Τότε που το flower power άνθιζε μέσα σε σπηλιές, όπου μια χούφτα ποιητές και επαναστάτες, ονειρεύονταν την ειρηνική Γη της Ουτοπίας…
Στα 60’s, τα Μάταλα, στην νότια Κρήτη ήταν ένα ψαροχώρι, ή μάλλον ένας οικισμός, χτισμένος πάνω σε ένα γραφικό λιμανάκι, στον κόλπο της Μεσσαράς. Μια χρυσαφένια παραλία, περιτριγυρισμένη από απότομους, πέτρινους σχηματισμούς από ψαμμίτη, με σπηλιές λαξεμένες στο βράχο -για τους δυτικούς, ήταν «εξωτική» παρθένα γωνιά της Γης. Ένας Παράδεισος, ξεχασμένoς κι από το Θεό.
Οι πρώτοι που κατέφυγαν στα Μάταλα, γύρω στο 1965, ήταν beatniks -επαναστάτες μποέμ που φλέρταραν με την ιδέα της εθελούσιας φτώχειας, ως πηγής φώτισης. Ακολούθησαν οι χίπις. Οι ειρηνιστές, οι ποιητές, οι περιθωριακοί αναζήτησαν το νόημα της ζωής μες στις σπηλιές που είχαν λαξέψει στα βράχια οι προϊστορικοί κάτοικοι του νησιού -σπηλιές, που στα ρωμαϊκά χρόνια χρησιμοποιούνταν ως τάφοι. Έμεναν στις ταφικές κρύπτες, ζώντας πρωτόγονα, χωρίς ανέσεις. Αντί για ηλεκτρικό, χρησιμοποιούσαν λάμπες πετρελαίου, ετοίμαζαν φαγητό σε μικρές γκαζιέρες. Έτρωγαν φρούτα και λαχανικά, ψάρευαν για να είναι αυτάρκεις. Φορούσαν πολύχρωμα ρούχα, ή κυκλοφορούσαν μισόγυμνοι και ονειρεύονται να γίνουν Πρωτόπλαστοι, «Παιδιά του Θεού». Να ενωθούν με την Μητέρα Φύση.
Οι εκκεντρικοί αυτοί νομάδες με τα καινούργια, ελεύθερα ήθη ήταν μοιραίο να προκαλέσουν την αντίδραση των εκκλησιαστικών αρχών -τον Ιούνιο του 1968 ο δεσπότης Γορτύνης και Αρκαδίας Τιμόθεος, έβγαλε μια εγκύκλιο με την οποία κήρυσσε «ανένδοτο αγώνα» κατά των χίπις. Η εγκύκλιος αναδημοσιεύτηκε από εφημερίδες των Αθηνών, ενώ ένα μήνα αργότερα, τον Ioύλιο του 1968, το αμερικάνικο περιοδικό «Life», κυκλοφόρησε με εξώφυλλο ένα νεαρό ζευγάρι, σε μια σπηλιά και τίτλο «Νέοι Αμερικανοί νομάδες, στο εξωτερικό». Έτσι απλά, σχεδόν μέσα σε μια νύχτα το άσημο κρητικό ψαροχώρι θα γίνει η «πρωτεύουσα του παγκόσμιου χίπικου κινήματος»….
«ΕΙΝΑΙ ΔΥΣΚΟΛΟ ΝΑ ΦΥΓΕΙΣ ΑΠΟ ΔΩ ΚΑΡΕΪ …»
Σε αυτή εδώ την επί γης Ουτοπία, δεκάδες νέοι άνθρωποι κολυμπούν, φιλοσοφούν, παίζουν μουσική, τραγουδούν, διαλογίζονται, καπνίζουν χασίς και κάνουν ελεύθερο έρωτα στο φως του φεγγαριού. Το καλοκαίρι του ΄69 τα Μάταλα είναι ένα διαρκές πάρτι με ελεύθερη είσοδο, μια απάντηση στο ψυχροπολεμικό κλίμα της εποχής,
Ο μύθος θέλει τους Μπομπ Ντίλαν, Τζάνις Τζόπλιν και Κατ Στίβενς να περνούν από ‘δώ -αν και η μόνη σίγουρη επισκέπτρια είναι η Τζόνι Μίτσελ, ύστερα από τον χωρισμό της με τον τραγουδιστή Γκράχαμ Νας. Η γνωστή Καναδή τραγουδίστρια και συνθέτρια, της φολκ και της ροκ, έζησε για λίγο στα Μάταλα στα τέλη των 60΄s -εκεί άνθισε ο έρωτάς της για έναν άλλο χίπι, τον Κάρεϊ Ράντιτζ, για τον οποίο έγραψε και το “Carey”, το περίφημο τραγούδι-tribute στα Μάταλα. Του το έκανε δώρο, ανήμερα στα γενέθλιά του… (Ο αέρας έρχεται από την Αφρική/χθες το βράδυ δεν μπορούσα να κοιμηθώ/ ξέρεις είναι δύσκολο να φύγεις από δω, Κάρεϊ/ όμως εδώ δεν είναι το σπίτι μου….)
Η ζωή, στις σπηλιές είναι γοητευτική, ελεύθερη. Και δύσκολη. Σχεδόν αβίωτη. «Δεν υπήρχαν σπίτια στα Μάταλα -μόλις δύο παντοπωλεία, ένας φούρνος, του οποίου ο ιδιοκτήτης έκανε φρέσκο γιαούρτι και ψωμί, ένα κατάστημα γενικού εμπορίου με το μοναδικό τηλέφωνο, δύο καφετέριες και λιγοστές καλύβες που μπορούσες να νοικιάσεις», θυμάται η Μίτσελ στις συνεντεύξεις της.
Είναι ένας Παράδεισος με ημερομηνία λήξης. Στον τοπικό Τύπο δημοσιεύονται «πύρινα» άρθρα κατά των χίπις, τους οποίους οι γράφοντες χαρακτηρίζουν «ανισόρροπους» ή «ανώμαλους». Λέγεται πως «οι χίπιδες έχουν σκοπό να δημιουργήσουν το τρίτο φύλο» και «να καταστρέψουν τις οικογένειες της Κρήτης». Τα Μάταλα γίνονται στόχος των πραξικοπηματιών. Σε διάγγελμά του, ο δικτάτορας Παπαδόπουλος θα κάνει λόγο για «ηθική αναρχία» που πρέπει να παταχθεί με κάθε κόστος. Οι αιφνιδιαστικοί έλεγχοι της Αστυνομίας στην περιοχή γίνονται καθημερινό φαινόμενο. Στα τέλη Απριλίου του ‘70, με το πρόσχημα της κομμουνιστικής απειλής, η χούντα, προχωρεί σε "επιχείρηση σκούπα" (σ.σ. διακριτική, για να μην κατηγορηθεί στο εξωτερικό, για έλλειψη δημοκρατικότητας) και απομακρύνει τους χίπις από τις σπηλιές. Οι τελευταίοι, ρομαντικοί "άποικοι" της παραλίας, μαζεύουν τα σακίδιά τους και αποχαιρετούν το ονειρικό καταφύγιό τους.
Σήμερα τα Μάταλα είναι τουριστικός προορισμός. Οι σπηλιές είναι περιφραγμένες, υπό την προστασία της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Δεν επιτρέπεται σε κανέναν να διανυκτερεύσει. Τα τελευταία χρόνια, κάθε Ιούνιο, στην χρυσαφένια παραλία των Ματάλων διοργανώνεται το Matala beach festival -μια γιορτή όπου οι απανταχού βετεράνοι χίπις και οι νέο-νοσταλγοί επιχειρούν να αναβιώσουν κάτι από την ανεμελιά των 70’s. Την Χαμένη Ουτοπία, που επιζεί ακόμα στο παλιό γκράφιτι στον τοίχο: «Καλωσήλθατε στα Μάταλα. Σήμερα είναι η ζωή. Το αύριο δεν έρχεται ποτέ».
