Φωκάς Ευαγγελινός: «Και αύριο να σταματήσω, δεν με νοιάζει, είμαι γεμάτος, χορτασμένος»

Ο Φωκάς Ευαγγελινός είναι γεμάτος φαντασία και ιδέες. Ξέρει πως να φτιάχνει κόσμους με κίνηση, ρυθμό, ήχους, μουσικές και δυνατές συγκινήσεις.

Είναι όμως κι ένας γλυκός άνθρωπος, θετικός, πραγματικά αξιαγάπητος. Και κάνει τα πάντα: Θέατρο, τηλεόραση, πίστες, μιούζικαλ και φυσικά την Γιουροβίζιον. Απ’τον Σάκη Ρουβά το 2004 ως την Κλαυδία το 2025, έχει αλωνίσει τις διεθνείς σκηνές με τις ζωντανές μουσικές ιστορίες που δημιουργεί. Τον χειμώνα ετοιμάζεται να κάνει ένα ακόμα βήμα: Ανεβάζει στο Παλλάς την «Αλεξάνδρεια», μια θεατρική παράσταση για τον ελληνισμό που άνθισε εκεί και είναι ιδιαίτερα ευτυχής και γι’αυτό.

Γεννήθηκε στο Νεοχώρι Μεσολογγίου. Σπούδασε στην Κρατική Σχολή Χορού. Είναι χορογράφος και σκηνοθέτης. Μένει στην Κυψέλη.

«Είναι πολλά τα χρόνια που είμαι στη Γιουροβίζιον. Η πρώτη μου συμμετοχή ήταν το 2004 με τον Σάκη Ρουβά. Μ’άρεσε και μ’αρέσει σαν διαγωνισμός, σαν διαδικασία. Μέσα απ’όλο αυτό με γνώρισε πολύς κόσμος και με καλούν κι απ’το εξωτερικό. Είναι πολύ τιμητικό. Όταν με κάλεσε η Ρωσία, που και τι δεν έχει στην τέχνη του χορού και της σκηνοθεσίας, ή η Ισπανία, ήταν πολύ σημαντικό για μένα. Και περισσότερο ήταν αυτή η συνομιλία: Κάνεις μια δουλειά, την βλέπει εκατομμύρια κόσμος, μαζί και κάποιοι υπεύθυνοι, και αν τους αρέσει η δουλειά σου σε φωνάζουν. Οπότε αυτό με γοήτευε και μ’έκανε να αισθάνομαι όμορφα την κόντρα μεταξύ των χωρών. Δεν υπήρχε ανταγωνισμός, ήταν όμορφος ανταγωνισμός -ας κερδίσει η καλύτερη ιδέα.

»Υπήρχαν χρονιές που ήμουν σε δύο χώρες -όχι παραπάνω. Ετυχε μία χρονιά να κάνω Ρωσία και Ουκρανία -κάτι που δεν θα’κανα σήμερα, και πήραμε την πρώτη και τη δεύτερη θέση. Τρομερό.

»Για να το αναλάβω πρέπει να μ’αρέσει το τραγούδι και ο καλλιτέχνης. Από κει και πέρα πρέπει να’ναι ανοιχτός ο καλλιτέχνης κι αν δεν έχει ξαναπάει, να δεχτεί τη συγκεκριμένη διαδικασία. Ξεκινάμε όπως και στο θέατρο. Εν αρχή ην ο λόγος. Όλα τ’άλλα έπονται. Απ’το τραγούδι θα σου γεννηθεί το τι θες να πεις σκηνικά και μάλιστα μέσα σε 3’. Γιατί πάντα αυτό κάνω: Λέω μία ιστορία. Μπορεί να μην την καταλάβει κάποιος, αλλά εγώ θέλω πάντα κάπου να οδηγώ τον τηλεθεατή, γιατί μην ξεχνάμε ότι η Γιουροβίζιον είναι ένα τηλεοπτικό προϊόν. Ναι, είναι ένας διαγωνισμός τραγουδιού, αλλά η εικόνα παίζει μεγάλο ρόλο. Οπότε το θέμα, κάθε φορά που πάω, είναι τι θέλω να πω και ποια είναι η ιστορία μου. Τι θα μου βγάλει ο στίχος και η μουσική, πάντα σε σχέση με τον καλλιτέχνη.

»Εχω ένα καλό. Μπορώ να βάλω, σ’αυτό που δημιουργώ, τον εαυτό μου στη θέση του θεατή. Βλέπω τι μ’ενοχλεί, τι βαριέμαι κι αυτό βοηθάει στο αποτέλεσμα.

»Για να είμαι ειλικρινής, όταν πηγαίνω με άλλη χώρα, είναι πιο επαγγελματική η συμπεριφορά μου. Δεν κάθομαι στο green-room, ούτε πανηγυρίζω. Με την Ελλάδα η δόνηση, η αγωνία είναι μεγαλύτερες. Αισθάνομαι ότι έχω να δώσω αναφορά σ’έναν κόσμο που μ’έχει πιστέψει, μ’έχει αγαπήσει και μου συμπαραστέκεται. Με τις άλλες χώρες έχω το πάθος μου αλλά όχι την ίδια συγκίνηση.

»Μια χορογραφία δεν ξέρω αν μπορεί να σχεδιαστεί. Είναι αυτό που λέω και στους μαθητές στο Εθνικό: Τι θέλεις να πεις μ’αυτό που κάνεις. Δεν χρειάζεται να το εξηγήσεις, αλλά να το υπηρετήσεις απ’την αρχή ως το τέλος.

»Με τον Σάκη πίστευα πάρα πολύ ότι μπορούσαμε να κερδίσουμε, αλλά μάλλον δεν ήταν η χρονιά μας -ήρθαμε τρίτοι, μια πολύ καλή θέση. Σε γενικές γραμμές έχουμε πάρει καλές θέσεις -στη δεκάδα. Με τον Σάκη όπως και με την Ελενα ήμασταν ήδη συνεργάτες όταν κάναμε την Γιουροβίζιον. Με την Έλενα ήταν η χρονιά που είχαμε κάνει τους Ολυμπιακούς Αγώνες, είχαμε πάρει το Euro, όμορφη συγκυρία. Και η Ελενα με μια φωνή συγκλονιστική και μια εικόνα απίστευτη… Κι έτσι ήρθε για την Ελλάδα η πρώτη θέση και την επομένη χρονιά διοργανώσαμε και την τελετή και τον διαγωνισμό -εμπειρίες ζωής.

»Με την Κλαυδία ενώθηκαν όλοι οι Ελληνες, όπως με την Παπαρίζου. Προσωπικα η Κλαυδία με συγκίνησε ιδιαίτερα. Είναι ένα κορίτσι 22 χρόνων κι έχει αυτή τη στιβαρότητα, τη δωρικότητα. Γιατί η Κλαυδία δεν τραγουδούσε με τη φωνή της, τραγουδούσε με την ψυχή της. Αλλά και σωματικά, μετά απ’τις πρόβες, ερμήνευσε συγκλονιστικά αυτό που έλεγε ο στίχος. Γιατί κακά τα ψέματα ήταν σχεδόν ποιητικός ο στίχος –“το ξέθωρο το σώμα μου”, “τα χελιδόνια της φωτιάς”… Θα μου πεις τι καταλαβαίνουν οι ξένοι; Κι όμως υπάρχει μία δόνηση στον τρόπο που τραγουδάς. Ηταν πραγματικά πολύ δύσκολο το τραγούδι της και την ευχαριστώ, γιατί μέσα από εκείνη, παρουσιάσαμε κάτι όμορφο.

»Θα μου πεις τα προηγούμενα χρόνια δεν ήταν όμορφο; Ηταν. Αλλα εδώ με συγκινούσε το όλο. Είμαι και ένας άνθρωπος που έχω μεγαλώσει με την παράδοση. Αγαπώ τα παραδοσιακά τραγούδια, τους παραδοσιακούς χορούς, είχα καλούς δασκάλους, τη Χρυσούλα, τον κύριο Δρανδάκη -να’ναι καλά εκεί που είναι. Ανθρωποι που μ’έκαναν ν’αγαπήσω την παράδοση, χωρίς να είναι 100% φολκλόρ αυτό που θα παρουσιάσω. Αλλά δεν μ’αρέσει να ντρέπομαι γι’αυτό που πρεσβεύω ή από που κατάγομαι. Θέλω μ’έναν τρόπο να το δείχνω. Και εδώ, με την Κλαυδία, μου δόθηκε η ευκαιρία να το δείξω με την ποιότητα και τον εικαστικό τρόπο που εγώ πίστευα και ειλικρινά εισέπραξα τεράστια αγάπη και αποδοχή απ’τον κόσμο. Εμπνεύστηκα απ’τον Χρήστο Μποκόρο και τον Καραβάτζιο.

»Μπορώ να πω ότι μετά την Ελενα Παπαρίζου ήταν το πιο ισχυρό. Η Κλαυδία μ’έκανε να συγκινούμαι ακόμα και στις πρόβες. Κι αυτό δεν είναι τυχαίο. Μπορεί να’ναι λίγο ρομαντική η ψυχή μου ή να βλέπω λίγο ρομαντικά τα πράγματα. Αλλά, δεν ήταν ανάθεση, ήρθε από μία διαδικασία ψηφοφορίας -κάτι αγάπησε ο κόσμος.

»Φέτος έφτιαξα για πρώτη φορά όλο τον διαγωνισμό, και δούλεψα με όλους τους υποψήφιους. Είναι ωραίο να κάνεις συμμέτοχο το κοινό, ν’ανοίγουν έτσι οι πόρτες και τα παράθυρα στην ΕΡΤ, να μπαίνουν νέα παιδιά, νέες φωνές. Γιατί κακά τα ψέματα η Γιουροβίζιον είναι ένας διαγωνισμός που φέρνει τεράστια δημοσιότητα.

»Για τους καλλιτέχνες, η δημοσιότητα της Γιουροβίζιον κρατάει αν έχεις γερές βάσεις, ουσία και καλή προετοιμασία για το επόμενό σου βήμα. Και πιστεύω πολύ στη φωνή. Η Κλαυδία είναι ένα κορίτσι που θα’χει μέλλον, αρκεί να το ακολουθήσει σωστά.

»Έχει εξελιχθεί τόσο πολύ ο διαγωνισμός, κι εγώ μαζί του. Στέλνεις γραπτά, μόνο μ’ένα βιντεάκι αυτό που κάνεις. Και έρχεται πίσω ένα βίντεο όπου στη θέση της Κλαυδίας είναι κάποιος άλλος, οπότε εμείς κάνουμε τις διορθώσεις πάνω στις κάμερες. Κι έτσι όταν πάμε εκεί, όλα είναι πιο καλά προετοιμασμένα.

»Ανάλογα με το τραγούδι χρειάζεται λιγότερη ή περισσότερη σκηνοθεσία. Με την Κλαυδία ήθελε περισσότερη. Ηταν μια ιστορία. Κι εγώ ήθελα με το τραγούδι και την όλη παρουσίασή της, να δώσει την αίσθηση μιας μικρού μήκους ταινίας, που μας παίρνει απ’το χέρι, πρώτα μ’ένα κοντινό πλάνο, και μας οδηγεί. Νομίζω ότι το κατάφερα. Οσο για το φόρεμα, δεν το έκανα απλά για ν’αλλάξω ένα φόρεμα. Η ιστορία μου με οδηγούσε: Η Αστερωμάτα οδηγείται στο φως, γίνεται αστέρι, μιλάμε για θάνατο. Οπότε τι πιο ωραίο και θεατρικά να παρουσιάσεις τον θάνατο μ’ένα φως, σε μία φωτεινή ατμόσφαιρα. Η αλλαγή έπρεπε να γίνει μέσα σε τρία δευτερόλεπτα -αγχωτικό βέβαια, αλλά το είχαμε προβάρει πολύ. Εσβηναν απότομα τα φώτα, εκείνη οδηγείται σ’ένα σύμπαν και γίνεται ένα αστέρι στον ουρανό. Η χορεύτρια -η κοπέλα που έκανε τη μάνα, ξαναγύρναγε, κρυφά απ’τις κάμερες, πήγαινε από πίσω κι έκανε όλη την αλλαγή.

»Δεν έχω περάσει άσχημα σε καμία Γιουροβίζιον. Δλυσκολα, ψυχολογικά, ήταν μόνο με την Έλενα γιατί όταν άρχισε η ψηφοφορία ήμασταν πολύ κάτω στη βαθμολογία. Μετά ήρθε η νίκη. Κι αυτή είναι η ομορφιά αυτού του διαγωνισμού. Ποτέ δεν ξέρεις. Ούτε τα προγνωστικά, ούτε τα στοιχήματα πέφτουν 100%, όχι πάντα τουλάχιστον.

»Ο καλλιτέχνης είναι επιλογή μου όπως είμαι κι εγώ επιλογή του. Κάνω κάτι που έχω φανταστεί, αλλά πρέπει το όραμά μου να μπορεί να το υπηρετήσει κι αυτός που είναι πάνω στη σκηνή. Άρα πρέπει να υπάρχει από πριν σύμπνοια και συνομιλία. Εχω συνεργαστεί με μεγάλους σταρ στις άλλες χώρες, χωρίς προβλήματα. Είμαι άνθρωπος συζητήσιμος. Δεν έχω ν’αποδείξω κάτι, και ό,τι γίνεται, γίνεται για καλό. Έχω μία ευκολία στη γέννηση της εικόνας. Αλλά πρέπει να ξέρεις από τηλεόραση για να κάνεις Γιουροβίζιον. Κι εγώ την ξέρω καλά.

»Πώς την έμαθα; Εμπειρικά. Ξεκίνησα με τη Ρούλα Κορομηλά σιγά-σιγά. Είμαι άνθρωπος που παρατηρώ τα πράγματα, δεν κάνω μια δουλειά για να πληρωθώ και να φύγω. Με τον Γιώργο Μαρίνο στη Μέδουσα, που ήταν η πρώτη μου δουλειά, τελείωναν οι χορευτές και εγώ έμενα να παρατηρώ τον φωτιστή, τον μαέστρο -με αγάπη όχι για να “κλέψω”. Μ’ενδιέφερε ο χώρος μου και ένιωθα ότι αν είναι να δημιουργήσεις κάτι πρέπει να’χεις άποψη για όλα. Με τη Ρούλα έγινε η αρχή και μ’έμαθε ο κόσμος. Πριν ήμουν χρόνια χορευτής και σε ομάδες και σε μαγαζιά και στο θέατρο. Αλλά για να είμαι ειλικρινής η πρώτη-πρώτη μου τηλεόραση ήταν το εορταστικό των “Απαράδεκτων”.

»Τον χορό τον σκεφτόμουν από μικρός, χωρίς να ξέρω τι είναι. Στο χωριό που μεγάλωσα, το Νεοχώρι Μεσολογγίου, ήξερα τους παραδοσιακούς χορούς, έβλεπα πώς χόρευαν στο πανηγύρι, αλλά τι είναι, επί της ουσίας, η τέχνη του χορού δεν ήξερα, ούτε το κλασικό μπαλέτο. Εβλεπα στην ΕΡΤ τις “Βραδιές Μπαλέτου”, με μάγευε χωρίς να ξέρω τι είναι,

»Επρεπε να φύγω απ’το χωριό και να σπουδάσω πρώτα -εμποροπλοίαρχος. Μετά άρχισα να πηγαίνω σε μια σχολή γιατί μ’άρεσε η κίνηση. Μπήκε λοιπόν η δασκάλα και μου λέει “θέλεις να γίνεις χορευτής;” Εγώ, σαν χαρακτήρας, λέω ναι και σε πράγματα που δεν ξέρω –άγνοια κινδύνου. “Να κάνεις μπαλέτο”. Και άρχισα. Εβλεπα ότι αυτό με γεμίζει, με κάνει να απελευθερώνομαι, να δημιουργώ. Μπήκα στην Κρατική Σχολή όπου υπήρχαν παιδιά στα οποία εγώ δεν έφτανα ούτε στον δαχτυλάκι τους -φτασμένοι χορευτές. Αλλά ήμουν καλός στον αυτοσχεδιασμό. Γι’αυτό με πήραν.

»Τα χρόνια στο χωριό ήταν όμορφα, από μια οικογένεια δεμένη και αγαπημένη. Μεγάλωσα μέσα στη φύση, με αγροτικές δουλειές, έχω κάνει τα πάντα. Ο μπαμπάς μου ήταν αγρότης είχε κι ένα τσαγκάρικο, έφτιαχνε παπούτσια. Το καλοκαίρι βοηθούσα στις αγροτικές δουλειές, στα χωράφια. Ξέρω να μαζεύω ελιές, να ποτίζω, να κόβω τριφύλλια, να κάνω αλλαγή στα beck, να σκάβω γύρω απ’τις ελιές και να κάνω λάκκους για να ποτίζονται. Αυτό όμως σε κάνει να αισθάνεσαι μια απελευθέρωση και μια ομορφιά. Δεν ήξερα τι θα γίνω -αν έγινα κάτι, αν θα γίνω κάτι.

»Στη ζωή μου ήρθαν άνθρωποι από κει που δεν περίμενα αλλά ήμουν κι εγώ ανοιχτός -η Ρούλα, η Δήμητρα Παπαδοπούλου, ο Κώστας Τσιάνος, ο Νίκος Κούρκουλος που μ’έβαλε στο Εθνικό.

»Θυμάμαι με είχε πάρει ο Τσιάνος να κάνω τους “Φοιτητές” του Ξενόπουλου, στο Εθνικό. Ο Κούρκουλος ερχόταν στις πρόβες, χωρίς να το ξέρουμε, και παρακολουθούσε στα σκοτάδια. Εγώ, στην πρόβα, μέσα στη χαρά μου, ήμουν και πολύ αυστηρός αλλά έκανα και πλάκα, έλεγα αστεία. Μια μέρα, μετά την πρόβα, ο διευθυντής σκηνής μου λέει ότι με θέλει ο Νίκος Κούρκουλος. Σκέφτηκα ότι με είδε με τα αστεία μου και “πάει τέλειωσε”. “Ξέρετε κύριε Ευαγγελινέ”, μου λέει, “εδώ στο Εθνικό υπάρχει μία σοβαρότητα”. Μου κόπηκαν τα πόδια. “Θα ήταν χαρά και τιμή μας αν θέλετε και μπορείτε να διδάξετε στη σχολή”. Αυτό ήταν. Επαθα σοκ. Τον Νίκο, δεν θα τον ξεχάσω ποτέ στη ζωή μου γιατί μου άνοιξε μία τεράστια πόρτα -αλλιώς θα έκανα τη δουλειά με τον Τσιάνο, που τον λατρεύω, και θα τελείωνε εκεί. Γι’αυτό λέω ότι οι σωστοί άνθρωποι ήρθαν στη ζωή μου πολύ όμορφα. Μετά γνώρισα πολλούς -στη βραδινή ζωή, στις μουσικές σκηνές, στα μπουζούκια, στο θέατρο. Νιώθω ευγνωμοσύνη. Πέρασα και στη σκηνοθεσία μ’έναν τρόπο. Αγαπάω πολύ αυτό που κάνω.

»Εμποροπλοίαρχος έγινα γιατί μ’άρεσε να ταξιδεύω. Τρελαίνομαι για ταξίδια. Και τώρα όποτε βρίσκω ευκαιρία, ταξιδεύω. Οι ωραιότερες ιδέες, μου έρχονται όταν οδηγώ. Ήθελα να γνωρίσω τον κόσμο, αλλά ο Θεός με βοήθησε και κάνω άλλα ταξίδια, πολύ όμορφα, ουσιαστικά. Οταν είπα στον πατέρα μου όταν θα κάνω χορό, κόντεψε να πάθει εγκεφαλικό -χορευτής κι όχι εμποροπλοίαρχος… Δεν το είδε καθόλου καλά και μάλιστα μου είπε ότι “αν θες να το κάνεις, κάν’το μόνος σου”. Κι αυτό με πείσμωσε. Μετά ερχόταν και μ’έβλεπε. Τους αγαπούσα πολύ τους γονείς μου, τους έχω χάσει.

»Για να σπουδάσω, το βράδυ έπλενα ποτήρια σε μπαρ και το πρωί ήμουν στην Κρατική Σχολή. Δεν ήξερα τι ήθελα αλλά ήξερα ότι αυτό με γέμιζε. Κι επειδή ξεκίνησα αργά τον χορό, στα 20-21, ήξερα ότι δεν θα γίνω καλός χορευτής. Αγαπούσα όμως τη δουλειά, αγαπούσα τον χώρο. Και οδηγήθηκα στην χορογραφία. Θέατρο δεν έβλεπα, παρά τις παραστάσεις που έρχονταν στο χωριό. Στην Αθήνα ήρθα για να σπουδάσω, δεν είχα έρθει ποτέ πριν. Κι ένιωσα μια τρομερή απελευθέρωση γιατί δεν με ήξερε κανείς. Στο χωριό είναι αλλιώς, ξέρουν που θα πας και που θα περπατήσεις.

»Πριν μπω στο θέατρο χορογραφικά, ήμουν πολλά χρόνια και σε ομάδες, με τον Χάρη Μανταφούνη, τη Ζουζού Νικολούδη. Είχα πολύ σπουδαίους δασκάλους, την Ζουζού, την Ντόρα Τσάτσου, τον Γιάννη Μέτση, την Σοφία Σπυράτου, τον Δρανδάκη στους παραδοσιακούς χορούς. Η πρώτη μου χορογραφική δουλειά ήρθε με τον Γιώργο Κιμούλη –“Aρτσι, Μπούρτσι και Ελλάς”, η πρώτη επιθεώρηση που έκανε ο Γιώργος στο Πάρκ και ήθελε έναν καινούργιο χορογράφο. Από εκεί με είδε ο Τσιάνος, μετά ήρθε η Επίδαυρος. Δεν θα ξεχάσω ποτέ την πρώτη μου δουλειά στις “Νεφέλες” με τον Γιάννη Ιορδανίδη, με το Εθνικό Θέατρο -τριάντα άτομα θίασος, ούτε τον τρόμο που ένιωθα… Η Επίδαυρος είναι κάτι άλλο, πάντα. Είναι συγκλονιστικό. Θ’ακουστώ πάλι ρομαντικός αλλά ειλικρινά είναι απ’τα ωραιότερα πράγματα που μπορούν να συμβούν στη ζωή σου, αν συμβούν ποτέ. Αυτή η μαγεία, η απόλυτη ησυχία. Αισθάνεσαι τόσο μικρός, μια μινιατούρα μέσα στο απέραντο.

»Η αλήθεια είναι ότι δεν δυσκολεύτηκα καθόλου στην πορεία μου. Ό,τι έκανα το έκανα με αγάπη, σκαλάκι-σκαλάκι και με πίστη στους ανθρώπους. Με τα χρόνια κατάλαβα ότι δεν το έκανα για μένα αλλά για τους ανθρώπους που υπηρετούσα. Όταν έβλεπα ότι κάτι δεν μπορούσαν να το κάνουν οι ηθοποιοί, έκανα αυτό που θα τους βοηθούσε να εκφραστούν. Κι αυτό μ’έκανε δημιουργικό και πολύ αγαπητό γιατί δεν το έκανα με το μυαλό. Ηθελα να περάσουμε όμορφα, οπότε μία αυστηρότητα από θέση ισχύος δεν θα βοηθούσε. Κι έτσι ήρθε μια αναγνώριση απ’τους ανθρώπους, γιατί ό,τι και να κάνω δίνω το ίδιο πάθος. Δεν θα κάνω λιγότερο καλή δουλειά στην τηλεόραση ή στη Γιουροβίζιον και θα δώσω το 100% στην Επίδαυρο. Όχι. Το ίδιο 100% θα δώσω παντού, τα αντιμετωπίζω όλα το ίδιο. Πάω με την εμπειρία μου αλλά δεν θέλω να φέρω κάτι που έχω ξανακάνει. Κι επειδή έχω κάνει και πολλά, τα βρίσκω μπροστά μου και λέω “όπα, εδώ πας να επαναληφθείς”. Επαναλαμβάνομαι στον τρόπο, στη μέθοδο, αλλά όχι στο αποτέλεσμα, νομίζω. Γι’αυτό λέω ότι αν κάποια στιγμή σταματήσω να είμαι δημιουργικός θα σταματήσω και τη δουλειά. Ξέρω τα όριά μου. Οπως κατάλαβα και σταμάτησα να χορεύω, γιατί έβλεπα γύρω μου νέους ανθρώπους να χορεύουν πολύ καλύτερα από μένα. Εβγαλα έξω το εγώ μου.

»Δάσκαλος; Ναι, μ’αρέσει. Στη σχολή δεν έχεις να κάνεις με σπουδαστές -παιδιά μου, τα λέω εγώ. Παίζεις με ψυχές, οπότε δεν είναι το κινησιολογικό αποτέλεσμα που πρέπει να φτάσει κάποιος. Σκοπός μου είναι να καταλάβει ο κάθε μαθητής μου τη μοναδικότητα που έχει σ’αυτό που κάνει. Κι εγώ μαθαίνω από εκείνα -κάποιες φορές με κολλάνε στον τοίχο. Είναι σπουδή και για μένα.

»Παρά τις πολύ φιλότιμες προσπάθειες που κάνουν πολλές ομάδες -γιατί υπάρχουν φοβερά ταλέντα στην Ελλάδα και σαν χορευτές και χορογραφικά, δυστυχώς πρέπει να φύγουν έξω. Εδώ υπάρχει η Λυρική Σκηνή και τίποτ’άλλο. Που θα δουλέψουν για να μπορούν να ζήσουν απ’αυτό που κάνουν και να μην πρέπει να κάνουν 32 δουλειές, όπως έκανα εγώ. Ισως αν γίνει μια Ακαδημία, κάτι που να τους βοηθήσει -άλλοι είναι υπεύθυνοι γι’αυτό. Γιατί ο χορός μπορεί να πάει καλύτερα. Και επιτέλους, γιατί να μην είμαστε εμείς αυτοί που θα κάνουμε προτάσεις; Υπάρχει τέτοιο αίμα, υπάρχει και παιδεία. Τα νέα παιδιά είναι πολύ πιο μορφωμένα από μας, πιο ψαγμένα. Ισως έχουν λιγότερο πάθος γιατί είναι λίγο πιο έτοιμη η πληροφορία. Εμείς ψάχναμε πιο πολύ. Εγώ έπρεπε να ταξιδεύω με τα λεφτά μου, να πάω στη Νέα Υόρκη να δω μιούζικαλ. Τώρα μπαίνεις στο Ίντερνετ και βλέπεις και τη φόρμα και τη εικαστικότητα και τα πάντα. Ο κόσμος έχει έρθει πιο κοντά. Αυτό ή θα σε κάνει ν’αναπτυχθείς περισσότερο ή θα σε κάνει να μιμηθείς.

»Τον χειμώνα, και το λέω για πρώτη φορά, θα κάνω μία παράσταση στο Παλλάς, δική μου ιδέα. Λέγεται “Αλεξάνδρεια” και έχει να κάνει με τον ελληνισμό της Αλεξάνδρειας, την άνθιση ενός πολιτισμού που τελείωσε αναίμακτα, αλλά τέλειωσε. Δεν είναι μιούζικαλ. Νομίζω ότι θα γίνει πολύ ωραίο, έχει γίνει πολλή μελέτη. Θα είναι η Άννα Μάσχα -λατρεμένη, ο Ιωάννης Παπαζήσης, η Εριέττα Μανούρη κ.ά. Το γράφει η Ζέτη Φίτσιου, η μουσική είναι της Ευανθίας Ρεμπούτσικα.

»Πώς γεννιούνται οι ιδέες; Παρατηρώ. Με αφορά ό,τι συμβαίνει γύρω μου. Το λέω και στα παιδιά μου, ακόμα και όταν ανάψει ένα φανάρι και περνάει ο κόσμος, είναι μία χορογραφία -άλλος τρέχει, άλλος περπατάει αργά, άλλος χαζεύει, άλλος κοιτάει το ρολόι του. Είναι μία κινησιολογία ζωής. Αρα μέσα απ’τη ζωή γεννιούνται τα πράγματα.

»Με καθόρισαν οι δάσκαλοί μου στην Κρατική Σχολή γιατί μου ανοίξανε έναν κόσμο της πραγματικής τέχνης. Η Ζουζού με πήρε ως μαθητή και μ’έβαλε στο Θέατρο Τέχνης στους “Ορνιθες” -σε σκηνοθεσία Λαζάνη. Με πήγε σ’έναν καινούργιο κόσμο, των ηθοποιών. Και ένιωσα ότι εδώ ανήκω. Αγαπάω πολύ το θέατρο και τους ανθρώπους του. Ακολούθησαν κι άλλοι, που ήταν τα σκαλοπάτια μου, η Δήμητρα, η Ρούλα, ο Τσιάνος, ο Παπαβασιλείου, ο Μαστοράκης, ο Φασουλής -μεγάλη γκάμα. Εχει να κάνει και με το τι φέρεις σαν άνθρωπος, τι παιδεία έχεις. Γι’αυτό θεωρώ τη διδασκαλία ιερό πράγμα. Μπορεί να δημιουργήσεις κόσμους στη φαντασία των παιδιών. Στο Εθνικό είμαι 23-24 χρόνια. Εχω και τη σχολή χορού -δεν διδάσκω. Διευθύνει η Πίτσα Κουτουφά, το στήριγμα μου, ο άνθρωπός μου.

»Είμαι ευγνώμων για όλα αυτά που μου έχουν συμβεί. Και αύριο να σταματήσω, δεν με νοιάζει, είμαι γεμάτος, χορτασμένος. Αισθάνομαι ότι αυτό που μου’χει δώσει ο Θεός και η τέχνη μου μ’έχουν κάνει και καλύτερο άνθρωπο και πιο σοβαρό -θέλω να δίνω στα πράγματα τη σοβαρότητα που τους αξίζει. Μο’χε πει κάποτε ο Βασίλης Φωτόπουλος όταν είχα πάθει έναν πανικό -αυτός ο άνθρωπος που είχε πάρει Οσκαρ, “Φωκά, μη νομίζεις ότι ο κόσμος γυρνάει γύρω σου”. Δεν θα το ξεχάσω ποτέ αυτό. Κι όταν πάω να αγχωθώ σκέφτομαι ότι δεν είμαστε και τόσο σπουδαίοι όσο θέλουμε να πιστεύουμε.

»Ο,τι έκανα έγινε με πολλή δουλειά, πολλές δυσκολίες. Πιστεύω πολύ στη συνεργατικότητα. Και ναι, δεν είμαι καθόλου ανταγωνιστικός. Μ’αρέσει να θαυμάζω. Εισπράττω κι εγώ αγάπη. Ξέρω τι μπορώ να κάνω καλύτερα εγώ και τι κάποιος άλλος»…