Athens Surreal/Urban Landing: Η Αθήνα γίνεται σουρεαλιστική μέσα από μια νέα έκθεση

ΜΑΡΙΛΕΝΑ ΒΡΑΝΑ ⸻ 21 OCT 2025

Στην Ιπποκράτους, στην καρδιά της πόλης βρίσκεται μια έκθεση που φαντάζεται αυτή την πόλη αλλιώς. Και μέσα από τη γοητεία του φανταστικού κινεί τα νήματα για να συσπειρώσει τους κατοίκους της.

Ένα ανθρώπινο κύμα από λουόμενους με θέα τον λόφο της Ακρόπολης, ιδωμένο από ψηλά είναι η εικόνα που δεσπόζει στην έκθεση Athens Surreal/Urban Landing, δημιουργώντας εξαρχής το αίσθημα μιας κοινότητας, που θέλει να ζήσει ξανά την πόλη της, εισπνέοντας την ομορφιά της. “Bird’s eye” λέγεται αυτή η τρισδιάστατη οπτική της πανοραμικής ατένισης, όπως μου εξηγεί η Χάιδω Καπρούλια. Αν και είμαστε προετοιμασμένοι για το άγγιγμα του υπερρεαλισμού, “η προσγείωση στο αστικό τοπίο, θέλαμε να γίνει με τρόπο αληθοφανή” συμπληρώνει η Έυα Λαβράνου, που μαζί αποτελούν το αρχιτεκτονικό δίδυμο πίσω από το Isola Studio. Ένα γραφείο με έδρα την Αθήνα και την Κέρκυρα που κινείται ανάμεσα στην αρχιτεκτονική, την έρευνα και την επιμέλεια. Το Isola Studio, εδώ και τέσσερα χρόνια φιλοδοξεί να φέρει κοντά ένα δίκτυο από αρχιτέκτονες, καλλιτέχνες και στοχαστές, διευρύνοντας τα όρια της αρχιτεκτονικής σκέψης και ενθαρρύνοντας την εξωστρέφεια. Προέκτασή του αποτελεί το Lava, μια οργανωμένη πλατφόρμα που ξεκίνησε τον περασμένο χρόνο, με ψηφιακή παρουσία και έναν ορισμένο χώρο αφιερωμένο σε εκθέσεις.

Η Χάιδω Καπρούλια και η Εύα Λαβράνου του Isola Studio

Για την τρίτη τους έκθεση, οι δύο αρχιτέκτονες-μηχανικοί απευθύνθηκαν στην Τίνα Μαρινάκη, εμπνεύστρια του δημοφιλούς ψηφιακού project athens_surreal στο Instagram, που συγκινεί με τις ονειρικές όψεις μιας άλλης ιδεατής Αθήνας. H visual artist και αρχιτέκτονας που ζει στη Νέα Υόρκη, προσωπική φίλη της Εύας από τα φοιτητικά χρόνια στην Αμερική, μετέφερε με τρόπο απτό τις “larger than imagination” εικόνες που δημιουργεί με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης.

Από την έκθεση Athens Surreal / Urban Landing στο LAVA Space

Η επιμελητική ματιά της Χάιδως και της Εύας, με κύριο άξονά της τον δημόσιο χώρο, εστιάζει σε τρεις θεματικές. Το παιχνίδι και την εφευρετικότητα, τη συνύπαρξη ανθρώπων και ζώων και την κλιματική αλλαγή. Ο whimsical ρεαλισμός της έκθεσης, λειτουργεί ως μια αναπάντεχη πρωτοβουλία που καλεί το κοινό σε αλληλεπίδραση. Μικρές αλλά σημασιολογικά φορτισμένες προσθήκες, δεν είναι απλά χαριτωμένες, καλαισθητικές παρεμβάσεις. Νοηματοδοτούν την εικόνα μιας Αθήνας μεταμορφωμένης, σχεδιασμένης με τρόπο εξωπραγματικό, που σαν ένα αλληγορικό επιμύθιο, θέλει να σε αφυπνίσει.

Ο χώρος γίνεται σκηνή φαντασίας και παιχνιδιού

Οι τσουλήθρες στις γκρίζες πολυκατοικίες, που θυμίζουν τις εγκαταστάσεις του Γερμανού καλλιτέχνη Carsten Höller, οι χρωματιστές αιώρες και τα παιδιά που παίζουν με τουβλάκια lego, χτίζοντας μια άλλη Ακρόπολη με φόντο την πραγματική, συμβολίζουν την ελπίδα για το μέλλον, απενοχοποιώντας τη χαρά του να οικειοποιείσαι την πόλη σου, επαναφέροντας αυτή την πολύτιμη παιδικότητα. Γιατί κάθε χώρος ακόμα και το άβατο του μεγαλύτερου τοποσήμου, αποκτά νόημα μόνο, όταν βιώνεται. Άλλωστε, όπως διαβάζουμε στο κείμενο της έκθεσης, κατά τον Μπωντριγιάρ “μια πόλη χωρίς την επιτελεστικότητα των πρακτικών της καθημερινής ζωής κινδυνεύει να μην είναι τίποτε άλλο παρά ένα άθροισμα δομών”.

Έργο εμπνευσμένο από τη φαντασιακή Αθήνα του Athens Surreal

Η Αθήνα αλλιώς, μέσα από την εγκατάσταση του Athens Surreal

Το όραμα για μια πόλη βιώσιμη που θυμάται τις καταβολές της συνεχίζει μέσα από εικόνες, που διαρρηγνύουν την απομάκρυνση των μεγάλων αστικών κέντρων από την προβιομηχανική εποχή και την επαφή με τα ζώα. Στις αστικές παλίρροιες της Τίνας Μαρινάκη, όλα τα είδη έχουν τη θέση που τους αναλογεί. Πλάι, όμως στις εικόνες, που τόσο εύστοχα και απροσδόκητα βλέπουμε αυτό που θα θέλαμε να γίνει, αντιπαραβάλλονται και εκείνες μιας πραγματικότητας δυστοπικής, που δεν θα θέλαμε να συμβεί. Ένας αστροναύτης, μόνος έρχεται αντιμέτωπος με ένα έρημο, σεληνιακό τοπίο στη γη, εν μέσω Αυγούστου. Άνθρωποι ξεχύνονται στους δρόμους με τους ιπτάμενους ανεμιστήρες τους, που μοιάζουν να διαδηλώνουν μαζί τους με μείζον αίτημα για δροσισμό. Τα αυγά, που τηγανίστηκαν στο κράσπεδο στο “Ημερολόγιο Καύσωνα”, εκφράζουν με αυτή την καυστική αποτύπωση το κατεπείγον της κλιματικής αλλαγής.

Κάθε εικαστικό σχήμα είναι ένα κλείσιμο ματιού. Και δεν εμμένει στην έκπληξη που προκαλεί το ανοίκειο και το φαντασμαγορικό, αποτελώντας μια οικιστική ουτοπία, μια νοερή όαση. Τα έργα της έκθεσης επιζητούν τον ενεργό ρόλο των κατοίκων και λειτουργούν ως εκείνο το ερέθισμα, που θα αφυπνίσει το αίσθημα της συμμετοχικότητας, κάνοντας την τεχνολογία “όχι απλώς να ονειρευτεί για εμάς αλλά μαζί μας”. Βλέποντας το παραλιακό μέτωπο στο κέντρο της Αθήνας και μια Πανεπιστημίου γεμάτη ψαράδες, μια επισκέπτρια της έκθεσης φαντάζεται πώς θα μπορούσε να συμβεί το ίδιο με μια παραλία στον Σηκουάνα. Ένας άλλος επισκέπτης προβληματίζεται για το αν κανείς μπορεί να δει αυτό το “ρομαντικό ψέμα” ως πρόταση. Κι όμως… το όνειρο έχει μια υποδόρια γοητεία δυνάμει κινηματική.

Η πόλη μπορεί να γίνει εκ νέου ο συνδετικός μας ιστός. Να μετασχηματίζεται οργανικά για να κάνει τον συλλογικό βίο προσιτό και ανθρώπινο. Σαν μια σκηνή, όπου εκτυλίσσονται οι καθημερινές μας πράξεις αξίζει να προσεγγίζεται με ευαισθησία αλλά και φαντασία.

Με αφορμή όλες αυτές τις εντυπώσεις, οι πολυσχιδείς δημιουργοί της έκθεσης εμβάθυναν στη σύλληψη της έκθεσης απαντώντας σε ορισμένες ερωτήσεις.

Πώς προέκυψε η ιδέα της συνεργασίας σας με την Τίνα Μαρινάκη, εμπνεύστρια του athens_surreal;

Πριν μιλήσουμε για τη συνεργασία με την Τίνα Μαρινάκη, θα θέλαμε να εξηγήσουμε τι είναι το LAVA (Laboratory for Visionary Architecture). Πρόκειται για μια επιμελητική και ερευνητική πλατφόρμα που δημιουργήσαμε μέσα από το αρχιτεκτονικό μας γραφείο Isola Studio, με στόχο να διευρύνουμε τον αρχιτεκτονικό διάλογο στην Ελλάδα και να ενισχύσουμε τη σύνδεση με τη διεθνή δημιουργική κοινότητα. Σε μια εποχή όπου οι πολιτικές, κοινωνικές, τεχνολογικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις γίνονται ολοένα πιο σύνθετες, νιώσαμε την ανάγκη να διαμορφώσουμε ένα δυναμικό πεδίο πειραματισμού, συνεργασίας και ανταλλαγής ιδεών. Μέσα από εκθέσεις, διαλέξεις, εκδόσεις και ερευνητικές δράσεις, το LAVA καλεί αρχιτέκτονες, καλλιτέχνες και στοχαστές να επανεξετάσουν τα όρια της συμβατικής αρχιτεκτονικής σκέψης και να αναζητήσουν νέα, πιο ανοιχτά μονοπάτια για τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε και σχεδιάζουμε τον χώρο.

Και κάπως έτσι επιλέξαμε να συνεργαστούμε με την Τίνα Μαρινάκη και το project Athens Surreal. Η Εύα τη γνώρισε κατά τη διάρκεια των σπουδών τους στις ΗΠΑ, και είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθούμε από νωρίς τη γέννηση και εξέλιξη αυτής της ιδέας. Μέσα από εικόνες που δημιουργούνται με εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης, το project αναπαριστά ονειρικά τοπία όπου τα όρια μεταξύ πραγματικού και φανταστικού γίνονται ασαφή. Αυτό που μας φάνηκε ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι ότι οι εικόνες δεν παρουσιάζουν μια φουτουριστική, άγνωστη πόλη, αλλά μια γνωστή, γνώριμη Αθήνα, ελαφρώς μεταμορφωμένη και συχνά με αισιόδοξη ματιά. Για την έκθεση ATHENS SURREAL/URBAN LANDING επιλέξαμε να αφιερωθούμε στον δημόσιο χώρο της πόλης, ώστε να ανοίξει μια συζήτηση για το πώς βιώνουμε και αναδημιουργούμε την καθημερινότητα στην Αθήνα, παίρνοντας αφορμές από τα φαντασιακά τοπία του Athens Surreal.

Ποιες ήταν οι προκλήσεις που αντιμετωπίσατε ως προς τον σχεδιασμό της έκθεσης “Athens Surreal/ Urban Landing”; Πόσο εύκολα μπορεί να μεταφερθεί η ονειρική αίσθηση και το φανταστικό στοιχείο με τις αμέτρητες δυνατότητες που προσφέρει η Τεχνητή Νοημοσύνη, από το ψηφιακό περιβάλλον σε ένα υπαρκτό, συγκεκριμένο πλαίσιο, διατηρώντας την ίδια ατμόσφαιρα;

Η μεταφορά ενός ψηφιακού, ονειρικού κόσμου στην πραγματικότητα είναι δύσκολη, αλλά στην περίπτωση αυτή δεν ήταν ο κύριος στόχος μας. Αντίθετα, επιλέξαμε να φέρουμε τις υπερεαλιστικές εικόνες πιο κοντά στην καθημερινή εμπειρία της πόλης, να τις δούμε μέσα από έναν ρεαλιστικό φακό και να αναδείξουμε πώς μπορούν να ανοίξουν νέες προοπτικές για τη χρήση και επανασχεδίαση του δημόσιου χώρου. Η πρόκληση ήταν να επιλέξουμε έργα που δεν παρουσιάζουν απλώς μια φαντασιακή Αθήνα, αλλά θέτουν τις βάσεις για το πώς η πόλη θα μπορούσε να ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες μας.

Για την έκθεση επικεντρωθήκαμε σε τρεις βασικές θεματικές: το αστικό παιχνίδι και την εφευρετικότητα, την κλιματική αλλαγή και τη συνύπαρξη ανθρώπων και ζώων. Μέσα από αυτές τις θεματικές επιλογές, θέλαμε να ανοίξουμε ένα διάλογο με την πραγματική πόλη: μια παραλία ανάμεσα στις πολυκατοικίες, βοειδή που βγαίνουν για περίπατο στην Πατησίων, τσουλήθρες που κατεβαίνουν από τα μπαλκόνια, δημιουργούν εικόνες όπου το υπερρεαλιστικό στοιχείο μοιάζει απολύτως φυσικό και καθημερινό. Με αυτόν τον τρόπο, η έκθεση δεν μας μεταφέρει σε ένα ψηφιακό όνειρο· αντίθετα, μας προτρέπει να αντιληφθούμε την πόλη διαφορετικά, να εξετάσουμε πώς η φαντασία μπορεί να επηρεάσει τον ρεαλισμό και να εμπνεύσει νέους τρόπους σχέσης με τον δημόσιο χώρο.

Επιπλέον, όταν οι ψηφιακές εικόνες μεταφέρονται σε φυσικά μέσα, αποκαλύπτονται οι μικρές τους ατέλειες και αποκλίσεις, λεπτομέρειες που τις κάνουν πιο ανθρώπινες και απτές, υπενθυμίζοντάς μας πως ακόμη και η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι αλάνθαστη. Αυτή η αντίθεση ανάμεσα στην τεχνολογική τελειότητα και την υλική ατέλεια αναδεικνύει τη γοητεία της σύγχρονης δημιουργίας, όπου το ψηφιακό και το πραγματικό συνυπάρχουν και αλληλοσυμπληρώνονται.

Ονειρικά τοπία εμπνευσμένα από την Αθήνα

Τι σημαίνει για εσάς σουρεαλισμός στην αρχιτεκτονική; Μπορεί να εφαρμοστεί στην πράξη;

Ο σουρεαλισμός στην αρχιτεκτονική, για εμάς, δεν είναι τόσο ένα ύφος όσο μια στάση απέναντι στην πραγματικότητα. Είναι ο τρόπος με τον οποίο το απροσδόκητο, το φανταστικό και το ποιητικό μπορούν να εισχωρήσουν στον καθημερινό χώρο και να τον ανανεώσουν. Η αρχιτεκτονική, ως βαθιά ρεαλιστική τέχνη –δεμένη με τη λειτουργία, τη δομή και τη ζωή των ανθρώπων– έχει ανάγκη από αυτή τη ρωγμή του ονείρου, που επιτρέπει να φανταστούμε ξανά πώς θα μπορούσε να είναι η πόλη και όχι μόνο πώς είναι.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη, που χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία των έργων της έκθεσης, ATHENS SURREAL / URBAN LANDING δεν λειτούργησε απλώς ως εργαλείο αλλά ως συν-διαμορφωτής της οπτικής και της φαντασίας. Μέσα από τις υπερρεαλιστικές παραλλαγές των τοπόσημων και των αστικών σκηνών, οι εικόνες ανοίγουν έναν διάλογο με την πραγματική πόλη: μας καλούν να ξαναδούμε τους δημόσιους χώρους, να αφήσουμε χώρο για τη φαντασία και να φανταστούμε νέες μορφές συνύπαρξης, χρήσης και συμπεριφοράς στην καθημερινότητα.

Ο σουρεαλισμός, λοιπόν, μπορεί να εφαρμοστεί στην πράξη ως μέσο σκέψης. Είναι μια διαδικασία επανανοηματοδότησης του χώρου, ένας τρόπος να δούμε τις δυνατότητες που κρύβονται πίσω από το προφανές και να δημιουργήσουμε πόλεις πιο ευέλικτες, συμπεριληπτικές και ζωντανές.

Η φαντασία συναντά την πραγματικότητα στο LAVA Space

Ποια είναι η αξία που έχει η επανεπινόηση του αστικού τοπίου μέσα από τις εικόνες του athens_surreal, ειδικά για μια πόλη όπως είναι η Αθήνα, που συχνά χαρακτηρίζεταιως παραμελημένη και άσχημη; Πώς οραματίζεστε προσωπικά την Αθήνα στο μέλλον;

Αυτό που έχει πετύχει το Athens Surreal είναι κάτι σπάνιο: έχει γεννήσει μια νέα, συλλογική εικόνα για την πόλη. Όταν βλέπεις αυτές τις σκηνές αναγνωρίζεις την Αθήνα αμέσως. Όχι επειδή είναι ρεαλιστική, αλλά γιατί μέσα σε αυτές τις εικόνες ο καθένας βρίσκει ένα κομμάτι του εαυτού του, μια ανάμνηση, μια επιθυμία για κάτι διαφορετικό.

Σε μια εποχή που οι “πόλεις του μέλλοντος” παρουσιάζονται συχνά ψυχρές και δυστοπικές, το Athens Surreal κάνει το ακριβώς αντίθετο. Μέσα από τις υπερρεαλιστικές του συνθέσεις, καταφέρνει να ασκήσει κριτική στην πραγματική πόλη, αλλά πάντα με διάθεση παιχνιδιού και αισιοδοξίας. Δεν προτείνει μια ουτοπία, αλλά μια Αθήνα που μπορεί να ονειρεύεται χωρίς να χάνει το ρεαλισμό της.

Φανταζόμαστε την Αθήνα του μέλλοντος σαν μια πόλη που δεν φοβάται να εκτεθεί, να αλλάξει, να πειραματιστεί. Μια πόλη που σκέφτεται το περιβάλλον, πιο ανοιχτή και ασφαλή, που προσκαλεί τους ανθρώπους να συναντηθούν στον δημόσιο χώρο, να τον κάνουν δικό τους. Μια πόλη που αναγνωρίζει τις αντιφάσεις της και τις μετατρέπει σε ενέργεια. Γιατί αυτή είναι η γοητεία της Αθήνας: είναι ατελής, αλλά ζωντανή. Και αυτό την κάνει διαρκώς επίκαιρη.

Η Αθήνα γίνεται σκηνικό φαντασίας και δημιουργίας

Ποια εντύπωση θα θέλατε να αφήσετε στους επισκέπτες για το τι είναι εφικτό στον δημόσιο χώρο;

Θέλουμε οι επισκέπτες να φύγουν με την αίσθηση ότι ο δημόσιος χώρος δεν είναι απλώς ένα λειτουργικό πλαίσιο ή ένα σκηνικό, αλλά ένα πεδίο παιχνιδιού, συλλογικότητας και αναστοχασμού που οι ίδιοι έχουν τη δύναμη να διαμορφώσουν. Η έκθεση δεν δίνει έτοιμες λύσεις· θέτει ερωτήματα: πώς θα ήταν μια πόλη που αφήνει χώρο στη φαντασία; πώς η τεχνολογία μπορεί να συνδημιουργεί μαζί μας αντί να μας υπαγορεύει; Αν οι επισκέπτες φύγουν βλέποντας την Αθήνα ως ένα ζωντανό, μεταβαλλόμενο πεδίο που μπορούν να επηρεάσουν μέσα από τις καθημερινές τους πρακτικές, τότε η έκθεση έχει πετύχει τον στόχο της.

Φεύγοντας από την έκθεση μένει το όνειρο, αφήνοντας το αίσθημα της παραίτησης κατά μέρος. Και τότε νιώθεις πως αυτό το σπίθισμα η έκθεση έχει όντως πετύχει…