ΜΙ: Γιατί όλο και περισσότεροι επαγγελματίες στρέφονται στη Θετική Ψυχολογία, και πώς αυτή ολοκληρώνει την παραδοσιακή Ψυχολογία;
ΝΑ: Κατά παράδοση, η Ψυχολογία μελετά την παθολογία, δηλαδή αυτό που δε λειτουργεί σωστά. Η Θετική Ψυχολογία έχει εισαγάγει μια διαφορετική προσέγγιση που εστιάζει στα ωφέλιμα και σε αυτά που πάνε καλά στη ζωή μας. Η Θετική Ψυχολογία επικεντρώνεται στις δυνατότητες μας, την ευεξία και την ευτυχία μας. Νομίζω ότι επιφέρει μια ομαλή ισορροπία στον τομέα της Ψυχολογίας.
ΜΙ: Ποια είναι η διαχωριστική γραμμή μεταξύ Θετικής Ψυχολογίας και ρεαλισμού;
ΝΑ: Αποκαλώ τον εαυτό μου αισιόδοξη ρεαλίστρια. Μπορούμε να εστιάσουμε στα θετικά, ενώ παραμένουμε ρεαλιστές. Η Θετική Ψυχολογία δε μας ζητά να αγνοούμε τις δυσκολίες, τις αδυναμίες και τα λάθη μας. Μας θυμίζει όμως να μην παραμελούμε τις ικανότητες μας και να τονώνουμε την εμπιστοσύνη στον εαυτό μας. Πρόκειται για την παροχή μηχανισμών και μέσων που μας βοηθούν να ακολουθήσουμε έναν πιο ευτυχισμένο και ποιοτικό τρόπο ζωής.
ΜΙ: Προέρχεσαι από μια υποστηρικτική οικογένεια που πίστεψε στις δυνάμεις σου από την πρώτη στιγμή και εστίασε σε αυτά που μπορείς να κάνεις και όχι σε αυτά που δε μπορείς λόγω της κινητικής σου αναπηρίας. Τι θα έλεγες σε έναν ενήλικα που μεγάλωσε μαθαίνοντας ότι δεν είναι αρκετός; Πώς μπορούμε να επανεφεύρουμε τον εαυτό μας όταν η αυτοαντίληψη έχει αλλοιωθεί κατά την παιδική ηλικία;
NA: Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι το παρελθόν μας έχει διαμορφώσει το ποιοι είμαστε σήμερα. Εκτός από τα εκ γενετής χαρακτηριστικά της προσωπικότητά μας, οι εμπειρίες και οι σχέσεις μας με τους άλλους, έχουν επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο. Εάν δεν υπήρξαμε αρκετά τυχεροί να μεγαλώσουμε σε ένα ενδυναμωτικό περιβάλλον το οποίο μας προετοίμασε να είμαστε αυτόνομοι, επίμονοι, αισιόδοξοι, ικανοί να αναγνωρίζουμε και να εκφράζουμε τα συναισθήματα μας, να εκτιμούμε τον εαυτό μας και να διαχειριζόμαστε τις αντιξοότητες της ζωής, τότε πρέπει να εργαστούμε σκληρά ως ενήλικες για να επισκευάσουμε και να «επαναπρογραμματίσουμε» τα άχρηστα και επιβλαβή μηνύματα που λάβαμε ως παιδιά.
Οι αναλλοίωτες και στοργικές σχέσεις στην ενηλικίωση, καθώς επίσης και η αυτοσυμπόνια -η ευγένεια και επιείκεια απέναντι στον εαυτό μας- μπορούν να μας βοηθήσουν να επανεφεύρουμε τον εαυτό μας.
Σκέφτομαι πάντα τον εγκέφαλό σαν ένα σκληρό δίσκο. Έχουμε την τάση να αποθηκεύουμε αρνητικές εμπειρίες και αναμνήσεις που ενισχύουν την πεποίθηση ότι «δεν είμαι αρκετά καλή/ός». Αντιθέτως, όταν έχουμε τεκμήρια και μαρτυρίες που επιβεβαιώνουν ότι είμαστε εργατικοί, γενναίοι, επινοητικοί, υπεύθυνοι, ανεξάρτητοι, κ.ο.κ., είμαστε πολύ καλοί στο να τα απορρίψουμε ή να τα ξεχάσουμε σε σύντομο χρονικό διάστημα. Χρειάζεται χρόνος, δέσμευση και εξάσκηση για να αναπτυχθεί η βασική πεποίθηση ότι «είμαι αρκετή/ός.»
Εάν αποφασίσετε να τρέξετε ένα μαραθώνιο σε έξι μήνες, δε θα ξεκινήσετε την προπόνηση την προηγούμενη μέρα. Θα γυμναστείτε μακροπρόθεσμα για την επίτευξη του στόχου σας, χτίζοντας μυϊκή δύναμη και βελτιώνοντας την αντοχή σας. Πρέπει να μάθουμε να διαχειριζόμαστε τον εγκέφαλό μας με τον ίδιο ακριβώς τρόπο.
ΜΙ: Πώς μπορείς να μεγαλώσεις ένα παιδί που να πιστεύει στον εαυτό του;
ΝΑ: Γεννιόμαστε με ένα ταμπεραμέντο που εξελίσσεται σε προσωπικότητα. Νομίζω ότι ο διάλογος «φύση εναντίον ανατροφής» είναι πάντοτε σπουδαίος και επίκαιρος. Η γενετική μας κληρονομιά ή το περιβάλλον μας καθορίζει ποιοι είμαστε; Όπως οι περισσότεροι επιστήμονες, πιστεύω ότι τα δύο αλληλεπιδρούν και μάς διαμορφώνουν. Η καλλιέργεια αυτοπεποίθησης στα παιδιά εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την παροχή αγάπης άνευ όρων, σιγουριάς, φροντίδας και ελευθερίας της σκέψης και έκφρασης ώστε να νιώσουν ασφάλεια να προσδιορίσουν την ταυτότητα τους.
ΜΙ: Τι μπορούμε να κάνουμε στην καθημερινή μας ζωή για να βελτιώσουμε την επικοινωνία μας με τους άλλους και να μάθουμε να ακούμε ουσιαστικά; Ειδικά όταν οι περισσότερες κοινωνικές και επαγγελματικές αλληλεπιδράσεις συμβαίνουν πλέον διαδικτυακά.
ΝΑ: Η ενεργή ακρόαση είναι μια από τις σημαντικότερες δεξιότητες της εργασίας του μέλλοντος και των διαπροσωπικών σχέσεων. Πάντα πίστευα ότι αν όλοι μαθαίναμε τις βασικές αρχές ψυχοθεραπείας, θα είχαμε πολύ πιο ανθεκτικές σχέσεις στο σπίτι και στην εργασία μας.
Στην προσωποκεντρική θεραπεία που εισήγαγε ο Καρλ Ροτζερς στα μέσα του 1900, δίνεται έμφαση στην ενσυναίσθηση, την εσωτερική συνάφεια και τον αμοιβαίο σεβασμό. Αν εφαρμόσουμε αυτές τις θεμελιώδεις αξίες στο χώρο της εργασίας και στην κοινωνική μας ζωή, είμαι σίγουρη ότι θα είμαστε πιο ευτυχισμένοι.
Να ακούς σημαίνει να καταλαβαίνεις το νόημα αυτού που λέγεται. Να είσαι παρών και να μην εστιάζεις την προσοχή σου σε αυτά που θέλεις να πεις στη συνέχεια ή στην απάντηση που αδημονείς να δώσεις. Επίσης, να ακούς δε σημαίνει να κάνεις άλλα πράγματα ταυτόχρονα. Όπως είπε ο εκπαιδευτικός Στίβεν Κόβεϊ, «Οι περισσότεροι από εμάς δεν ακούμε με την πρόθεση να καταλάβουμε. Ακούμε με την πρόθεση να απαντήσουμε». Σε μια συνομιλία, πάντα να υποθέτεις ότι έχεις κάτι καινούργιο να μάθεις.
ΜΙ: Τείνουμε να ανησυχούμε για μελλοντικά γεγονότα. Νομίζω ότι η κρίση του κορωνοϊού είναι ένα εξαιρετικό μάθημα για πολλούς από εμάς να ζήσουμε τη στιγμή και να σταματήσουμε να προσποιούμαστε ότι μπορούμε να ελέγξουμε τα πάντα. Τι άλλα μαθήματα μπορούμε να κρατήσουμε από την πανδημία;
ΝΑ: Εάν σας έλεγα να σκεφτείτε τι σας ανησυχεί αυτήν ακριβώς τη στιγμή, θα διαπιστώσετε ότι οι ανησυχίες σας προσανατολίζονται κυρίως στο μέλλον. Φυσικά υπάρχουν και άνθρωποι που βασανίζονται από το παρελθόν και συχνά οδηγούνται σε κατάθλιψη. Αλλά συνήθως η αβεβαιότητα πυροδοτεί τις αγωνίες μας. Για το λόγο αυτό θέλουμε να γνωρίζουμε τι θα συμβεί στο μέλλον και αφιερώνουμε πάρα πολύ χρόνο και ενέργεια να κατοχυρώσουμε αμετάβλητες συνθήκες. Έτσι, για να περιορίσουμε το άγχος μας, ενεργοποιούμε συμπεριφορές που προφυλάσσουν το αίσθημα ασφάλειας. Όμως, στην πραγματικότητα αυτή η ασπίδα προστασίας έχει αντίθετο αποτέλεσμα γιατί δε μας αφήνει να εξασκήσουμε τις ικανότητες αντιμετώπισης κρίσης που θα μας βοηθήσουν να ευδοκιμήσουμε σε έναν αβέβαιο και απαιτητικό κόσμο. Πιστεύω ότι η πανδημία μας ανάγκασε να επιδείξουμε αντοχή στην αβεβαιότητα και να συνειδητοποιήσουμε ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο.
MI: Πόσο σημαντικά είναι το χιούμορ και ο σαρκασμός στη ζωή μας;
NA: Το να μπορείς να γελάς με τον εαυτό σου είναι ένα πολύ ισχυρό πλεονέκτημα. Η αίσθηση του χιούμορ μου, ανέκαθεν διευκόλυνε τη δημιουργία σχέσεων με τους άλλους, έσπαγε τον πάγο και έριχνε τα εμπόδια που δημιουργούσε η εμφάνιση μου.
ΜΙ: Πώς μπορούμε να γίνουμε πιο ειλικρινείς απέναντι στο συνάνθρωπο μας και να οικοδομήσουμε πιο σταθερές σχέσεις;
ΝΑ: Σε έναν κόσμο όπου υπάρχουν τόσα πολλά «φίλτρα» και κυριαρχεί η πίεση να είναι κανείς τέλειος, αυξάνεται η ανάγκη μας να αναζητούμε αυθεντικά και αξιόπιστα πρότυπα. Νομίζω ότι οι άνθρωποι ψάχνουν να συνδεθούν με άλλους που είναι ανοιχτοί να αποκαλύψουν τις συναισθηματικές τους ευπάθειες και να ομολογήσουν τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν καθημερινά.
Για να οικοδομήσουμε μακροχρόνιες και βαθιές σχέσεις πρέπει να είμαστε πρόθυμοι να εκτεθούμε. Φυσικά, η ειλικρίνεια αναδύεται πολύ πιο εύκολο όταν μια σχέση βασίζεται στην εμπιστοσύνη, την ενσυναίσθηση και την αμοιβαιότητα.
ΜΙ: Τα παιδιά είναι δημιουργικοί στοχαστές και αψηφούν τους κινδύνους. Ως ενήλικες, μας ζητείται, στη δουλειά για παράδειγμα, να δείξουμε τις ίδιες ικανότητες. Αλλά δε μας βγαίνει τόσο αβίαστα και φυσικά. Πώς μπορούμε να επαναφέρουμε μερικές από τις αρετές της παιδικής ηλικίας στην ενήλικη ζωή μας;
ΝΑ: Ο Μάρτιν Σέλιγκμαν, ένας από τους μεγαλύτερους θετικούς ψυχολόγους, έχει πει ότι η φυσική κατάσταση των παιδιών χαρακτηρίζεται από τη δραστηριότητα και την αισιοδοξία. Όταν είμαστε νεότεροι, δε συγκρίνουμε τους εαυτούς μας με τους άλλους ή αμφιβάλλουμε για τις δικές μας ικανότητες. Αυτές είναι μαθημένες συμπεριφορές, που προκύπτουν στην πορεία.
Η Τρέισι Χάντερ, κλινική ψυχολόγος με έδρα στην Αυστραλία, επισημαίνει ότι κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής μας η αισιοδοξία και η ελπίδα μειώνονται επειδή δεν είμαστε διατεθειμένοι να εισέλθουμε σε μια ευάλωτη κατάσταση. Με άλλα λόγια, εάν θέλουμε να είμαστε αισιόδοξοι, πρέπει να μπορούμε να υποκύψουμε σε πιθανές απογοητεύσεις και αποτυχίες. Πρέπει να αγκαλιάσουμε το εσωτερικό παιδί μας, να ονομάσουμε τα συναισθήματα μας και να αφυπνίσουμε την παρορμητικότητα μας με την οποία γεννηθήκαμε. Ως ενήλικες, ξεχνάμε τη σημασία του παιχνιδιού και του γέλιου. Πάρτε τον εαυτό σας λιγότερο στα σοβαρά και παίξτε!
ΜΙ: Τέλος, αλλά εξίσου σημαντικό, ποιο είναι το μήνυμα που θέλετε να στείλετε σχετικά με την ανεξάρτητη διαβίωση ανθρώπων με αναπηρίες;
ΝΑ: Ξεχνάμε ότι όλοι έχουμε κάποιες «αναπηρίες». Απλώς όταν είναι σωματικές και κινητικές είναι ευκολότερο να τις διακρίνουμε και να υποθέσουμε ποιες πρακτικές δυσκολίες καλούνται να αντιμετωπίσουν αυτοί οι άνθρωποι. Ωστόσο, οι συναισθηματικές και ψυχολογικές προκλήσεις είναι λιγότερο κατανοητές. Νομίζω, ότι ως κοινωνία θα αναπτυχθούμε όταν μάθουμε να αναγνωρίζουμε τις αναπηρίες μας, και να βρίσκουμε τρόπους να τις αντισταθμίζουμε.
