνει να μας μεταφέρει σε μια άλλη χωροχρονική διάσταση.

Η μουσική υπόκρουση ντύνει μαγικά τις εικόνες αυτού του μυστηριώδους κόσμου. Ο υπνωτιστικός φωτισμός σε συνεπαίρνει.

Εικόνες από την έρημο γίνονται το φόντο και ο επισκέπτης παρασύρεται στον θαυμαστό σύμπαν που ανοίγεται μπροστά του.

Ανθρωπόμορφη στήλη. Από την Καριάτ αλ-Κάαφα, κοντά στην πόλη Χάιλ 4η χιλιετία π.Χ. Ψαμμίτης Εθνικό Μουσείο, Ριάντ.
Ανθρωπόμορφη στήλη. Από την Καριάτ αλ-Κάαφα, κοντά στην πόλη Χάιλ 4η χιλιετία π.Χ. Ψαμμίτης Εθνικό Μουσείο, Ριάντ.
Θυμιατήριο. Από την Καριάτ αλ-Φάου. Πιθανόν 4ος – 1ος αιώνας π.Χ. Ασβεστόλιθος. Εθνικό Μουσείο, Ριάντ. Αυτό το ψηλό θυμιατήριο είναι διακοσμημένο στη μία όψη με ένα φίδι το σώμα του οποίου κατευθύνεται προς την κορυφή του θυμιάματος.
Θυμιατήριο. Από την Καριάτ αλ-Φάου. Πιθανόν 4ος – 1ος αιώνας π.Χ. Ασβεστόλιθος. Εθνικό Μουσείο, Ριάντ. Αυτό το ψηλό θυμιατήριο είναι διακοσμημένο στη μία όψη με ένα φίδι το σώμα του οποίου κατευθύνεται προς την κορυφή του θυμιάματος.

Αγάλματα, επιτύμβιες στήλες, κτερίσματα, κοσμήματα και προσωπικά είδη στολισμού (σσ. κάποια μάλιστα είναι κοσμημένα με αρχαία ελληνικά μοτίβα και εισήχθησαν στη βορειοανατολική Αραβική Χερσόνησο από τη Μεσόγειο), θραύσματα τοιχογραφιών, αντικείμενα που χρησιμοποιούνταν στην καθημερινή ζωή, νομίσματα, ιερά υφάσματα, χειρόγραφα Κορανίου, η «θύρα της Κάαβας» (μια επιβλητική ξύλινη πόρτα με επένδυση από επιχρυσωμένο ασήμι που δωρίθηκε από τον Οθωμανό σουλτάνο Μουράτ Δ' και βρισκόταν στην είσοδο του εσωτερικού της Κάαβας) είναι μόνο μερικά από τα εκθέματα.

Κούπα. Από την Καριάτ αλ-Φάου. 1ος αιώνας π.Χ. Φυσητό γυαλί. Εθνικό Μουσείο, Ριάντ
Κούπα. Από την Καριάτ αλ-Φάου. 1ος αιώνας π.Χ. Φυσητό γυαλί. Εθνικό Μουσείο, Ριάντ

Αξίζει να σημειωθεί ότι στην αρχή της δεκαετίας που διανύουμε, το 2010, έγινε μια σημαντική ανακάλυψη στη νοτιοδυτική περιοχή της Σαουδικής Αραβίας. Σε σημείωμα της έκθεσης διαβάσαμε ότι σκάβοντας για να βρει νερό ένας καμηλιέρης ανακάλυψε στο αλ-Μαγκάρ ένα σύνολο γλυπτών ζώων από λίθο μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονταν μια στρουθοκάμηλος, ένα πρόβατο, μια κατσίκα, ένα γεράκι και ένας κυνηγετικός σκύλος.

Στο φως ήρθαν εργαλεία λείανσης, υφαντουργικά καρούλια, ένα εγχειρίδιο και άλλα αντικείμενα. Το μεγαλύτερο αντικείμενο από αυτά μοιάζει με άλογο. Βαθουλώματα σε όλη την έκταση της μύτης του αλόγου και κάτω από τον ώμο του πιθανόν υποδηλώνουν μέρη ενός πρώιμου χαλινού. Ορισμένες αιχμές βέλους και λίθινα εργαλεία βρέθηκαν επίσης σε αυτό το σημείο. Σύμφωνα με την έρευνα ραδιενεργού άνθρακα, η χρονολόγηση των αντικειμένων τοποθετείται στα 8110 π.Χ. Η ανακάλυψη αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική για την ιστορία της εξημέρωσης του αλόγου η οποία μέχρι πρόσφατα υπολογιζόταν ότι έλαβε χώρα στην κεντρική Ασία γύρω στα 3500 π.Χ.

Περιδέραιο με καμέο. Από τη Θατζ, Τελλ αλ-Ζάιερ. 1ος αιώνας μ.Χ. Χρυσός, μαργαριτάρια, τουρκουάζ και ρουμπίνια. Εθνικό Μουσείο, Ριάντ
Περιδέραιο με καμέο. Από τη Θατζ, Τελλ αλ-Ζάιερ. 1ος αιώνας μ.Χ. Χρυσός, μαργαριτάρια, τουρκουάζ και ρουμπίνια. Εθνικό Μουσείο, Ριάντ

Σε μια από τις αίθουσες της έκθεσης, προβάλλεται μια ολιγόλεπτη ταινία με τίτλο «To καραβάνι»: εκεί ο επισκέπτης θα διασχίσει την έρημο με τα μάτια του, συντροφιά με τις καμήλες που μεταφέρουν αρώματα, μπαχαρικά, υφάσματα, πολύτιμους λίθους.

Ταφική μάσκα. Από τη Θατζ, Τελλ αλ-Ζάιερ. 1ος αιώνας μ.Χ. Χρυσός Εθνικό Μουσείο, Ριάντ
Ταφική μάσκα. Από τη Θατζ, Τελλ αλ-Ζάιερ. 1ος αιώνας μ.Χ. Χρυσός Εθνικό Μουσείο, Ριάντ

Η έκθεση έχει κάνει πολλούς σταθμούς ανά τον κόσμο: εγκαινιάστηκε για πρώτη φορά στο Λούβρο το 2010 και έκτοτε έχει ταξιδέψει σε Ρώμη, Βερολίνο, Βαρκελώνη, Αγία Πετρούπολη, Ουάσινγκτον, Πενσυλβανία, Κάνσας, Χιούστον, Σαν Φρανσίσκο, Πεκίνο, Σεούλ, Τόκυο και Άμπου Ντάμπι.

Επιτύμβια στήλη της al-Ghaliya, κόρης του Abd al-Jabbar, γιου του al-Ala Από τη Μέκκα 9ος αιώνας μ.Χ. Βασάλτης Εθνικό Μουσείο, Ριάντ. Για την επιγραφή χρησιμοποιήθηκε αυθεντική κομψή κουφική γραφή. Στα τέλη του 13ου αιώνα, η επιτύμβια στήλη επαναχρησιμοποιήθηκε στον τάφο ενός λογίου. Η πρακτική αυτή, της ανακύκλωσης των ταφικών στηλών φαίνεται πως υπήρξε αρκετά συνήθης.
Επιτύμβια στήλη της al-Ghaliya, κόρης του Abd al-Jabbar, γιου του al-Ala Από τη Μέκκα 9ος αιώνας μ.Χ. Βασάλτης Εθνικό Μουσείο, Ριάντ. Για την επιγραφή χρησιμοποιήθηκε αυθεντική κομψή κουφική γραφή. Στα τέλη του 13ου αιώνα, η επιτύμβια στήλη επαναχρησιμοποιήθηκε στον τάφο ενός λογίου. Η πρακτική αυτή, της ανακύκλωσης των ταφικών στηλών φαίνεται πως υπήρξε αρκετά συνήθης.
Κυλινδρικό αγγείο με φοίνικα. Τέλη 3ης χιλιετίας π.Χ. Χλωρίτης. Εθνικό Μουσείο, Ριάντ
Κυλινδρικό αγγείο με φοίνικα. Τέλη 3ης χιλιετίας π.Χ. Χλωρίτης. Εθνικό Μουσείο, Ριάντ

Η έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη σηματοδοτεί την πρώτη παρουσίασή της στη νοτιοανατολική Μεσόγειο. Διοργανώνεται από τη Σαουδική Επιτροπή Τουρισμού και Εθνικής Κληρονομιάς, το Εθνικό Μουσείο του Ριάντ και το Μουσείο Μπενάκη με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και τελεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Εξωτερικών.

Την επιμέλεια της έκθεσης έχει αναλάβει η Μίνα Μωραΐτου, Υπεύθυνη του Μουσείου Μπενάκη Ισλαμικής Τέχνης.

Κατά τη διάρκεια της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν ξεναγήσεις (από την κα Μίνα Μωραΐτου) καθώς και μία σειρά διαλέξεων. 

Την έκθεση συνοδεύει πλούσια, ομότιτλη, εικονογραφημένη έκδοση.

Θυμιατήριο. Από τη Μέκκα Οθωμανική δυναστεία, 1649 μ.Χ. Σίδερο, χρυσός, ασήμι Εθνικό Μουσείο, Ριάντ -Αυτό το εντυπωσιακό θυμιατήριο παραγγέλθηκε για το ιερό της Μεδίνας από τη σύζυγο του Αχμέτ Α’, Μαχπεϊκέρ που σημαίνει Φεγγαροπρόσωπη
Θυμιατήριο. Από τη Μέκκα Οθωμανική δυναστεία, 1649 μ.Χ. Σίδερο, χρυσός, ασήμι Εθνικό Μουσείο, Ριάντ -Αυτό το εντυπωσιακό θυμιατήριο παραγγέλθηκε για το ιερό της Μεδίνας από τη σύζυγο του Αχμέτ Α’, Μαχπεϊκέρ που σημαίνει Φεγγαροπρόσωπη

Info: «Δρόμοι της Αραβίας. Αρχαιολογικοί Θησαυροί από τη Σαουδική Αραβία»

21/3/19-26/5/19

Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138.

Περισσότερες πληροφορίες στο www.benaki.gr

"Οι δρόμοι της Αραβίας" στο Facebook

#RoadsOfArabia #BenakiPireos