Documenta 14: «Μαθαίνοντας από την Αθήνα» ή μήπως «Μαθαίνοντας την Αθήνα»;

Πάνω από έξι χιλιάδες καλλιτέχνες, δημιουργοί, δημοσιογράφοι, ειδικοί, ιστορικοί και εραστές της τέχνης έχουν έρθει στην Αθήνα για να συναντηθούν με την Documenta 14 -στο Kάσελ τα εγκαίνια θα γίνουν στις 10 Ιουνίου, όπου και θα μεταφερθεί, μετά τα μέσα Ιουλίου, μέρος του αθηναϊκού εκθεσιακού υλικού. Κι είναι αλήθεια ότι όλους αυτούς τους συναντάς στους δρόμους της Αθήνας. Αλλωστε η ελληνική δεν είναι η βασική γλώσσα που ακούς στις εκθέσεις. Ως τώρα οι περισσότεροι επισκέπτες είναι ξένοι. Οικογένειες με παιδιά, ζευγάρια, παρέες που στέκονται απέναντι ή δίπλα στα εκθέματα, που συζητούν, φωτογραφίζουν και φωτογραφίζονται με φόντο την Ακρόπολη.

Σαν σταυροδρόμι λαών και πολιτισμών, η έκθεση συγκεντρώνει πολλές και διαφορετικές φωνές από όλο τον κόσμο, καθρεφτίζοντας τις ανησυχίες της εποχής μας. Η απόσταση, η απώλεια, η προσμονή, η ξενιτιά, ο φόβος, η απειλή, η μόδα, η αγωνία, ο ρατσισμός, χρώματος, θρησκεύματος ή φύλου, η φύση και η οικολογία, ο έρωτας, η αγάπη, ο πόνος.... Εργα εν εξελίξει, έργα «ζωντανά», έργα που συνομιλούν με βιβλία, συγγραφείς, κουζίνες, γεύσεις, μουσικές.

Εχει μεγάλη σημασία αυτός ο ελληνο-γερμανικός διάλογος που ξεκίνησε μέσω της Documenta 14: Αποτυπώνει τις αντιφάσεις και τα χαρακτηριστικά της Ευρώπης της κρίσης Γι΄ αυτό και στο επίκεντρο βρίσκεται ο άνθρωπος ενώ πολλά από τα υλικά παραπέμπουν άμεσα στην ιδέα μιας παρακμής και μιας νέας δημιουργικής τάσης....

Το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ), που πρόσφατα άνοιξε τις πόρτες του στο κοινό, είναι μια πρώτη στάση σε αυτή την περιήγηση, καθώς έχει αγκαλιάσει ένα μεγάλο μέρος της έκθεσης. Το παλιό εργοστάσιο Fix, ανάμεσα στη οδό Καλιρρόης και τη Λεωφόρο Συγγρού, έχει μετατραπεί σε μια υψηλής αισθητικής αρχιτεκτονική κατασκευή, μέσα στο λευκό της χρώμα, που φωτίζεται από τα πολλά παράθυρα στους τοίχους και την οροφή. Εκεί ουσιαστικά, μέσα από την ποικιλία των εκθεμάτων, η Documenta 14 συστήνεται στο κοινό. 

Ξεκινώντας από το ισόγειο, οι γιγάντιες μάσκες του Μπο Ντικ (1955-2017), τοποθετημένες σε κύκλους, ή κατά ομάδες, παραπέμπουν σε τελετουργίες και συμβολισμούς αυτόχθονων της Βρετανικής Κολομβίας. Επιδαπέδιες οι επεξηγηματικές επιγραφές, γραμμένες τουλάχιστον σε δύο γλώσσες (αγγλική και ελληνική) καθιστούν τον επισκέπτη προσεκτικό σε κάθε του βήμα. Λίγο πιο κει, οι  κατασκευές με νέον του Στίβεν Αντωνάκου.

Ενας ξεχωριστός χώρος, στον δεύτερο όροφο, ολόλευκος κι αυτός, φιλοξενεί το «Σώμα αντικειμένων» τουDale Harding: Φτιαγμένα από ξύλο, σιλικόνη και καρφιά από ατσάλι, τα αντικείμενα παίζουν με τη σεξουαλικότητα, το φύλο, την ομοφυλοφιλία, τα φετίχ. Στον αντίποδα, το μαλακό, φτιαγμένο από κόκκινα νήματα μαλακό γλυπτό της Σεσίλια Βικούνια που κρέμεται από την ψηλοτάβανη οροφή του μουσείου και παραπέμπει σε μητρικές θεότητες.

Μεγάλες ασπρόμαυρες φωτογραφίες από το Κόσσοβο, ο γούνινος «Κηπουρός με το αρκουδάκι» του Γιώργου Λάππα, οι ζωόμορφες μάσκες φτιαγμένες από κλιματόδεντρα ή η εγκατάσταση του πολωνού καλλιτέχνη Πιοτρ Ουλάνσκι με τους πίνακες από τη σειρά «Ο Χίτλερ και οι ομοφυλόφιλοι» δεν αφήνουν κανέναν ασυγκίνητο.

Ανεβαίνοντας τους ορόφους και προτού φτάσει κανείς στον τελευταίο, οι μικρές σχεδόν κρυφές αίθουσες με τις προβολές, αποτελούν μια ενδιαφέρουσα έκπληξη: Οπως το 30λεπτο ψηφιακό βίντεο του HansEijkelboom με τον τίτλο «Δρόμος και Μοντέρνα ζωή» με στιγμιότυπα από το Μπέρμιγχαμ. Το χωρίς ήχο βίντεο αποτυπώνει με ήσυχο αλλά καθηλωτικό τρόπο πόσο ίδιοι είμαστε, θύματα, μιας μόδας που μας μετατρέπει σε αγέλη: Είτε περπατάμε με το κινητό στο χέρι είτε έχουμε πολλά τατουάζ, φοράμε συγκεκριμένες μάρκες, κρατάμε στα χέρια ίδιες τσάντες... Δεν είναι τυχαίο ότι η αίσθουσα συγκεντρώνει κοινό που παραμένει καθ΄ όλη σχεδόν τη διάρκεια του βίντεο, γιατί αυτό που βλέπει λειτουργεί σαν μαγνήτης και καθρέφτης μαζί.