Τι σημαίνει αν κάποιος κάθε μέρα φοράει τα ίδια ρούχα, σύμφωνα με την ψυχολογία;
Κι όμως, σύμφωνα με την ψυχολογία, όταν κάποιος φοράει τα ίδια ρούχα κάθε μέρα, υπάρχει λόγος.
Έχεις ποτέ βρεθεί μπροστά από την ντουλάπα σου το πρωί και, χωρίς δεύτερη σκέψη, να επιλέγεις αυτό το ίδιο μαύρο t-shirt, το ίδιο τζιν και τα ίδια sneakers; Κανένας προβληματισμός, κανένα άγχος -απλά ντύνεσαι και φεύγεις. Ενώ άλλοι ξοδεύουν πολλή ώρα για να αποφασίσουν τι θα φορέσουν, εσύ τελειώνεις σε δύο λεπτά. Αν αυτό σου φαίνεται γνώριμο, δεν είσαι μόνος. Από τον Mark Zuckerberg με το θρυλικό του γκρι t-shirt, έως τον Steve Jobs με το μαύρο ζιβάγκο, πολλοί επιλέγουν μία «προσωπική στολή» για την καθημερινότητα τους.
Αυτή η φαινομενικά απλή συνήθεια λέει πολλά για την ψυχολογία μας -και όχι, δεν δείχνει τεμπελιά ή έλλειψη στιλ. Αντίθετα, πίσω από αυτήν κρύβονται σημαντικοί μηχανισμοί του μυαλού που σχετίζονται με την εξοικονόμηση νοητικής ενέργειας, τη σταθερότητα και την ταυτότητά μας.
Το ανθρώπινο μυαλό λειτουργεί σαν μπαταρία. Κάθε απόφαση που παίρνουμε καταναλώνει ενέργεια. Μάλιστα, οι ειδικοί υπολογίζουν ότι λαμβάνουμε μεταξύ 20.000 και 35.000 αποφάσεων την ημέρα, από το πιο απλό «τι καφέ να παραγγείλω» μέχρι το «ποια παντελόνια ταιριάζουν με αυτό το πουκάμισο». Αυτή η συνεχής λήψη επιλογών οδηγεί σε κόπωση αποφάσεων (decision fatigue), μια κατάσταση κατά την οποία η ποιότητα των αποφάσεων μειώνεται όσο αυξάνονται οι επιλογές που κάνουμε. Το μυαλό κουράζεται και είτε αποφασίζει εσπευσμένα είτε… αποφασίζει να μην αποφασίσει καθόλου.
Όσοι φορούν το ίδιο ή παρόμοιο outfit κάθε μέρα, σχεδόν ξεπερνούν αυτό το πρόβλημα. Με ένα σταθερό ντύσιμο, αφαιρούν μια κατηγορία απόφάσεων από την καθημερινότητά τους και ελευθερώνουν νοητική ενέργεια για πιο σημαντικά πράγματα -μια κρίσιμη συνάντηση στη δουλειά, ένα δύσκολο email ή ακόμα και την επίλυση ενός προσωπικού προβλήματος.
Autopilot: Στρατηγική επιβίωσης ή τεμπελιά;
Θα μπορούσε να φανεί τεμπελιά, αλλά δεν είναι. Ο αυτοματισμός στην επιλογή ρούχων επιτρέπει στο μυαλό να λειτουργεί πιο αποτελεσματικά. Όταν δεν χρειάζεται να σπαταλάς ενέργεια για το τι θα φορέσεις, μπορείς να την επενδύσεις σε πιο δημιουργικές ή απαιτητικές δραστηριότητες.
Έρευνες δείχνουν ότι οι συμπεριφορές-ρουτίνα μειώνουν το νοητικό φορτίο, αφήνοντας χώρο για πιο πολύπλοκες σκέψεις και αποφάσεις. Αυτή η «προσωπική στολή» λειτουργεί όπως το κλείσιμο περιττών εφαρμογών στο κινητό ώστε να μένει περισσότερη μπαταρία για τις σημαντικές λειτουργίες.
Ένα ακόμα ενδιαφέρον φαινόμενο που έχει μελετηθεί είναι η «ενδυματολογική γνωστική ικανότητα» (enclothed cognition). Σύμφωνα με έρευνες, η συμβολική σημασία των ρούχων που φοράμε επηρεάζει τη σκέψη και τη συμπεριφορά μας. Για παράδειγμα, σε ένα πείραμα του Columbia University το 2012, οι συμμετέχοντες φορούσαν την ίδια λευκή ρόμπα. Στη μία ομάδα είπαν ότι ήταν ρόμπα γιατρού και στη δεύτερη ότι ήταν ρόμπα ζωγράφου. Παρά το ότι ήταν το ίδιο ρούχο, η ομάδα που πίστευε ότι φορούσε ρόμπα γιατρού έδειξε σημαντικά καλύτερες επιδόσεις σε τεστ συγκέντρωσης και προσοχής.
Ο λόγος; η συμβολική σημασία της ρόμπας ενεργοποίησε αντίστοιχες νοητικές διεργασίες. Οι συμμετέχοντες σκέφτηκαν «πρέπει να είμαι προσεκτικός/ή και ακριβής», όπως ένας γιατρός, ενώ οι υπόλοιποι δεν ενεργοποίησαν αυτόν τον μηχανισμό.
Το ίδιο μπορεί να συμβαίνει και με εσένα: το αγαπημένο ή γνωστό outfit σου γίνεται ένας ψυχολογικός «διακόπτης» που λέει στο μυαλό σου: «Εντάξει, είμαι έτοιμος/η να αντιμετωπίσω την ημέρα».
Πέρα από την εξοικονόμηση ενέργειας, πολλοί άνθρωποι που φορούν καθημερινά το ίδιο στιλ αναφέρουν ότι νιώθουν αισθηματική σταθερότητα και ασφάλεια. Σ’ έναν κόσμο γεμάτο αβεβαιότητες, προθεσμίες, αντιξοότητες και κοινωνικές πιέσεις, η σταθερότητα σε ένα μικρό κομμάτι της ζωής μπορεί να έχει το εφέ ηρεμηστικού. Το γνώριμο outfit γίνεται ένας καθημερινός «πυλώνας» οικειότητας σε μια ασταθή πραγματικότητα.
Τι αποκαλύπτει για την προσωπικότητά σου αν φοράς τα ίδια ρούχα;
Τι αποκαλύπτει λοιπόν αυτή η επαναλαμβανόμενη επιλογή; Ίσως ότι έχεις σαφείς προτεραιότητες και δεν θέλεις να σπαταλάς χρόνο σε δευτερεύουσες αποφάσεις. Ίσως ότι είσαι οργανωτικός/ή, ή ότι έχεις αποδεχτεί και αγκαλιάσει την ταυτότητά σου αρκετά ώστε να μην νιώθεις την ανάγκη να εκφραστείς κάθε μέρα διαφορετικά μέσω της εμφάνισής σου.
Δεν σημαίνει έλλειψη γούστου -το αντίθετο. Σημαίνει ότι έχεις ένα προσωπικό στιλ που σε εκφράζει, που σου ταιριάζει και που σε βοηθά να λειτουργείς με μεγαλύτερη νοητική άνεση.
Ωστόσο, υπάρχει και η πιθανότητα η επιλογή των ίδιων ρούχων να προκύπτει από άγχος, φόβο για αλλαγές ή κοινωνικές αντιδράσεις -και όχι από συνειδητή επιλογή. Τότε, μπορεί να αποτελεί σημάδι μεγαλύτερων ψυχολογικών προκλήσεων, όπως έντονη αποφυγή, άγχος ή ακόμη και κατάθλιψη. Η ουσία είναι το πώς νιώθεις με αυτήν τη ρουτίνα: σε απελευθερώνει ή σε περιορίζει;
