Η Αγγελική Καρυστινού είναι η πρώτη γυναίκα στην Ελλάδα που σκηνοθετεί έργο για τον Παζολίνι

«Hξερα ότι οι ιστορίες μου θα με σκοτώσουν, τα ίδια μου τα πρόσωπα, αυτά που έπλασα με αίμα και αιθέρα, γιατί το σώμα δεν είναι αξίζει αν είναι μόνο χώμα, χρειάζεται και λίγο αέρα»: Σε ένα μεσοδιάστημα ζωής και θανάτου, ο Παζολίνι ψάχνει να λύσει το μυστήριο της δολοφονίας του. Όλα αυτά στην παράσταση «Παζολίνι» που συνεχίζεται για δεύτερη σεζόν, στο θέατρο «Φούρνος».

Η Αγγελική Καρυστινού είναι η πρώτη γυναίκα σκηνοθέτις στην Ελλάδα που ασχολείται με τον μεγάλο καλλιτέχνη και ανήσυχο διανοητή. Η σκηνή του θέατρου μοιάζει με την Όστια, την παραλία όπου τον δολοφόνησαν και ταυτόχρονα με κινηματογραφικό σετ και παλιό σινεμά.

Η ηθοποιός και σκηνοθέτις μιλά στην Βοvary για την παράσταση «Παζολίνι» και τις δυσκολίες που καλείτε να διαχειριστεί μια γυναίκα σκηνοθέτις στην Ελλάδα σήμερα.

Γυναίκα σκηνοθέτις. Ποιες οι δυσκολίες και οι προκλήσεις που καλείστε να διαχειριστείτε σε έναν ανδροκρατούμενο χώρο;

Μόνο δυσκολίες έχουν να αντιμετωπίσουν οι γυναίκες σκηνοθέτες. Γενικώς υπάρχει ακόμα ένας ενδοιασμός απέναντί μας, και φυσικά υφιστάμεθα χρόνια τώρα μια τεράστια αδικία, ακόμα και προσβολές. Θα έχετε σίγουρα ακούσει τον όρο «γυναικεία σκηνοθεσία», ή «γυναικεία γραφή», ή «φεμινιστική οπτική», όροι που εν πολλοίς χρησιμοποιούνται υποτιμητικά. Αντίθετα ποτέ κανείς δεν έχει μιλήσει για μια πολύ «ανδρική σκηνοθεσία» ή πολύ φαλλοκρατική. Αυτό είναι ενδεικτικό μιας ολόκληρης κατάστασης. Πρέπει να σας πω ότι σε κάποιες χώρες, όπως στην Αγγλία οι γυναίκες σκηνοθέτες και συγγραφείς έχουν πετύχει την περιβόητη ποσόστωση, που σημαίνει ότι όλες οι αναθέσεις έργων και παραστάσεων γίνονται πενήντα πενήντα. Αν δηλαδή έχουμε είκοσι παραστάσεις, τις δέκα αναγκαστικά τις σκηνοθετούν γυναίκες και δη στους κρατικούς φορείς.

Αυτό βέβαια έγινε μετά από μια μεγάλη απεργία και μεγάλο αγώνα που στηρίχθηκε πολύ από τις γυναίκες ηθοποιούς, που για μεγάλο διάστημα δεν πήγαιναν σε πρόβες και παραστάσεις. Στην Ελλάδα ακόμα είμαστε πολύ πίσω σε αυτό το θέμα, αν και τα τελευταία χρόνια αρκετές σημαντικές γυναίκες κατάφεραν να ανατρέψουν μια καθεστηκυία τάξη πραγμάτων. Βέβαια σε αυτές τις περιπτώσεις μιλάμε για εξαιρέσεις δυναμικών προσωπικοτήτων, τις οποίες σίγουρα θαυμάζουμε, αλλά όχι για ένα κεκτημένο δικαίωμα. Νομίζω ότι αυτό είναι το ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε οι γυναίκες του χώρου μας εδώ στην Ελλάδα και μάλιστα άμεσα. Δεν εννοείται να θεωρούμαστε πολίτες δεύτερης κατηγορίας εν έτει 2019.

Ποιο ήταν το έναυσμα για το ανέβασμα του έργου;

Ήταν πρόταση του Ένκε Φεζολλάρι. Μέχρι τότε δεν ήξερα τον Παζολίνι, παρά μόνο μέσα από τις ταινίες. Άρχισα, λοιπόν, να διαβάζω και βρήκα το κείμενο που είχε έγραψε λίγο πριν πεθάνει στην «Corierre Della Sera». Ενα κείμενο σπάνιας γενναιότητας κατά τη γνώμη μου, γιατί ένας σημαντικός και ιδιαιτέρως προβεβλημένος καλλιτέχνης και διανοητής βγήκε και μίλησε ανοιχτά για τα όσα συνέβαιναν στη χώρα του τότε, ρισκάροντας τα πάντα. Ίσως δεν ήξερε ότι αυτό το κείμενο θα του κοστίσει τη ζωή, όμως, σίγουρα διακυβεύονταν πολλά κι εκείνος τόλμησε. Αυτό, λοιπόν, το κείμενο ήταν ο λόγος που ήθελα να ασχοληθώ με αυτή την προσωπικότητα.

Ποιος είναι ο Παζολίνι για εσάς;

Ένας μάχιμος αγωνιστής, πολύ ευγενικός άνθρωπος, με αγάπη και κατανόηση, που δεν ανεχόταν την έννοια της εξουσίας σε κανένα τομέα της ζωής του- -ίσως γι’ αυτό έζησε και τη ζωή που έζησε- ένας σκεπτόμενος άνθρωπος που έβλεπε και το φως και το σκοτάδι, αλλά ήξερε να παραμένει χαμογελαστός.

Νομίζω ότι είναι από τις πολύ σπάνιες περιπτώσεις διανοητή και καλλιτέχνη που είχε τόσο θάρρος, στα όρια της αυτοθυσίας, θα έλεγα.

Πόσο επίκαιρο είναι το έργο σήμερα;

Τα προβλήματα της εποχής του Παζολίνι δεν διαφέρουν πολύ από τα προβλήματα του κόσμου σήμερα σε παγκόσμιο επίπεδο. Όλα είναι τόσο ίδια που είναι σχεδόν τρομακτικό ότι δεν διδασκόμαστε τίποτα από την Ιστορία. Ο Παζολίνι, όμως, είναι και αυτή η φωνή που λείπει σήμερα, δηλαδή κάποιος με κύρος και προβολή, που να μπορεί να μιλήσει τόσο άμεσα στον κόσμο, να μιλήσει ανοιχτά ακόμα και με ονόματα χωρίς φόβο αλλά με πάρα πολύ πάθος, ορίζοντας στην ουσία μέσα από τη στάση τον ρόλο της τέχνης και της διανόησης.

Μου κάνει, επίσης, εντύπωση που ο Παζολίνι τότε, που ακόμα η οικολογική κρίση δεν είχε ξεσπάσει, εξαιρετικά προφητικός, μιλούσε για τη φύση, για τη σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον και προέτρεπε τους θεατές του και τους αναγνώστες του να επιστρέψουν στην απλότητα.

Οι άνθρωποι μπορεί να μην έχουν δει τις ταινίες μου, μπορεί να μην έχουν διαβάσει ούτε μια σειρά από τα κείμενά μου, όμως δεν παύουν να αισθάνονται προσβεβλημένοι. Τελικά πιστεύω πως όλες αυτές οι δίκες είναι ουσιαστικά μία και μοναδική, αυτή που θέλει να με καταδικάσει ως «το άθροισμά όλων των βίτσιων, την ενσάρκωση του Κακού». (Απόσπασμα από την παράσταση «Παζολίνι»).

Πώς προέκυψε το κείμενο της παράστασης;

Ξεκινήσαμε από ένα κείμενο του Γιάννη Σολδάτου το «Όταν ο Παζολίνι συνάντησε το αγόρι που του προσέφερε τον θάνατο». Ήταν ένα έργο με αρκετά πρόσωπα που ο κύριος Σολδάτος μετέτρεψε σε μια συντομευμένη εκδοχή. Στη συνέχεια, κάναμε μια έρευνα σε αρχεία, συνεντεύξεις κείμενα, ταινίες του Παζολίνι και μαρτυρίες γνωστών και συνεργατών του, συναντήσαμε μάλιστα τον Νινέττο Ντάβολι και τον Ρόμπερτ Βίλα, διευθυντή φωτογραφίας του Παζολίνι σε αρκετές ταινίες, που πέρυσι είχαν επισκεφτεί την Αθήνα και μιλήσαμε μαζί τους.

Έτσι, προέκυψε ένας καμβάς, που επεξεργάστηκα δραματουργικά, έγραψα και κάποια δικά μου κείμενα, που με έναν τρόπο προσπαθούν να εξηγήσουν κάποια σημεία της προσωπικότητας του Παζολίνι κι έτσι προέκυψε το τελικό κείμενο της παράστασης.

Ποιο μήνυμα θέλει να εκφράσει;

Γενικά δεν είμαι πολύ υπέρ των μηνυμάτων στο θέατρο, θεωρώ πως κάθε έργο είναι ένας ανοιχτός διάλογος, όπου ο καθένας μπορεί να συνεισφέρει ανάλογα με όσα τον αφορούν. Θα ήθελα σίγουρα κάποιος βγαίνοντας από την παράσταση να έχει μάθει πράγματα για τον Παζολίνι, να έχει επικοινωνήσει με τη σκέψη του και μέσα από αυτήν την επαφή να κάνει τους δικούς του συνεργούς και να εξάγει τα δικά του συμπεράσματα.

Μια γυναίκα σκηνοθετεί έναν άνδρα σε μονόλογο. Πώς θα περιγράφατε την εμπειρία;

Δεν είμαι η πρώτη που σκηνοθετεί έναν άνδρα σε έναν μονόλογο αλλά μάλλον από όσο ξέρουμε είμαι η μόνη που έχει σκηνοθετήσει κάτι για τον Παζολίνι.

Προσωπικά βλέπω πολλά κοινά μαζί του, ιδεολογικά κυρίως κι όχι όσο αφορά στην προσωπική του ζωή και τη βιογραφία του. Τώρα με τον Ένκε δουλέψαμε πολύ καλά μαζί, ακούσαμε πολύ ο ένας τον άλλον και δημιουργήσαμε τον ρόλο του Παζολίνι, εστιάζοντας κυρίως στη σκέψη του. Σίγουρα έχουμε κρατήσει και κάποια εξωτερικά στοιχεία- μάλιστα πολλοί λένε ότι ο Ένκε του μοιάζει αρκετά στη σκηνή. Κατά τη γνώμη μου πάντως ο Ένκε έχει κάνει μια σημαντική και γόνιμη μετακίνηση, κατανοώντας βαθιά τον λόγο του Παζολίνι.