«Δεν είμαι καλή μητέρα», «Κάνω όλο λάθη», «Νιώθω τόσο ένοχη που δεν έχω κουράγιο να παίξω μαζί τους», «Μήπως με αυτό που έκανα τραυμάτισα το παιδί μου;». Καθημερινά ερωτήματα που βασανίζουν εκατομμύρια μητέρες.
Γράφει η Σοφιάνα Μηλιωρίτσα, MA., MSc, Προσωποκεντρική Ψυχοθεραπεύτρια.
Λόγος αγωνιώδης και ένοχος. Συνήθεις φράσεις που ακούμε από μητέρες. Αδιάκοπη αξιολόγηση, κακή εικόνα εαυτού, απογοήτευση και ενοχή που δεν φτάνουν την εξιδανικευμένη εικόνα την οποία καλλιεργούν, κυρίως, οι δυτικές κοινωνίες για την τέλεια, γονεϊκότητα και ειδικότερα την μητρότητα.
Πόσες γυναίκες έπαθαν υπερκόπωση στην προσπάθεια τους να γίνουν «τέλειες», πόσες πέρασαν κατάθλιψη και πόσες ζουν με σκέψεις αναξιότητας και ενοχής; Αυστηροί κοινωνικοί κανόνες απαιτούν από τις γυναίκες να είναι οι τέλειες μητέρες.
Πρόσφατες έρευνες καταδεικνύουν ότι οι γυναίκες όταν βιώνουν πιέσεις για μια “τέλεια” μητρότητα, υποφέρουν από αυξημένη ενοχή και στρες.
Παρόλο που η μετάβαση στην γονεϊκότητα θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα ορόσημα στη ζωή ενός ανθρώπου και ότι συνοδεύεται από χαρά και ευτυχία, η εμπειρική έρευνα δείχνει ακριβώς το αντίθετο.
Αποκαλύπτει δηλαδή ότι μπορεί η γονεϊκότητα να προσφέρει κάποια οφέλη όπως νόημα στη ζωή ωστόσο οι γονείς με παιδιά, ειδικά μικρής ηλικίας, δηλώνουν χαμηλή ικανοποίηση για την ζωή τους και έχουν αυξημένα ποσοστά κατάθλιψης σε σχέση με ανθρώπους χωρίς παιδιά.
Στις δυτικές κοινωνίες η μητρότητα θεωρείται κεντρικός σκοπός ζωής και η κυρίαρχη ιδεολογία προστάζει τις γυναίκες να τοποθετούν πάντα τις ανάγκες των παιδιών τους πάνω από τις δικές τους, να είναι τα βασικά πρόσωπα στην ανατροφή των παιδιών και γενικά να αποδεικνύουν τη μέγιστη αφοσίωση σε αυτό το έργο.
Οι κοινωνικοί κανόνες ασκούν μεγάλη επιρροή στο συναίσθημα, τη σκέψη και την συμπεριφορά και έτσι οι μητέρες συχνά υποκύπτουν στο κυρίαρχο αφήγημα για να μην «τιμωρηθούν» κοινωνικά.
Λίγες έρευνες έχουν γίνει σχετικά με τον τρόπο που οι γυναίκες ρυθμίζουν και διαχειρίζονται αυτή την πίεση. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι προσπαθούν να προλαμβάνουν διαρκώς την κάθε “στραβοτιμονιά” δηλαδή, λειτουργούν πολύ συχνά προληπτικά προσπαθώντας να ελέγξουν τις καταστάσεις και να προλάβουν και το παραμικρό «λάθος».
Σε επίπεδο συμπεριφοράς αυτό συχνά μεταφράζεται στην εξ ολοκλήρου ανάληψη την ανατροφής του παιδιού με χαμηλή συμμετοχή του άλλου γονέα. Αυτές οι στρατηγικές είναι αρχικά βοηθητικές για να νιώσει μια μητέρα άξια σύμφωνα με τους κοινωνικούς κανόνες αλλά σε βάθος χρόνου οδηγούν σε υπερκόπωση.
Ταυτόχρονα, άλλο ένα κόστος που συνοδεύει αυτή την υπερπροσπάθεια είναι η μείωση των επαγγελματικών φιλοδοξιών μιας γυναίκας για να μπορέσει να αντέξει την υπερανάληψη των καθηκόντων.
Η έκπληξη όμως έρχεται από αλλού. Η ιδεολογία της “απόλυτης” μητρότητας η οποία εδράζεται σε αντιλήψεις όπως ότι η γυναίκα έχει το μητρικό “ένστικτο” αλλά και στην ανισότητα των δύο φύλων, στις μέρες μας διαχέεται και μεταδίδεται- πιέζοντας ιδιαιτέρως τις μητέρες- μέσα από τα blogs μαμάδων που είναι ευρύτατα διαδεδομένα χάρη στις νέες τεχνολογίες.
Έρευνες σε blogs μαμάδων στο εξωτερικό αποκαλύπτουν ότι αναπαράγουν την κυρίαρχη ιδεολογία για την “εξιδανικευμένη” μητρότητα. Τα βασικά θέματα τα οποία τονίζονται σε αυτά τα blogs είναι πως το παιδί είναι ιερό, το σπίτι επίσης, η γυναίκα προσφέρει την καλύτερη γονεϊκότητα (σε σχέση με τον άνδρα), αισθήματα μητρικής αποτυχίας και κριτική στους γονείς που δεν ενστερνίζονται εξοντωτικά μοντέλα άσκησης γονεϊκότητας.
Ο δρόμος από την εξιδανίκευση της μητρότητας και τις υψηλές προσδοκίες που πιέζουν τις γυναίκες μέχρι την εξουθένωση, το αίσθημα ανεπάρκειας και τις τύψεις δεν είναι, τελικά, μακρύς. Ακόμα και η γιορτή της Μητέρας μπορεί να είναι για κάποιες γυναίκες μια μέρα ενοχής και πίεσης. Σαν να μην αξίζουν το φιλί ή την κάρτα που θα φέρει το παιδί από το σχολείο. Αυτό θέλουμε;
Βιβλιογραφία
Meeussen, L and Van Laar, C (2018) Feeling Pressure to Be a Perfect Mother Relates to Parental Burnout and Career Ambitions. Front. Psychol. 9:2113
Verniers, C., Bonnot, V. and Assilaméhou-Kunz, Y (2022) Intensive mothering and the perpetuation of gender inequality: Evidence from a mixed methods research, Acta Psychologica, 227,
