Μαίρη Σέλλεϋ: Η συγγραφέας του «Φράνκεσταϊν» υπήρξε σύμβολο της γυναικείας χειραφέτησης

Η συγγραφέας του Φρανκεστάιν δεν ανήκει στο χρονοντούλαπο της γοτθικής ιστορίας. Έχοντας στο πλευρό της τον Κιτ Χάριγκτον, φιλοδοξεί να κατακτήσει για μια ακόμα φορά τη μεγάλη οθόνη

Ο Κιτ Χάριγκτον, γνωστός στο ευρύτερο κοινό από τη συμμετοχή του στο Game of Thrones, ανακοίνωσε ότι θα πρωταγωνιστήσει σε μια νέα ταινία με τίτλος «Mary’s Monster» για τη ζωή της συγγραφέα του Φρανκεστάιν, Μαίρη Σέλλεϋ. Αντί να αφηγηθεί για μια ακόμα φορά την ιστορία του «Σύγχρονου Προμηθέα», η ταινία θα επιχειρήσει να περιπλανηθεί στις σκέψεις και τη ζωή της συγγραφέα Μαίρη Σέλλεϋ, εστιάζοντας σε ζητήματα όπως η ψυχική υγεία και η γυναικεία χειραφέτηση.

Στον ρόλο της γοτθικής μυθιστοριογράφου θα συναντήσουμε την ανερχόμενη Δανή ηθοποιός, Κλάρα Ρούγκααρντ, ενώ ο Χάριγκτον θα υποδυθεί το "The Monster" έναν από τους πιο εμβληματικούς χαρακτήρες που έχουν πρωταγωνιστήσει ποτέ στο χαρτί, αλλά και στη μεγάλη οθόνη.

Η δημιουργός του Φρανκεστάιν, η Μαίρη Σέλλεϋ, γεννήθηκε στις 30 Αυγούστου 1797 στο Λονδίνο. Ήταν κόρη της φεμινίστριας Μαίρη Γουόλστονκραφτ (συγγραφέας, φιλόσοφος και υπέρμαχος των δικαιωμάτων των γυναικών, -ένα από τα βιβλία της είναι το A Vindication of the Rights of Woman), ενώ πατέρας της ήταν ο Ουίλιαμ Γκόντγουιν, πολιτικός φιλόσοφος, συγγραφέας (θεωρείται θεμελιωτής του κοινωνικού μυθιστορήματος) και δημοσιογράφος, που έγινε ιδιαίτερα γνωστός για τις ριζοσπαστικές απόψεις του σχετικά με την εξουσία, τη θρησκεία και την προσωπική ελευθερία.

Η ζωή της Μαίρη Σέλλεϋ γίνεται ταινία, και είναι πιο επίκαιρη από ποτέ — Φωτογραφία: Getty/Ideal images

Δυστυχώς, η μικρή Μαίρη γνώρισε μόνο τον πατέρα της, καθώς η μητέρα της πέθανε από επιπλοκές της γέννας. Ο Γκόντγουιν, ένας μάλλον εγωκεντρικός διανοούμενος, βρέθηκε να φροντίζει τόσο τη νεογέννητη Μαίρη, όσο και την Φανί Ιμλέι, κόρη της Γουόλστονκραφτ από προηγούμενη σχέση. Τέσσερα χρόνια αργότερα ο πατέρας της παντρεύτηκε τη γειτόνισσα της διπλανής πόρτας, τη Μέρι Τζέιν Κλερμόντ, η οποία είχε ήδη δύο δικά της παιδιά. Λέγεται -και γράφεται- πως η νέα κυρία Γκόντγουιν ευνοούσε τα δικά της παιδιά παρά την κόρη της γνωστής φεμινίστριας Γουόλστοουνκραφτ και η Μαίρη ήταν συχνά μόνη και δυστυχισμένη. Δεν ήταν «μορφωμένη» με την κλασική έννοια του όρου, αλλά διάβασε πολλά από τα βιβλία της μητέρας της και απορρόφησε την πνευματική ατμόσφαιρα που δημιούργησε ο πατέρας της και οι διανοούμενοι φίλοι και επισκέπτες του.

Ένας από αυτούς τους επισκέπτες ήταν και ο θαυμαστής του Γκόντγουιν, ο ρομαντικός ποιητής Πέρσυ Μπυς Σέλλεϋ. Γνωρίστηκε με τη Μαίρη όταν η ίδια ήταν δεκατεσσάρων ετών, αλλά η έλξη τους φανερώθηκε σε μια συνάντηση δύο χρόνια αργότερα. Ο Πέρσυ ήταν είκοσι δύο ετών, παντρεμένος, και εκείνη την περίοδο η γυναίκα του περίμενε το δεύτερο παιδί τους. Τον Ιούλιο του 1814, ένα μήνα πριν από τα δέκατα έβδομα γενέθλιά της, η Μαίρη έφυγε με τον Πέρσυ και πέρασαν το επόμενο διάστημα ταξιδεύοντας στην Ελβετία, τη Γερμανία και την Ιταλία. Το 1816 η ετεροθαλής αδερφή της Μαίρης, η Φανί, αυτοκτόνησε και μερικές εβδομάδες αργότερα το ίδιο έπραξε και η σύζυγος του Πέρσυ, η Χάριετ. Η Μαίρη και ο Πέρσι παντρεύτηκαν στο Λονδίνο σε μια ανεπιτυχή προσπάθεια να κερδίσουν την επιμέλεια των δύο παιδιών του.

Το ζευγάρι απέκτησε τρία δικά του παιδιά, τον Ουίλιαμ, την Κλάρα και τον Πέρσι Φλόρενς. Το 1818 πέθανε η Κλάρα και έπειτα από ένα χρόνο πέθανε και ο Ουίλιαμ. Μια άλλη εγκυμοσύνη της κατέληξε σε αποβολή και λέγεται πως και η ίδια κόντεψε να πεθάνει από αιμορραγία, αλλά πως την έσωσε ο Σέλεϊ, όταν την έβαλε μέσα σε μια μπανιέρα γεμάτη με πάγο. Οι συνεχόμενες απώλειες οδήγησαν τη Μαίρη σε βαθιά κατάθλιψη ενώ γάμος της αντιμετώπιζε επίσης τα δικά του ζητήματα, με τον Πέρσυ να έχει διάφορες εξωσυζυγικές σχέσεις. Υπάρχει όμως και η εικασία πως και η Μαίρη είχε παράλληλες σχέσεις, βασικότερη εκ των οποίων ήταν και ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ο οποίος έφυγε εσπευσμένα με το που ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση.

Παρά τις δύσκολες αυτές συνθήκες το ζευγάρι είχε έναν μεγάλο πνευματικό κύκλο στον οποίο περιλαμβανόταν ο ποιητής Λόρδος Μπάιρον και ο συγγραφέας Λι Χαντ. Παράλληλα μελετούσαν κλασική και ευρωπαϊκή λογοτεχνίας καθώς και την ελληνική, λατινική και ιταλική γλώσσα. Η ίδια η Μαίρη άλλωστε ήδη έγραφε, με το πρώτο ποίημα της μάλιστα να έχει δημοσιευτεί όταν ήταν ακόμα παιδί, το 1807, από την εκδοτική εταιρία που συνεργαζόταν ο πατέρας της.

Η ιδέα του Φρανκεστάιν λέγεται πως προέκυψε μια βροχερή μέρα του 1816, και ενώ φιλοξενούνταν στη βίλα του Λόρδου Μπάιρον. Η παρέα απολάμβανε να διαβάζει ιστορίες με φαντάσματα και έτσι ο οικοδεσπότης πρότεινε να διασκεδάσουν γράφοντας ο καθένας τη δική του ιστορία τρόμου. Το επόμενο διάστημα η Μαίρη ξεκίνησε να γράφει, και ολοκλήρωσε, τον Φρανκενστάιν, την ιστορία του νεαρού φοιτητή ανατομίας και χειρουργικής, που αναζητώντας το μυστικό της ζωής ανακαλύπτει πώς να δίνει ζωή σε άψυχα πράγματα. Η ιστορία της εκδόθηκε το 1818 στην Αγγλία.

Ενώ οι περισσότεροι κριτικοί αρχικά επέκριναν αυτά που θεωρούσαν ως "φρικιαστικά" στο Φρανκεστάιν, πολλοί επαίνεσαν τη φαντασία και τις ικανότητες περιγραφής της συγγραφέως. Στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα οι κριτικοί αναζήτησαν την επιρροή του Πέρσυ Σέλλεϋ στο βιβλίο. Αναφορές από το ημερολόγιο της Μαίρη αποκαλύπτουν ότι κατά το 1816 και το 1817, όταν γραφόταν ο Φρανκενστάιν, αυτή και ο σύζυγός της συζήτησαν το έργο πολλές φορές. Είναι επίσης γνωστό ότι σε αυτά τα χρόνια αυτή και η σύζυγός της διάβασαν το "Χαμένο Παράδεισο" του Τζον Μίλτον και ότι την ίδια στιγμή την ενδιέφερε η "Πολιτική Δικαιοσύνη" του πατέρα της Μαίρη, Ουίλιαμ Γκόντγουιν, τα Δικαιώματα του Ανθρώπου του Τόμας Πέιν καθώς και ο Προμηθέας Δεσμώτης του Αισχύλου. Αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι η Μαίρη "δανείστηκε" τις κοινωνικές και ηθικές ιδέες της από τα διαβάσματά της ή από τον σύζυγο ή και τον πατέρα της. Είναι απολύτως κατανοητό ότι συμμεριζόταν τις κοινωνικές τους σκέψεις και ότι συνέπλεξε αυτές τις ιδέες σε ένα μοτίβο δικής της κατασκευής.

Το 1822 ο Πέρσυ ήταν στην Ιταλία και είχε μετέβη με το ιστιοφόρο του (που είχε το όνομα Δον Ζουάν), στο Λιβόρνο να υποδεχθεί τον Λη Χαντ. Η κακοκαιρία όμως στην επιστροφή ανέτρεψε το σκάφος του, με αποτέλεσμα να πνιγεί. Μετά το θάνατο του Πέρσυ, η Μαίρη στράφηκε στην ανατροφή του γιου της, καθώς και στο γράψιμο. Συνέβαλε στο Chamber's Cabinet Cyclopedia με μια σειρά από βιογραφικά και κριτικά σκίτσα, ενώ δημοσίευσε και πολλά διηγήματα. Έγραψε επίσης πέντε ακόμη μυθιστορήματα, τα οποία δέχθηκαν αρνητική κριτική επειδή ήταν πολύ λόγια και είχαν "άβολες πλοκές". Ο Τελευταίος Άνθρωπος (1826) είναι το πιο γνωστό της έργο μετά τον Φρανκενστάιν. Αυτό το μυθιστόρημα, στο οποίο περιγράφει την καταστροφή της ανθρώπινης φυλής τον εικοστό πρώτο αιώνα, σημειώνεται ως μια ευρηματική περιγραφή του μέλλοντος και μια πρώιμη μορφή επιστημονικής φαντασίας. Το Valperga (1823) και το The Fortunes of Perkin Warbeck (1830) είναι ιστορικά μυθιστορήματα που έχουν λάβει ελάχιστη προσοχή από τους κριτικούς βιβλίων, ενώ τα Lodore (1835) και Falkner (1837), που πολλοί πιστεύουν ότι είναι αυτοβιογραφικά, εξετάζονται συχνά για ενδείξεις για τη ζωή των Shelleys και του κύκλου τους. Πολύ άρρωστη τα τελευταία της χρόνια για να ολοκληρώσει το πιο αγαπημένο της έργο, τη βιογραφία του συζύγου της, η Μαίρη πέθανε σε ηλικία πενήντα τριών ετών.

Οι ιστορίες της συλλέχθηκαν και δημοσιεύτηκαν μετά τον θάνατό της, όπως και η Mathilda, ένα σύντομο μυθιστόρημα που εμφανίστηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1950. Η ίδια συνοψίζει τη ζωή της μέσα από ένα από τα πιο γνωστά της αποφθέγματα: «Τα όνειρα μου ήταν όλα δικά μου. Δεν έδινα λογαριασμό σε κανένα για αυτά, ήταν το καταφύγιο μου όταν ήμουν ενοχλημένη και η μεγαλύτερη χαρά μου όταν ήμουν ελεύθερη».