Ο αρχιτέκτονας Ανδρέας Κούρκουλας εξηγεί πώς οι ταράτσες θα ανασχηματίσουν την Αθήνα

Ο Ανδρέας Κούρκουλας είναι ένας έμπειρος και επιτυχημένος αρχιτέκτονας, ένας βαθύς γνώστης του αντικειμένου του κι ένας γοητευτικός συνομιλητής.

Ο ομότιμος καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου που το 1989 ίδρυσε μαζί με τη Μαρία Κοκκίνου το αρχιτεκτονικό γραφείο Kokkinou Kourkoulas Architects and Associates, έχει στο ενεργητικό του πλούσιο έργο, συνεργασίες με διάφορες σχολές του κόσμου, δημοσιεύσεις, βραβεία.

Με απόψεις για την πόλη και την αισθητική της, με ευαισθησία σε θέματα οικολογίας, είναι ένας ενεργός και ενήμερος δημιουργός. Σκέφτεται το αύριο της Αθήνας, ανησυχεί, προτείνει. Η κουβέντα για την Βασιλίσσης Ολγας δεν είναι παρά μια αφορμή. Αυτά που έχει να πει σ’αφήνουν με το στόμα ανοιχτό...

Τι καθορίζει την αισθητική μιας μεγαλούπολης;

Οι μεγαλουπόλεις είναι ένα φαινόμενο της βιομηχανικής επανάστασης. Παλιά δεν υπήρχαν τέτοιες συγκεντρώσεις σε μικρό χώρο. Τώρα έχουμε υπερ-συγκεντρώσεις, πόλεις εκατομμυρίων, ένα τελείως καινούργιο φαινόμενο. Αυτό ήταν και το πιο πολύτιμο πράγμα του βιομηχανικού πολιτισμού -πολύτιμο με την έννοια ότι από εκεί καθορίζονταν τα πάντα. Για πρώτη φορά στις κοινωνίες των ανθρώπων μαζευόμαστε εκατομμύρια σ’ένα σημείο και ζούμε. Αυτό, αμέσως-αμέσως, άλλαξε τον τρόπο που συγκροτούνται οι κοινωνίες. Κι αυτή η συγκρότηση στις μεγαλουπόλεις παρήγαγε ή θεωρούμε ότι παρήγαγε ένα ανώτερο επίπεδο πολιτισμού.

Μέσα τώρα σ’αυτό που ονομάζουμε μεγαλούπολη υπάρχουν και διαφορετικοί χειρισμοί. Αλλά πρέπει να δούμε ότι οι πόλεις είναι σαν ένα θέατρο στο οποίο δεν είμαστε θεατές, είμαστε πρωταγωνιστές -εμείς παίζουμε. Μπορούμε να βγούμε πιο έξω και να το δούμε, αλλά δεν σαν μια ωραία παράσταση, με ωραία σκηνικά. Είμαστε μέσα σ’αυτά τα σκηνικά, που με κάποιο τρόπο ορίζουν τις κινήσεις και τις αισθήσεις μας.

Ενδεχομένως και την ευθύνη μας;

Οπωσδήποτε. Αρα διαχωρίζει και τα ανθρώπινα σώματα. Φτιάχνει έναν τοίχο από τον οποίο εγώ δεν μπορώ δω από πίσω. Ακόμα, δεν έχω βρει τη διαδικασία, δεν μπορώ ν’ακούσω, να οσφρησθώ. Αρα παρεμβαίνει στις αισθήσεις, κατακερματίζοντας το ενιαίο του χώρου. Αυτός ο κατακερματισμός, ο τρόπος που γίνεται -και δεν είναι ένας, φτιάχνει αυτό που ονομάζουμε την πόλη, την κουλτούρα της πόλης. Υπάρχουν πόλεις που είναι πάρα πολύ κοινωνικά αναμεικτικές, πόλεις, που είναι σαν νεκροταφεία ησυχίας ή τα προάστια. Υπάρχουν όλα αυτά μαζί. Κι αυτός είναι ο 20ος αιώνας, η κορύφωση όλων αυτών των πραγμάτων.

Η Αθήνα αποτελεί μία πολύ ιδιαίτερη περίπτωση πόλης. Κι αυτό το συνειδητοποιήσαμε όταν άρχισαν οι συζητήσεις περί πόλεων, ιδιαίτερα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, πρώτα στην Αμερική και μετά στην Ευρώπη που είχε καταστραφεί απ’τον πόλεμο -πώς θα είναι αυτές οι νέες πόλεις. Η Αθήνα λοιπόν έχει μια τρελή ιδιοσυγκρασία που έχει να κάνει με αυτό που ονομάζουμε αντιπαροχή. Αναπτύχθηκε με ένα μηχανισμό που είναι πρωτοφανής. Δεν υπάρχει αντιπαροχή αλλού, υπάρχουν νησίδες. Η ιδέα της αντιπαροχής ήταν μία συγκλονιστική ιδέα -με θετικά και αρνητικά, που παρήγαγε αυτό που έχουμε και το οποίο ήταν κόντρα στις ιδέες και στα οράματα της μοντέρνας πολεοδομίας.

Δηλαδή;

Η μοντέρνα πολεοδομία άρχισε να διαμορφώνεται στο Μεσοπόλεμο, κυρίως μετά τον πόλεμο, επηρεασμένη από αυτό το φαινόμενο της απίστευτης υπερ-συγκέντρωσης πληθυσμών, με την ύπαρξη των αυτοκινήτων να είναι το βασικό στοιχείο της απελευθέρωσης, άρα και το κύριο του σχεδιασμού της. Ο Λε Κορμπουζιέ κάνει τις μεγάλες προτάσεις, κοιτάζει μεγάλους αυτοκινητόδρομους, τα σπίτια να είναι απομακρυσμένα, γιατί είναι μόλυνση, περνάνε ελικόπτερα, αεροπλάνα κλπ. Μια φαντασίωση πόλεων η οποία υπακούει σ’ένα σχεδιασμό -αυτός ο σχεδιασμός στις περισσότερες περιπτώσεις όπου υλοποιήθηκε, οδήγησε σε καταστροφές -στην Ευρώπη τουλάχιστον. Στην Αμερική, σε αντίστιξη, η Αθήνα μοιάζει με τη Νέα Υόρκη, όχι με το Λος Άντζελες. Δηλαδή είναι η πόλη που σχεδιάζεται αποκλειστικά με γνώμονα το αυτοκίνητο.

Ένας θεωρητικός κάνει μια πολύ περιγραφή και λέει ότι είναι σαν να έχω έναν μπακλαβά και τον κόβω. Και ό,τι προκύψει κενό είναι δημόσιος χώρος, είναι δρόμος, δηλαδή έχω οικοδομικά τετράγωνα, δρόμο και πλατεία. Οι πόλεις που φαντασιώθηκε ο Λε Κορμπυζιέ, η μοντερνιστική πόλη, ήταν, αντίθετα, μια πόλη στο κενό σαν τη σκακιέρα που έχω διάφορα πιόνια, τα οποία πρέπει τα συνδέσω. Η πρώτη περίπτωση είναι πάρα πολύ αναμεικτική ο ένας πάνω στον άλλον σε βαθμό που κάποια στιγμή γίνεται αβίωτη. Κι εκεί αναπτύχθηκε η ιδέα του προαστίου. Το Λος Αντζελες είναι απ’την άλλη η πόλη στην οποία πάω παντού με το αυτοκίνητο, δεν υπάρχει περπάτημα, απομακρύνονται τα κτίρια και μεσολαβεί πράσινο. Αυτό το δεύτερο μοντέλο είναι τελείως κατακερματιστικό ως προς τις συναντήσεις και δεν ήταν το μοντέλο της πόλης του οικοδομικού τετραγώνου, στο οποίο η πυκνότητα των κινήσεων ήταν και η βάση παραγωγής του πολιτισμού -βρισκόμαστε και παράγουμε.

Η άμυνά μας στο αυτοκίνητο, για να σωθεί η πόλη, ποια μπορεί να είναι ή ποια προβλέπεται να είναι;

Το αυτοκίνητο που ήταν η πιο μεγάλη απελευθέρωση -δεν υπάρχει μεγαλύτερη, έχει γίνει τώρα ο μεγάλος χαλκάς. Πάει να μας πνίξει. Η πόλη, η πόλη του οικοδομικού τετραγώνου, σχεδιάστηκε με βάση το αυτοκίνητο. Τώρα βρισκόμαστε στο τέλος αυτής της εποχής και αυτή είναι η μεγάλη αλλαγή που πρέπει να σκεφτούμε. Η αυτοκίνηση δηλαδή, τα αυτοκινούμενα οχήματα που μπαίνουν τώρα μπροστά, αλλάζουν τελείως το σκηνικό. Διότι δεν θα χρειαζόμαστε -θα πάρει χρόνια βέβαια, να έχουμε ιδιοκτησία αυτοκινήτου, γιατί θα μπορώ ανά πάσα στιγμή, να καλώ μέσα απ’το κινητό μου αυτοκίνητο και να έρχεται, αυτοκινούμενο και μετά να πηγαίνει να παρκάρει. Άρα σημαίνει ότι δεν είναι μόνο η κίνηση στην πόλη αλλά και το πάρκινγκ, το οποίο το έχουμε θεωρήσει δεδομένο. Κι όμως, η νέα τεχνολογία των αυτοκινούμενων οχημάτων τα αλλάζει άρδην άρα και τη βασική παράμετρο για τον σχεδιασμό της πόλης.

Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα καινούργιο πράγμα: Ξέρουμε ότι ο μοντερνιστικός σχεδιασμός της πόλης που έγινε στο Μεσοπόλεμο απέτυχε παταγωδώς. Και ο παλιός σχεδιασμός, ανά οικοδομικό τετράγωνο -Παρίσι, Βαρκελώνη που ήταν ο προ-σχεδιασμός, επανέρχεται και μέσα σ’αυτό εμφανίζεται και η Αθήνα που κουνιέται και λυγιέται τώρα γιατί έγινε ξαφνικά ποθητή -σαν τη Γεωργία Βασιλειάδου στις ταινίες. Διότι εμφανίζεται την εποχή του Διαδικτύου να είναι τρομερά κοινωνικά αναμεικτική. Η εποχή του Διαδικτύου είναι ένα σύστημα χωρικών σχέσεων, το οποίο διαπερνά τον τοίχο που σας έλεγα πριν. Με την αρχιτεκτονική δεν έχουμε βρει τρόπο να τον διαπεράσουμε. Τώρα βρήκαμε έναν τρόπο που μπορεί να είμαστε δίπλα, να επικοινωνούμε, τουλάχιστον εικονικά -μέσα από οθόνη, και εσείς να είστε στη Νέα Υόρκη. Αυτό αρχίζει, για πρώτη φορά, και αμφισβητεί τη δύναμη του χώρου, δηλαδή ότι να χωρίζω και να ενώνω δεν αρκεί το ντουβάρι γιατί μπορώ να δω ενδιάμεσα.

Και την απόσταση…

Ναι, εξαφανίζει την υλική απόσταση. Ωστόσο αυτή η επικοινωνία γίνεται κατά μόνας. Εκεί η φυσική συνύπαρξη στο χώρο αποκτάει τεράστια δύναμη. Δηλαδή το διαδίκτυο όσο και να είναι αντιφατικό φέρνει αυτή την ένωση εικονικά, αλλά φέρνει και μια τρομερή μοναξιά. Αρα ξαφνικά ο χώρος, η φυσική συνεύρεση, γίνεται ένα πολύ σημαντικό πράγμα. Θέλω να βγω και να συναντήσω κόσμο.

Οι παλιές πόλεις των οικοδομικών τετραγώνων, όπως το Παρίσι εντός των τειχών (όχι το Παρίσι εκτός των τειχών), γίνεται ξαφνικά, πολύ κοινωνική πόλη και την εποχή του Διαδικτύου θέλω να πάω εκεί διότι όταν τελειώσω τη δουλειά μου, θέλω να κατέβω κάτω, να δω κόσμο, ν’ακούσω αυτοκίνητα… Η πόλη στο Λος Άντζελες, είμαι μέσα στην πρασινάδα και πάω με το αυτοκίνητο, προσομοιάζει λίγο με τα δικά μας προάστια, και αντιστοιχεί σε ένα μοντέλο κοινωνικό που κάποιοι άνθρωποι το θέλουν -ησυχία και απομόνωση. Είναι αυτό που έρχεται κόντρα στην πόλη εντός των τειχών και η οποία θεωρεί το άλλο τη δυστυχία της μοναξιάς.

Η πεζοδρόμηση τι σημαίνει για την πόλη; Γιατί έγινε και γίνεται τόση συζήτηση-αντιπαράθεση για την Βασιλίσσης Ολγας;

Γιατί έχουμε έναν άνθρωπο ο οποίος εξελέγη δήμαρχος υποσχόμενος στους Αθηναίους ότι θα ρίξει πέντε βαθμούς τη θερμοκρασία κατά τη διάρκεια της θητείας του. Και μιλάμε για έναν καθηγητή του Πολυτεχνείου σε θέματα ενέργειας. Δεν νοείται δηλαδή άγνοια του αντικειμένου. Και είναι μεγάλη ατυχία της Αθήνας γιατί αυτή τη στιγμή η Αθήνα βρίσκεται στα φόρτε της -έχει γίνει προορισμός, αυτόνομος τουριστικός προορισμός. Αντί να έχουμε μια ηγεσία στην πόλη, η οποία ν’αρπάξει αυτή την ευκαιρία, έχοντας υπόψη τις συνέπειες διαφορών πόλεων που ταλαιπωρήθηκαν απ’τον τουρισμό, τις Βαρκελώνες και τις Βενετίες, και να πει ότι αξιοποιώ αυτή την εμπειρία για να δω τι θα κάνω στην Αθήνα, έχουμε έναν δήμαρχο ο οποίος αντιπολιτεύεται. Και επειδή οι βλέψεις του δεν είναι για δήμαρχος, αλλά στην κεντρική πολιτική σκηνή -το έχει άλλωστε δηλώσει, προσπαθεί να βρει ευκαιρίες για να δημιουργήσει πολιτικές αντιπαραθέσεις.

Για την Βασιλίσσης Ολγας έχουν γίνει μελέτες, εδώ και μια εικοσαετία, και ξέρουμε ότι έχουν βρεθεί αρχαία. Και πάνω απ’όλα: Ο καθένας ξέρει ότι η μόνη επιβίωση για τις πόλεις αυτές σήμερα είναι το σταδιακό -όχι άγαρμπα, σπρώξιμο του αυτοκινήτου προς τα έξω. Οποιαδήποτε στρατηγική, που δυσκολεύει το αυτοκίνητο, αλλά αναπτύσσει τα μέσα μαζικής συγκοινωνίας -άρα πεζοδρόμηση, είναι η μόνη λύση.

Αν ήμουν εγώ δήμαρχος θα ξεκινούσα απαγορεύοντας να είναι μέσα στο κέντρο τα μεγάλα -πάνω από έναν κυβισμό, αυτοκίνητα. Μετά από δύο χρόνια θα έλεγα ότι απαγορεύεται να είναι τα βενζινοκίνητα -μόνο τα ηλεκτρικά. Και σταδιακά θα έκανα πεζόδρομους.

Ωστόσο σήμερα ο δήμαρχος λέει ότι όσοι μένουν στο Παγκράτι δυσκολεύονται να περάσουν και αργότερα θα δυσκολεύονται ακόμα περισσότερο. Το καθήκον το δικό του είναι να βάλει λεωφορειάκια τα οποία θα πηγαίνουν στο Παγκράτι και αυτός που ταλαιπωρείται θα μάθει ότι δεν μπορεί να πάρει το αυτοκίνητο πλέον. Διότι αυτή είναι η μοίρα του αυτοκινήτου: Από απελευθέρωση έγινε η μεγαλύτερη θηλιά στο λαιμό των ανθρώπων που μένουν στην πόλη. Άρα ο δήμαρχος θα έπρεπε να πάρει τη σκυτάλη και να το προχωρήσει ακόμα περισσότερο, βασισμένος σε μια στρατηγική.

Θυμάμαι την πεζοδρόμηση της Βουκουρεστίου -τι ακουγόταν τότε. Ο Μάνος (σ.σ. Στέφανος Μάνος) δεν ξαναβγήκε. Χρειάζεται σύγκρουση. Ή την πεζοδρόμηση της Ερμού. Αντί λοιπόν να ξεκινήσει ο δήμαρχος μια διαδικασία όχι άγαρμπα, αλλά να σπρώχνει το αυτοκίνητο προς τα έξω, λέγοντας ότι δεν υπάρχει επιβίωση με το αυτοκίνητο και να φτιάχνουν μέσα μαζικής συγκοινωνίας με χρήματα από ευρωπαϊκά προγράμματα και να φέρει λεωφορεία τα οποία θα κινούνται μέσα στην πόλη και θα είναι και για τους τουρίστες, αρχίζει και κοντράρεται για την Βασιλίσσης Ολγας.

Το κάνει για να διαφοροποιηθεί και να απασχολήσει την κοινή γνώμη με κάτι. Σαν να λέει ότι εγώ συγκρούομαι με τον Μητσοτάκη, με το Υπουργείο Πολιτισμού -αλλά είναι μια τελείως λάθος μάχη. Γιατί το μέλλον της πόλης είναι σταδιακή απομάκρυνση του αυτοκινήτου. Είναι μια παντελώς ανεύθυνη στάση. Μιλάει για διευκόλυνση του αυτοκινήτου από το Σύνταγμα στο Παγκράτι, μέσα από ανασκαφές αρχαιολογικές και ολόκληρο πάρκο και επιπλέον αναφέρεται και σ’εκείνους που πηγαίνουν στον Ομιλο Αντισφαίρισης για τένις…

Το θέμα είναι αν μπορείς να δώσεις δημόσια μέσα μεταφοράς, ποδήλατα, λεωφορεία, drones και όχι να τον χαϊδεύεις…

Η ιδέα του Μεγάλου Περίπατου έπρεπε να υλοποιηθεί;

Είναι μεγάλο θέμα, έχω επιμέρους αντιρρήσεις. Η ιδέα της πεζοδρόμησης είναι πάρα πολύ σωστή και είναι η μόνη που μπορεί να κάνει καλό στο κέντρο. Αλλά ο τρόπος που το χειρίστηκε και η μελέτη που έγινε με κέντρο την Πανεπιστημίου, ας πούμε, δεν με βρίσκει σύμφωνο. Δεν θεωρώ ότι η συγκεκριμένη πρόταση ήταν σωστή, έχω αντιρρήσεις ως προς αυτό. Δηλαδή δεν πας στην Πανεπιστήμιου που είναι ένα ωραίο βουλεβάρτο ευρωπαϊκό με μεγάλα πεζοδρόμια να ξεκινήσεις την πεζοδρόμηση και να διώξεις τα αυτοκίνητα με το καλημέρα σας… Το σπρώξιμο του αυτοκινήτου προς τα έξω θέλει μια λεπτότητα, δεν μπορείς να πας αύριο να πεις στον άλλον, δεν πας με το αυτοκίνητο… Αλλά ότι πρέπει να πεζοδρομηθεί το κέντρο δεν το συζητάω.

Κάποια στιγμή που ήθελα ν’ασχοληθώ με τα κοινά (πήρα το μάθημά και δεν ασχολούμαι ξανά), είχαμε κάνει μια πρόταση που τη λέγαμε 4x4 -επί Γιώργου Παπανδρέου. Κι επειδή λεφτά δεν υπήρχαν σκεφτόμασταν πως μπορούμε να κάνουμε πεζοδρομήσεις, να σπρώχνουμε σιγά σιγά το αυτοκίνητο εκτός, χωρίς να κάνουμε τεράστιες αναστατώσεις. Είχαμε το μοντέλο της Βαρκελώνης, δηλαδή, μεγάλα οικοδομικά τετράγωνα για τα αυτοκίνητα με ενδιάμεσα πεζόδρομους για τους πεζούς, και το δικό μας οικοδομικό τετράγωνο που είναι μικρό.

Ξέρετε η μόλυνση απ’το αυτοκίνητο δεν είναι όταν προχωράει ευθεία, αλλά όταν χαμηλώνει και αυξάνει, στρίβει και ξανα-ξεκινάει… Είχαμε τότε μιλήσει με συγκοινωνιολόγους. Οπότε προτείναμε πεζοδρομήσεις ενδιάμεσα, σε σχήμα σταυρού, μέσα στο οικοδομικό τετράγωνο -γι’αυτό το είπαμε 4x4. Και μάλιστα χωρίς λεφτά, χωρίς γκαζόν, βάζοντας βαρέλια να κλείνει το πέρασμα, στην αρχή τουλάχιστον.

Το υιοθέτησαν τότε, έγιναν πάνω από 20 διαγωνισμοί στην Ελλάδα 4x4 -μπήκαν νέα παιδιά, κατατέθηκαν καταπληκτικές προτάσεις. Δεν υλοποιήθηκε τί-πο-τα. Εχουμε το μικρότερο οικοδομικό τετράγωνο στην Ευρώπη -γιατί να μην το μεγαλώσουμε;

Ο τουρισμός αποδεικνύεται εχθρός ή φίλος για την πόλη μας; Το Airbnb έχει όριο;

Θυμάμαι όταν εμείς τελειώσαμε το Πολυτεχνείο και φύγαμε για την Αγγλία το ’80, δεν υπήρχε ίχνος τουρισμού. Και αισθανόμαστε δικαιωμένοι στο Πολυτεχνείο -λέγαμε, έρχονται, πάνε στην Ακρόπολη και φεύγουν αφού είναι αίσχος, είναι τσιμέντο, τσιμεντούπολη. Το ακούω ακόμα.

Και ξαφνικά εμείς που λέγαμε ότι είναι χάλια η Αθήνα, τι λέμε τώρα; Αλλαξε τίποτα στην Αθήνα; Χειρότερη έγινε -χτίστηκε και το τελευταίο οικόπεδο. Άρα ο τουρισμός είναι ένα πράγμα συγκυριακό, που μπορεί να έχει να κάνει με το Διαδίκτυο, αλλά και αλλάζει. Όπως στο σπίτι μας προετοιμαζόμαστε για να υποδεχτούμε τις γιορτές, τους γάμους, τα βαφτίσια έτσι και οι πόλεις πρέπει να προσαρμοστούμε στο κάθε είδους πανηγύρι. Εδώ λοιπόν λέμε ότι τα πανηγύρια γίνονται σχεδόν καθημερινά, καλοκαίρι και χειμώνα. Οπότε πρέπει να δούμε πώς να το χειριστούμε. Υπάρχουν πόλεις, οι οποίες είχανε πιέσεις για πανηγύρια και πάθανε μεγάλο κάζο. Δεν μπορεί εδώ να αξιοποιήσει κανένας αυτή την εμπειρία.

Εχετε δει πως είναι η Μητροπόλεως; Δεν μπορεί ο δήμαρχος να κόψει την κίνηση στη Μητροπόλεως;

Απαιτείται πολιτικό θάρρος. Γιατί όλα αυτά έρχονται κόντρα στην βολή του πολίτη. Ποιος θα πει του πολίτη να μην πάρει αυτοκίνητο; Ο Μάνος, αυτό πλήρωσε. Αλλά είχε όραμα και τσαμπουκά.

Ενας σοβαρός σχεδιασμός της πόλης σήμερα, όπως, στον Μεσοπόλεμο έπαιρνε σοβαρά τα αυτοκίνητα, τώρα πρέπει να πάρει τα drones. Τα drones είναι αυτοκινούμενα ιπτάμενα οχήματα και είναι θέμα δεκαετίας, μάξιμουμ.

Δηλαδή;

Το τελευταίο μάθημα που έκανα στο Πολυτεχνείο πριν φύγω σε δευτεροετείς ήταν το εξής: Μας λένε κάποιοι που ασχολούνται με την τεχνολογία ότι σε 10 χρόνια θα υπάρξουν αυτοκινούμενα drones. Ήδη υπάρχουν στην Αραβία και σε πάνε απ’το αεροδρόμιο στο ξενοδοχείο, με τις βαλίτσες, εδώ και 5 χρόνια. Και προσγειώνεσαι στην ταράτσα του ξενοδοχείου και μετά κατεβαίνεις -όχι, δεν είναι της φαντασίας μου.

Εβαλα λοιπόν αυτό το θέμα βασισμένο στο σενάριο ότι σε 10 χρόνια θα υπάρχουν αυτοκινούμενα οχήματα που θα με παίρνουν και θα με πηγαίνουν στην ταράτσα και μετά θα φεύγουν. Αρα οι ταράτσες της Αθήνας -κι αυτό ήταν το θέμα, αρχίζουν και γίνονται έδαφος. Οπότε επανασχεδιάζω την ταράτσα. Τα παιδιά έκαναν θαύματα. Ενεργοποιήθηκε το φαντασιακό ότι ξαφνικά η ταράτσα που είναι αυτό που είναι ως τώρα (το πολύ-πολύ έχει ένα δώμα), γίνεται ξαφνικά χώρος υποδοχής και μετά συνδέω τα οικοδομικά τετράγωνα μέσω ταρατσών. Αρα αρχίζει και γίνεται ένα έδαφος το οποίο δεν είναι το ίδιο με το κάτω έδαφος. Ενας κόσμος ψηλά…

Το μόνο θέμα που υπάρχει, γιατί τεχνολογικά είναι απολύτως λυμένο, είναι ο καιρός. Αυτά τα οχήματα εξαρτώνται πάρα πολύ απ’ τον καιρό και είναι ακόμα ευάλωτα. Αν λυθεί το πρόβλημα και γίνουν παντός καιρού, θα έχουν κανονισθεί όλα. Πιστεύουν ότι μάξιμουμ σε μια δεκαετία θα είναι λυμένα αυτά -ήδη, κινούνται πειραματικά.

Άρα οι πόλεις θα πρέπει να επανασχεδιαστούν;

Εγώ νομίζω ναι. Η πόλη δεν είναι ένα φαινόμενο που βλέπεις ως τα κορδόνια σου, είναι αιώνων. Δεν μπορεί να μην κοιτάς μπροστά, να μη βλέπεις ότι αλλάζει το κύριο εργαλείο, που ήταν το εργαλείο σχεδιασμού της, δηλαδή το αυτοκίνητο. Αρχίζει και απελευθερώνεται έδαφος, φεύγουν τα πάρκινγκ, τα κινούμενα στο έδαφος αυτοκίνητα γίνονται αυτοκινούμενα ενώ υπάρχουν και επικοινωνίες στον αέρα, που θα χαρακτηρίζουν την πόλη -χαμηλές πτήσεις. Το όνειρό μου είναι να προλάβω εγώ να μπω σε ένα τέτοιο και μετά δεν θέλω τίποτα.

Το drone θα ορίζει τον αεροδιάδρομο. Ενας φοιτητής μου ο οποίος είναι στην Αμερική μου έστειλε ένα βίντεο απ’το Λος Άντζελες που είναι μέσα σ’ένα ταξί αυτοκινούμενο. Και μου είπε ότι το 50% των ταξί στο Λος Αντζελες είναι αυτοκινούμενα -και 50% φτηνότερα. Το είπα αυτό σε κάποιον που είχε πάει πρόσφατα στην Κίνα και μου είπε ότι σε μεγάλες πόλεις της Κίνας είναι σχεδόν η ηλεκτρική αυτοκίνηση -αυτοκινούμενα οχήματα, είναι στο 80%.

Ησασταν πρόεδρος στην Επιτροπή για τον Διαγωνισμό του Αρχαιολογικού Μουσείου: Η μελέτη προχωράει;

Αυτά είναι projects που κρατάνε, στην καλύτερη περίπτωση, δεκαετία ή οκταετία απ’την ώρα που θα ξεκινήσουν. Η κοινοβουλευτική μας δημοκρατία έχει κάθε 4 χρόνια εκλογές οπότε δύσκολα τηρούνται τα χρονοδιαγράμματα. Δηλαδή το να εμπλέκονται αυτά τα κτίρια μέσα στο κομματικό παιχνίδι -ο ένας το κάνει, ο άλλος είναι εναντίον και το αναιρεί, το υπονομεύει. Κάποια θέματα του πολιτισμού θα’πρεπε να’ναι κοινός τόπος. Δυστυχώς όμως αυτό δεν συμβαίνει. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο οι μελέτες μέχρι στιγμής πάνε καλά ελέω Λάτση, που είναι ο χρηματοδότης. Το τι θα γίνει αν έχουμε κάποιες πολιτικές αλλαγές, δεν ξέρω.

Μα δεν έχει δεσμευτεί το κράτος;

Ναι, βέβαια. Το Βυζαντινό Μουσείο στη Θεσσαλονίκη που έγινε, δεν ξέρω από πότε ο Κρόκος είχε κερδίσει τον διαγωνισμό. Ηταν νέος και γέρασε… Ξαφνικά είπαν ότι θα γίνει. Δεν υπάρχει μία σύμπνοια στον πολιτισμό, τα στοιχειώδη δηλαδή… Ακόμα και η Ακρόπολη μπήκε στο κομματικό παιχνίδι. Αυτό υπονομεύει τον πολιτισμό.