Το έθιμο της κυρά-Σαρακοστής είναι από τα παλαιότερα έθιμα που σχετίζονται με την περίοδο της νηστείας πριν από το γιορτή του Πάσχα.
Στις μέρες μας το έθιμο έχει όσο να να 'ναι εκλείψει, ωστόσο τα παλαιότερα χρόνια το συναντούσαμε σε κάθε γωνιά της χώρας με διάφορες τοπικές παραλλαγές. Στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας, η κυρά-Σαρακοστή, ήταν μια χάρτινη ζωγραφιά, που απεικόνιζε μια γυναίκα που έμοιαζε με καλόγρια, με 7 πόδια, σταυρωμένα χέρια γιατί προσεύχεται, ένα σταυρό γιατί πήγαινε στην εκκλησία και χωρίς στόμα γιατί νηστεύει.
Η κυρά-Σαρακοστή χρησίμευε ουσιαστικά ως ένα ημερολόγιο, για να μετράμε τις εβδομάδες από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι τη Μεγάλη Εβδομάδα, αφαιρώντας ένα πόδι στο τέλος κάθε εβδομάδας. Παραδοσιακά, το τελευταίο πόδι το έκοβαν Μεγάλο Σάββατο, το δίπλωναν καλά και το έκρυβαν σε ένα ξερό σύκο, ή σε άλλες περιοχές μέσα στο ψωμί της Ανάστασης. Όποιος το έβρισκε θεωρούνταν τυχερός και γουρλής.
Σε άλλες γωνιές της χώρας, η κυρά-Σαρακοστή ήταν φτιαγμένη από ζυμάρι από αλεύρι, νερό και πολύ αλάτι για να μη χαλάει. Το λεγόμενο αλατόζυμο έχει ιδιότητες πλαστελίνης συνεπώς είναι μία ευχάριστη δραστηριότητα να κάνετε με τα παιδιά σας. Φυσικά η ζυμαρένια κυρά-Σαρακοστή δεν ήταν βρώσιμη, αλλά ένα περίτεχνο, διακοσμητικό ημερολόγιο. Μια τρίτη εκδοχή -λιγότερο δημοφιλής- θέλει την κυρά-Σαρακοστή φτιαγμένη από πανί και γεμισμένη µε πούπουλα.
Μία από τις χαρακτηριστικότερες και πιο «τρομακτικές» εκδοχές της κυράς-Σαρακοστής συναντώταν στα χωριά του Πόντου. Οι Πόντιοι κρέμαγαν από το ταβάνι μια πατάτα ή ένα κρεμμύδι που πάνω του είχε καρφωμένα επτά φτερά κότας που αφαιρούσαν κάθε εβδομάδα, έξι σκουρόχρωμα και ένα λευκό που συμβόλιζε την Μεγάλη Εβδομάδα. Οι ντόπιοι ονόμαζαν το ημερολόγιο της Σαρακοστής “Κουκουρά”, ο οποίος ήταν και ένας μπαμπούλας για τα μικρά παιδιά! Αν δεν τηρούσαν τη νηστεία τους, οι γονείς τους τα φοβέριζαν ότι θα τα φάει ο κουκουράς.
Παραδοσιακό τραγούδι για το έθιμο της «Κυράς Σαρακοστής»
Την Κυρά Σαρακοστή που είναι έθιμο παλιό
οι γιαγιάδες μας τη φτιάχναν με αλεύρι και νερό.
Για στολίδι της φορούσαν στο κεφάλι της σταυρό
και το στόμα της ξεχνούσαν γιατί νήστευε καιρό.
Και μετρούσαν τις ημέρες με τα πόδια της τα εφτά
κόβαν ένα τη βδομάδα, μέχρι νά ‘ρθει η Πασχαλιά
Στίχοι: Πόλυ Βασιλάκη
Συνταγή για ζυμαρένια κυρά-Σαρακοστή:
Συστατικά
- 3 κούπες αλεύρι
- 1 κούπα αλάτι
- 1 κούπα νερό
- μπαχαρικά για διακόσμηση όπως γαρύφαλλο ή μαχλέπι
Εκτέλεση
- Προθερμαίνουμε τον φούρνο στους 160° C στον αέρα.
- Βάζουμε τα υλικά για το ζυμάρι σε ένα λεκανάκι και τα ζυμώνουμε μέχρι να γίνει μια ελαστική και ωραία ζύμη.
- Πλάθουμε την Κυρά Σαρακοστή με το ζυμάρι φτιάχνοντας το σώμα, τη φούστα, το πρόσωπο, τα πόδια της, τη διακοσμούμε όπως θέλουμε και τη βάζουμε σε ένα ταψί το οποίο έχουμε στρώσει με λαδόκολλα.
- Ψήνουμε για 20 με 30 λεπτά. Μας ενδιαφέρει να στεγνώσει και όχι να «ψηθεί».
