Το παράθυρο της γονιμότητας: Μήπως δεν ξέρουμε όλη την αλήθεια για το βιολογικό μας ρολόι;
Η πιθανότητα μιας γυναίκας να μείνει έγκυος μειώνεται όντως δραματικά μετά τα 30; Είναι οι γυναίκες άνω των 35 «γηριατρικές» μητέρες; Οι ειδικοί μιλούν στο βρετανικό Independent για την γονιμότητα σε μεγαλύτερη ηλικία.
Η Laura Linney ήταν 49 όταν απέκτησε το πρώτο της παιδί. Η Hilary Swank ήταν 48 και η Chloë Sevigny 45. Από τα πρωτοσέλιδα των μέσων ενημέρωσης θα μπορούσε κανείς να πιστέψει ότι οι περισσότερες γυναίκες γίνονται μητέρες μετά τα 40 σήμερα.
Κι όμως, η κριτική για όσες καθυστερούν να αποκτήσουν παιδιά και οι συνεχείς αναφορές στο βιολογικό ρολόι που «χτυπά σαν ωρολογιακή βόμβα» παραμένουν διαδεδομένες, pαρόλο που και ο μέσος όρος ηλικίας έναρξης της εξωσωματικής γονιμοποίησης να ξεπερνά τα 35.
Μειώνεται όντως η γονιμότητα μετά από μια ηλικία;
Η Laura Barton περιέγραφε με συγκίνηση την εγκυμοσύνη της στα 45 της, μετά από χρόνια προσπαθειών, συμπεριλαμβανομένης της εξωσωματικής, σε άρθρο της στον βρετανικό Guardian. Ένιωθε, όπως έγραφε, πως η άφιξη του γιου της θεωρούνταν αποτέλεσμα μαγείας ή επιστήμης.
Είναι μια παράδοξη κατάσταση για τις γυναίκες, που βλέπουν ιστορίες όπως της Naomi Campbell να αποκτά παιδιά στα 50, ενώ η κοινωνία τις πιέζει να βιαστούν πριν η γονιμότητα μειωθεί απότομα. Ένα μήνυμα που ακούμε από νωρίς: «τικ-τοκ, ο χρόνος τελειώνει, πρέπει να μείνεις έγκυος πριν τα 30».
Ωστόσο, η μέση ηλικία τεκνοποίησης ανεβαίνει σταθερά. Στη Βρετανία, για πρώτη φορά οι περισσότερες γυναίκες κάνουν το πρώτο τους παιδί μετά τα 32, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας. Επίσης, η μέση ηλικία έναρξης εξωσωματικής ξεπέρασε τα 35, σύμφωνα με αναφορά της Υπηρεσίας Ανθρώπινης Γονιμοποίησης και Εμβρυολογίας.
Ένα βασικό πρόβλημα είναι ότι οι γυναίκες γνωρίζουν ελάχιστα για το πώς λειτουργεί το σώμα τους, λόγω της έλλειψης εκπαίδευσης γύρω από την ωορρηξία και τη γονιμότητα, σημειώνει ο βρετανικός Independent.
Η Toni Belfield, συγγραφέας του βιβλίου «Τι πρέπει να ξέρει κάθε γυναίκα για τη γονιμότητα», λέει πως παρά τις πολλές πληροφορίες, «λίγες γυναίκες κατανοούν πραγματικά πώς λειτουργούν τα αναπαραγωγικά τους όργανα». Προσθέτει πως η γονιμότητα είναι ένα δώρο με ημερομηνία λήξης και ότι η κατανόηση αυτή βοηθά τις γυναίκες να παίρνουν πιο ενημερωμένες αποφάσεις.
Ο δρ Ιπποκράτης Σαρρής, σύμβουλος αναπαραγωγικής ιατρικής, εξηγεί πως οι γυναίκες γεννιούνται με όλα τα ωάριά τους, σε αντίθεση με τους άνδρες που παράγουν σπέρμα καθ’ όλη τη ζωή. Με το πέρασμα του χρόνου ο αριθμός των ωαρίων μειώνεται.
Επιπλέον, όπως και το υπόλοιπο σώμα, τα ωάρια γερνούν, οπότε η ικανότητά τους να παράγουν υγιή μωρά φθίνει. «Τα ωάρια δεν είναι φίλοι μεταξύ τους, ανταγωνίζονται για να γίνουν μωρό», εξηγεί.
Η πιθανότητα να υπάρξει ένα «καλό» ωάριο κάθε μήνα μειώνεται καθώς λιγοστεύουν. Στα 20, περίπου 20-30 ωάρια ανταγωνίζονται κάθε μήνα και ένα στα τέσσερα έως έξι είναι «φυσιολογικό», δηλαδή δύο με τρία καλά ωάρια τον μήνα. Στα 40, ο αριθμός των ανταγωνιστικών ωαρίων πέφτει στα 10-12, με πιθανότητα μόνο ένα στα 15-20 να είναι φυσιολογικό. Κάποιους μήνες μπορεί να μην υπάρξει κανένα καλό ωάριο.
Ταυτόχρονα, οι χρωμοσωμικές ανωμαλίες στα ωάρια αυξάνονται με την ηλικία, με αποτέλεσμα μεγαλύτερο κίνδυνο αποβολών, πρόωρων γεννήσεων ή γενετικών παθήσεων όπως το σύνδρομο Down.
Η πτώση της γονιμότητας δεν είναι απότομη μετά τα 30
Η πτώση της γονιμότητας δεν είναι απότομη μετά τα 30, αλλά σταδιακή και επιταχύνεται μετά τα 35, ενώ μετά τα 40 γίνεται πιο απότομη. Η πιθανότητα φυσικής σύλληψης κυμαίνεται στο 25% στην ηλικία των 20, πέφτει στο 10% στα 40 και μόλις στο 1% στα 44.
Ο δρ Σαρρής τονίζει πως «δεν υπάρχει απόλυτο σημείο-καμπή, το σώμα δεν ξέρει την ημερομηνία γέννησής μας, αλλά η πτωτική τάση επιταχύνεται μετά τα 35».
Η ενημέρωση για τη γονιμότητα είναι περιορισμένη. Πολλά ζευγάρια ηλικίας άνω των 35 εκπλήσσονται που η πιθανότητα φυσικής σύλληψης δεν ξεπερνά το 30% την πιο γόνιμη ημέρα κάθε μήνα.
Σε αντίθεση με άλλους τομείς της ιατρικής που έχουν σημειώσει προόδους, το παράθυρο γονιμότητας παραμένει σχετικά σταθερό. Η ηλικία παραμένει ο πιο σημαντικός παράγοντας, πολύ περισσότερο από το στιλ ζωής ή τα γονίδια.
Οι κακές συνήθειες όπως το κάπνισμα και η παχυσαρκία μειώνουν ακόμη περισσότερο τις πιθανότητες.
Τα τελευταία 20 χρόνια έχουν βελτιωθεί οι μέθοδοι ελέγχου της γονιμότητας και οι τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Η Toni Belfield αναφέρει πως πλέον υπάρχουν εξετάσεις και υπέρηχοι που εντοπίζουν πολύποδες ή ινομυώματα, αυξάνοντας την κατανόηση και τις πιθανότητες εγκυμοσύνης.
Οι δυνατότητες κρυοσυντήρησης ωαρίων έχουν επίσης εξελιχθεί, με ποσοστό επιβίωσης 95% μετά την απόψυξη και 85% γονιμοποίησης. Η ποιότητα των ωαρίων όμως περιορίζει ακόμα την επιτυχία, ειδικά σε μεγαλύτερες ηλικίες.
Η καθηγήτρια Evelyn Telfer εξηγεί πως «γι’ αυτό οι γυναίκες προτρέπονται να καταψύξουν τα ωάριά τους νωρίς». Συχνά οι εγκυμοσύνες σε μεγαλύτερη ηλικία με δωρεά ωαρίων προέρχονται από νεότερες δότες.
Νέες τεχνικές, όπως η αφαίρεση και κατάψυξη ωοθηκικού ιστού πριν από θεραπείες όπως η χημειοθεραπεία, προσφέρουν ελπίδα σε νεότερες γυναίκες. Ωστόσο απαιτούν προνοητικότητα να εφαρμοστούν σε μικρή ηλικία.
Πέρα από τους αριθμούς, οι γυναίκες που γίνονται μητέρες μετά τα 35 αναφέρουν προκλήσεις και πλεονεκτήματα. Μία μητέρα 39 ετών θυμάται πως η καισαρική ήταν δύσκολη και ο ύπνος της διαταραγμένος, όμως υπογραμμίζει πως ήταν «έτοιμη, είχε ταξιδέψει και ήταν η κατάλληλη στιγμή».
Μία άλλη στα 37 αναφέρει ότι αισθάνθηκε πίεση λόγω πολιτισμικών προσδοκιών, αλλά και πιο ώριμη, με καλύτερες σχέσεις και οικονομική σταθερότητα. Μία τρίτη, που γέννησε το πρώτο της παιδί στα 28 και το τελευταίο στα 38, αναφέρει πως είχε περισσότερη ενέργεια στα 20 αλλά ήταν πιο ήρεμη και λιγότερο αγχώδης στα 30.
Το στίγμα της «γηριατρικής μητέρας» προκαλεί δυσφορία, όμως το βιολογικό ρολόι δεν είναι παραμύθι. Η γονιμότητα μειώνεται σταδιακά μετά τα 30, επιταχύνεται μετά τα 35 και στα 40 η πτώση είναι πιο έντονη. Η γνώση και η σωστή υποστήριξη μπορούν να βοηθήσουν σε πιο συνειδητές επιλογές μητρότητας.
