Δεκαπενταύγουστος με νηστεία: Το έθιμο που φέρνει αλλαγές στο γιορτινό τραπέζι
Τον Δεκαπενταύγουστο συνηθίζουμε να τρώμε κρέας στο τραπέζι και σε πολλά μέρη οι σούβλες έχουν την τιμητική τους. Τι γίνεται όμως όταν η γιορτή της Παναγίας πέφτει Παρασκευή, σύμφωνα με την παράδοση.
Ο Δεκαπενταύγουστος, γνωστός και ως «Πάσχα του καλοκαιριού», αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες γιορτές της Ορθοδοξίας, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Σε κάθε γωνιά της Ελλάδας γιορτάζεται με πανηγύρια, λιτανείες και πλούσια τραπέζια.
Όμως, υπάρχει μια ιδιαίτερη περίπτωση που προκαλεί απορία σε πολλούς: όταν η μεγάλη αυτή γιορτή «πέφτει» Παρασκευή, αρκετοί πιστοί δεν καταναλώνουν κρέας, παρότι η νηστεία του Δεκαπενταύγουστου έχει ήδη λήξει την προηγούμενη μέρα, στις 14 Αυγούστου.
Η νηστεία και η εξαίρεση
Η Εκκλησία ορίζει 14ήμερη νηστεία από την 1η έως και τη 14η Αυγούστου, κατά την οποία οι πιστοί απέχουν από κρέας, γαλακτοκομικά και, τις περισσότερες ημέρες, και από το ψάρι. Στις 15 Αυγούστου, η νηστεία σταματά και, τυπικά, επιτρέπεται κάθε είδους φαγητό. Ωστόσο, η Παρασκευή είναι ημέρα αυστηρής νηστείας καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, σε ανάμνηση της Σταύρωσης του Χριστού.
Σύμφωνα με το τυπικό της Εκκλησίας, όταν μια μεγάλη εορτή, όπως ο Δεκαπενταύγουστος, συμπέσει Παρασκευή ή Τετάρτη, η νηστεία καταλύεται μόνο ως προς το ψάρι και τα γαλακτοκομικά, όχι όμως στο κρέας. Με άλλα λόγια, υπάρχει «μερική άρση» της νηστείας: οι πιστοί μπορούν να φάνε πιο πλούσια από μια συνηθισμένη Παρασκευή, αλλά εξακολουθούν να αποφεύγουν το κρέας.
Τι αλλάζει στο τραπέζι
Σε πολλά χωριά και νησιά, η παράδοση αυτή τηρείται απαρέγκλιτα, ακόμη κι αν το πανηγύρι στήνεται με γλέντια και τραπέζια γεμάτα τοπικές λιχουδιές. Το φαγητό προσαρμόζεται: κυριαρχούν τα ψάρια, τα θαλασσινά, οι πίτες, οι σαλάτες και τα τυριά, ώστε να υπάρχει εορταστικό κλίμα χωρίς να παραβιάζεται ο κανόνας της Παρασκευής.
Μια λεπτή ισορροπία
Η συνύπαρξη της χαράς της Παναγίας και της πένθιμης μνήμης της Σταύρωσης απαιτεί μια ισορροπία. Η Εκκλησία επιλέγει να διατηρεί αυτόν τον συμβολικό περιορισμό ως υπενθύμιση ότι, ακόμη και στις μεγαλύτερες χαρές, η μνήμη της θυσίας του Χριστού παραμένει παρούσα.
