Από τον Φρόιντ στον Galliano και τη Schiaparelli -Μια εντυπωσιακή έκθεση συνδυάζει ψυχανάλυση και μόδα
Από τις 10 Σεπτεμβρίου 2025 έως τις 4 Ιανουαρίου 2026, το Museum at FIT της Νέας Υόρκης παρουσιάζει μια από τις πιο πολυσυζητημένες εκθέσεις της χρονιάς, με τίτλο «Dress, Dreams, and Desire: Fashion and Psychoanalysis», μια τολμηρή προσέγγιση που ερευνά τη βαθιά και σύνθετη σχέση ανάμεσα στη μόδα και την ψυχανάλυση.
Πρόκειται για την πρώτη έκθεση που επιχειρεί να διερευνήσει την πολιτισμική ιστορία της μόδας μέσα από τον φακό της ψυχανάλυσης. Επιμελημένη από τη Dr. Valerie Steele, διευθύντρια και κύρια επιμελήτρια του μουσείου -γνωστή και ως «ο Φρόιντ της Μόδας», σύμφωνα με τη Suzy Menkes- η έκθεση βασίζεται σε πενταετή έρευνα και περιλαμβάνει σχεδόν 100 ενδύματα από εμβληματικούς σχεδιαστές όπως οι Chanel, McQueen, Schiaparelli, Galliano, Gaultier, Mugler, Rick Owens, Rei Kawakubo, Vivienne Westwood, Versace, Viktor & Rolf και πολλοί ακόμη.
Η προσέγγιση δεν είναι απλώς αισθητική ή ιστορική, αλλά ενδοσκοπική, χρησιμοποιώντας θεωρίες των Φρόιντ, Γιουνγκ, Λακάν και Anzieu για να φωτίσει τα ψυχολογικά και κοινωνικά μηνύματα που μεταδίδει το ένδυμα. Η Steele εξηγεί στο WWD: «Η μόδα είναι ένας πρωταρχικός φακός μέσα από τον οποίο βλέπουμε τον εαυτό μας και μας βλέπουν οι άλλοι. Είναι μια “βαθιά επιφάνεια” που εκφράζει ασυνείδητες επιθυμίες και άγχη».
Η έκθεση είναι δομημένη χρονολογικά και θεματικά. Ξεκινά με την εποχή του Φρόιντ, εξετάζοντας την προσωπική του αισθητική γύρω στο 1900 αλλά και τις απόψεις του για τη μόδα των γυναικών ως «ναρκισσιστική». Παρουσιάζεται η αντίθεση με άλλους ψυχαναλυτές όπως ο J.C. Flügel, ο οποίος ζήλευε την ελευθερία των γυναικών να στολίζονται, και η Joan Riviere, που εισήγαγε την έννοια της θηλυκότητας ως «μεταμφίεση».
Καθώς περνάμε στον 20ό αιώνα, βλέπουμε τη μεταστροφή της ψυχανάλυσης από έναν καταπιεστικό σε έναν απελευθερωτικό μηχανισμό, με LGBTQ+ και φεμινιστικές φωνές να επαναδιαπραγματεύονται τη θέση της.
Στα θεματικά τμήματα, η έκθεση αγγίζει έννοιες όπως το όνειρο, η επιθυμία, η σεξουαλική διαφορά, ο θάνατος και το φετιχιστικό αντικείμενο. Το φόρεμα σοκολάτας του Jeremy Scott για τον οίκο Moschino, για παράδειγμα, συμβολίζει την αρχή της ηδονής, ενώ τα razor blades του Jun Takahashi για τον οίκο Undercover απηχούν τη σύγκρουση Έρωτα και Θανάτου (Eros/Thanatos).
Η σωματική εικόνα και η ταυτότητα αποκτούν νέα σημασία μέσω των θεωριών του Λακάν (στάδιο του καθρέφτη) και του Didier Anzieu (skin ego), με ρούχα όπως το σακάκι με τους καθρέφτες της Elsa Schiaparelli να εξετάζουν πώς το σώμα αντιλαμβάνεται τον εαυτό του μέσα από τον βλέμμα του άλλου.
Τέλος, η έκθεση ασχολείται με τη ρευστότητα φύλου και την εξέλιξη των ταυτοτήτων μέσω της μόδας, τονίζοντας την αυξανόμενη αποδοχή μη δυαδικών εκφράσεων στη σύγχρονη κοινωνία και δημιουργία.
Η έκθεση συνοδεύεται από τη νέα έκδοση της Dr. Steele, με τίτλο «Dress, Dreams, and Desire: A History of Fashion and Psychoanalysis», καθώς και από το Fashion and Psychoanalysis Symposium, το οποίο θα πραγματοποιηθεί στις 14 Νοεμβρίου στο FIT, με καλεσμένη την τρανς ηθοποιό και ακτιβίστρια Laverne Cox και συμμετοχές ψυχαναλυτών και σχεδιαστών.
Η επίσκεψη στο MFIT για την εν λόγω έκθεση αποτελεί μοναδική εμπειρία που συνδυάζει την αισθητική απόλαυση με τη φιλοσοφική αναζήτηση.
