Ο ιός βρήκε την Ελένη Ράντου θεατρικά στο ενδιάμεσο –μετά την Αθήνα και πριν την Θεσσαλονίκη, ενώ είχε μόλις ανέβει η παράσταση με τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου σε δική της σκηνοθεσία και παραγωγή. Παράλληλα σχεδίαζε τον προσεχή χειμώνα.
«Ματαίωση: Ολο το ζητούμενο σ΄αυτή την δουλειά είναι η επαφή. Και η κοινωνική απόσταση είναι ο θάνατος της δουλειάς μας, είναι η ματαίωση. Είναι άγριο πράγμα. Είναι επίσης άγριο γιατί δεν υπάρχει ορίζοντας. Δεν μπορείς να πεις ότι είναι ένα διάλειμμα, γιατί δεν ξέρεις για πόσο. Είναι μια ματαίωση μαζί με μια ανασφάλεια, που νοιώθω να με οδηγεί σε κρίση πανικού. Έχει στιγμές που σου΄ρχεται τρέλα. Επειδή έχω δύο ιδιότητες, της ηθοποιού και της παραγωγού, μπορώ να πω ότι του παραγωγού μου φέρνει πιο μεγάλο πανικό.
Δεν είμαστε ένας κλάδος που το μαζί το έχει εύκολο
Έτσι κι αλλιώς, σ΄αυτή την τέχνη είμαστε τόσο μόνοι σ΄αυτή τη χώρα, τόσο ο καθένας βρίσκει τη λύση μόνος του, τόσο κάνει ευρεσιτεχνίες για να επιβιώσει, τόσο δεν υπάρχει καμία στήριξη από πουθενά. Όταν είσαι ανήσυχος άνθρωπος, δεν τρέχεις στους κομματικούς διαδρόμους, δεν χαίρεις επιχορηγήσεων και βοηθημάτων είσαι τόσο μα τόσο μόνος. Είναι τρομακτικό. Τώρα όμως είναι πέρα από τις δικές μας δυνάμεις. Τώρα χρειάζεται μια στήριξη όταν έχεις δώσει τόσα εκατομμύρια στο κράτος για φόρους, όταν είσαι τόσο συνεπής προς όφελος άλλου…. Ακόμα και τώρα έχω πληρώσει τον ΦΠΑ. Γιατί το μεγαλύτερο κέρδος από την δική μας επιχειρηματικότητα το έχει το κράτος και όχι εμείς. Στον χώρο της τέχνης ο αστάθμητος παράγοντας επηρεάζει τα πάντα –από τον κακό καιρό ως την διαδήλωση, κι εμείς εφευρίσκουμε τρόπους επιβίωσης με προσφορές, πακέτα κλπ… Εξευτελίζουμε με κάθε τρόπο την προσπάθειά μας, την κοστολογούμε τόσο φτηνά, που φτάνει ένα σημείο που παίρνεις απόφαση ότι δεν θα στηριχτεί από το κράτος ποτέ –δεν είμαστε και yes man…
Μας θεωρούν καραγκιόζηδες, ότι κάνουμε το ψώνιο μας, αλλά έχουμε κι εμείς συνεισφέρει σ΄αυτό. Γιατί το αγαπάμε τόσο πολύ που εργασιακά το έχουμε προδώσει πάρα πολύ. Όποτε έχουμε μαζευτεί, γίνονται απίστευτοι εμφύλιοι –να βγουν μπροστά να μιλήσουν οι γνωστοί ή να μην βγουν, γιατί προβάλλουν τον εαυτό τους…. Ολο αυτό δεν βοηθάει να έχουμε ένα κοινό μέτωπο, λόγω της υποκειμενικότητας της δουλειάς μας. Είναι τόσο υποκειμενικό το ποιος είναι καλλιτέχνης και ποιος όχι και κανένας δεν παραδέχεται για τον άλλον ότι είναι άξια στην θέση που βρίσκεται.
Δεν είμαστε ένας κλάδος που το μαζί το έχει εύκολο. Κι αυτό το εκμεταλλεύεται κάθε κυβέρνηση –ποτέ δεν έχει στηριχτεί η τέχνη, εκτός από την εποχή της Μελίνας, αλλά τώρα η αδιαφορία είναι αγριευτική. Η αίσθηση είναι ότι είμαστε χομπίστες, ψώνια, καραγκιόζηδες, ότι και να λείψει αυτό από τον κόσμο δεν πειράζει γιατί δεν προσφέρει κάτι ουσιαστικό, ότι είναι ζήτημα δεύτερης προτεραιότητας -εισπράττοντας όμως από εμάς πάρα πολλά εκατομμύρια.
Εμείς οι ηθοποιοί είμαστε καμένοι από χέρι –περισσότερο και από πόλεμο
Ξέρουμε ότι είμαστε παντελώς αβοήθητοι και συγχρόνως πυρπολούμενοι από όλο το εσωτερικό σινάφι. Υπάρχουν έντονοι ρατσισμοί στην δουλειά μας.
Τώρα όμως είναι πάνω από τις δυνάμεις μου. Όσο και να σπάσω το κεφάλι μου, δεν μπορώ να το αντιμετωπίσω. Δεν είναι θέμα ελιγμού. Ποιος θα μπει στο θέατρο να σε δει;
Για να πείσουμε τους Ελληνες να μείνουν μέσα υπήρξε μια ενημερωτική καμπάνια στον υπερθετικό βαθμό –είμαστε λαός που δεν πειθαρχεί εύκολα. Όταν λοιπόν κάνεις μια τέτοια πλύση εγκεφάλου και μετά του αλλουνού του λες “τώρα μπορείς να βγεις”, δεν μπορεί να μην υπάρχει ένα κατάλοιπό φόβου όταν τον βγάζεις έξω. Δεν μπορεί να μην είναι ήδη τραυματισμένη η εμπιστοσύνη του στην επαφή με τον διπλανό. Ακόμα κι αν βάλεις θέση παρά θέση τους θεατές ή αν κρατήσεις το ενάμιση μέτρο, κάτι που δεν είναι ρεαλιστικό στην αίθουσα. Γιατί ο σκοπός του θεάτρου είναι να γίνουμε ένα. Με τον βομβαρδισμό -κάθε 5΄ το σποτ “μένουμε μέσα”, έχεις λίγο τραβήξει το χαλί για την επόμενη φάση.
Εμείς οι ηθοποιοί είμαστε καμένοι από χέρι –περισσότερο και από πόλεμο. Η Βέμπο είχε πάρει την πρωτοβουλία από μόνη της, δεν την έστειλε κανένας κρατικός φορέας. Εδώ δεν μπορείς ούτε αυτό να κάνεις. Γιατί δεν θα σε ακολουθήσει κανένας. Πιστεύω ότι οι άνθρωποι της τέχνης, επειδή είναι αγαπητοί κι έχουν μια αυτοτέλεια, δεν είναι συμπαθείς στις εξουσίες. Μας χρησιμοποιούν πάρα πολύ όταν πρέπει να δώσουμε το μήνυμα να πλένουμε τα χεράκια μας και να φοράμε τις μασκούλες μας –ναι, με ενόχλησε ότι μας θυμούνται για να περνάμε μήνυμα και μας ξεχνάνε την άλλη μέρα, όταν πραγματικά κινδυνεύουμε με αφανισμό.
Αν το καλοκαίρι είναι τόσο απαγορευτικό, ο χειμώνας που θα είναι σε κλειστό χώρο πως θα είναι επιτρεπτός;
Αν θα έκανα ένα τέτοιο μήνυμα; Θα ήμουν πολύ σκεπτική και όχι γιατί δεν θέλω να προσφέρω. Αλλά γιατί πιστεύω ότι δεν πρέπει να χρησιμοποιείς συναισθηματικό τρόπο για να περνάς ένα μήνυμα. Πρέπει να βοηθήσεις τον κόσμο να ωριμάσει και όχι να ποντάρεις στις φοβίες και τις αναπηρίες του. Όλη η καμπάνια βασίστηκε στο θυμικό και στο συναίσθημα. Κι εδώ είναι μια κατάσταση που το συναίσθημα και ο φόβος δεν την βοηθάει. Αν στηριχτείς πάνω σε ένα αγαπητό πρόσωπο, αυτό το αγαπητό πρόσωπο, στήριξέ το μετά. Είμαστε και αγαπητοί και ανεπιθύμητοι…
Δεν περιμένω τίποτα από κανέναν. Μόνον που τώρα το τοπίο μπροστά μας είναι ο αφανισμός.
Ναι μίλησα για τρομοκρατία: Γιατί νιώθεις ότι είσαι ο ανεπιθύμητος κι αυτός που θα μολύνει περισσότερο από όλους την κοινωνία. Το καλοκαίρι θεωρώ πολύ πιο πιθανό να μπορέσουν να γίνουν κάποια θεάματα στους ανοιχτούς χώρους. Αλλά όταν κλείνεις την κάνουλα στο καλοκαίρι –με μέτρα, τι θα κάνεις στον κλειστό χώρο. Στην Αγγλία οι προγραμματισμοί αρχίζουν από το ΄21…
Αν το κράτος πετάξει σε μένα το μπαλάκι, γιατί τότε πληρώνω εγώ τους φόρους; Σε μια τέτοια εξωφρενική περίπτωση, κάπως πρέπει να σκεφτεί το κράτος για μένα. Είμαστε εκατό χιλιάδες άνθρωποι συνολικά σ΄αυτόν τον χώρο, καλλιτέχνες και τεχνικοί. Στο δικό μου, μικρό σχετικά, θέατρο δουλεύουν 20 άνθρωποι και μαζί με τους έκτακτους μπορεί και 30. Πως βάζεις τόσους ανθρώπους στην ανεργία, απλά γιατί δεν γίνεται. Σπάσε το κεφάλι σου να βρεις τι θα κάνουν αυτοί οι άνθρωποι… Αν το καλοκαίρι είναι τόσο απαγορευτικό, ο χειμώνας που θα είναι σε κλειστό χώρο πως θα είναι επιτρεπτός; Αρα εμένα μου λες ότι δεν θα έχω κανέναν εισόδημα για έναν χρόνο τουλάχιστον. Πως θα πληρώσω τον περσινό φόρο;
Αυτή η κρίση είναι ανθρωπιστική, δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί μεμονωμένα…
Οχι, δεν σκέφτομαι για τον χειμώνα, ποιος σοβαρός άνθρωπος θα σκεφτεί μέσα σε αυτή την συνθήκη; Έγραφα κάτι και το σταμάτησα. Δεν είναι δημιουργικό το κλίμα, είναι πανικού, απελπισίας, κυρίως έλλειψης ορίζοντα. Πώς θα νοικιάσω το θέατρο την νέα σεζόν; Μιλάμε για κεντρικά θέατρα με υψηλά ενοίκια. Που θα βρω να πληρώσω ακόμα και το 40% αν δεν ανοίξουμε; Εγώ βράζω στο ζουμί μου –πως θα αντέξω, πως θα είμαι εντάξει στις υποχρεώσεις μου; Και με την σχεδόν βεβαιότητα ότι θα έχω εισόδημα μηδέν.
Δεν νομίζω ότι περιμένω κάτι από το υπουργείο Πολιτισμού. Από την κυρία Μενδώνη κατάλαβα ότι δεν τους ενδιαφέρει αυτός ο χώρος, δεν είναι προτεραιότητας. Κι έχουν την δικαιολογία ότι πρώτη φορά συμβαίνει. Το ίδιο συμβαίνει και στο εξωτερικό -τουλάχιστον δεν είμαστε μόνοι.
Ξέρεις, δεν μας εκτιμάνε. Η αγορά, ακόμα και η τηλεόραση, δεν ξέρει τι θα πει η ποιότητα “κάνω κάτι γιατί το γουστάρω”. Δεν μπορείς να εξηγήσεις σε κανέναν υλιστή τι θα πει “κάνω κάτι για την ψυχή μου”. Από την άλλη δεν είμαστε άνθρωποι που θα ενωθούμε εύκολα –ίσως θα έλεγε κανείς ότι είμαστε άξιοι της μοίρας μας.
Θέλω όμως να πω ότι το μέτωπο τώρα δεν είναι οι παραγωγοί –μην τα βάζουν μαζί τους. Αν δεν βρεθεί λύση για τον παραγωγό, δεν θα ανοίξει το θέατρο. Είναι ντόμινο η κατάσταση. Τον καλό παραγωγό πρέπει να τον στηρίξεις. Δεν είναι στιγμή εσωτερικών και ρατσιστικών αντιπαραθέσεων.
Είχα δει στο Λονδίνο μια παράσταση όπου οι ηθοποιοί έπαιζαν μέσα σε πλέξιγκλας –προ Κορωνοϊού. Είχε πολύ ενδιαφέρον γιατί δημιουργούσε μια κινηματογραφικότητα, κι αν μοιράσεις τους θεατές σε δύο κερκίδες, δεξιά αριστέρα, ίσως τότε… Αλλά όχι, δεν πρέπει εγώ να ψάχνω τις λύσεις. Αυτή η κρίση είναι ανθρωπιστική, δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί μεμονωμένα…».
